Quotations 37 items • Page 2 of 2  Kr 1897     Pisownia   

Że różnica zakończeń rodzajowych (ym i ém), dowolnie zaprowadzona w piśmie, nie zgadzała się z wymawianiem ogółu, który różnicy tej nie znał, wiedział o tym bez wątpienia sam [Kopczyński], skoro kazał owo ém pisać koniecznie z kreską nad é, ażeby zachować zakończeniu rodzaju nijakiego wymawianie ym, identyczne z zakończeniem

§ 410. Imiesłowy zaprzeszłe typu 'zjadszy'. W imiesłowach czynnych nieodmiennych na -szy, od osnów zakończonych na spółgłoski (jad -, rzek-,...) pisać należy samo -szy bez ł, zgodnie z dawną tradycją, etymologją i wymawianiem; to jest: zjadszy, rzekszy, dostrzegszy, itp. [...] W gramatykach, począwszy od Kopczyńskiego, uczono, że imiesłów 'osobliwy' na -szy tworzy się „od 3-ej osoby liczby pojedyńczej rodz. męskiego czasu przeszłego trybu oznajmującego na ł z poprzedzającą spółgłoską (np. rzekł), przyjmując do tego samego zakończenia -szy, np. rzekłszy ...” (Gramatyka jęz. pol. Sztochla, 1855, str. 408).

Wskutek tej prostoty i jasności prawidła, przestanie się i w szkole raz nareszcie uważać za błąd przeciwko ortografji to, co błędem nie było i nie jest, co, przeciwnie, zgadza się z faktami żywego języka i przyrodzonym jego rozwojem; jednym słowem, zniesiona będzie rozterka, jaka panuje dotąd między pismem a językiem.

Wstawianie tutaj spółgłoski ł nie da się usprawiedliwić ani względami etymologicznemi, ani historją języka, a tym bardziej żadną pobudką głosowniową.

Obce i przed samogłoską w spolszczeniu zachowało się lub zastąpione zostało przez y, a rozziew między samogłoskami usunięty pojawieniem się spółgłoskowego j. Tu należą nieliczne w dzisiejszym języku wyrazy, jak oto: fijołek, fijoletowy, klijent.

Jak wiadomo, trzema sposobami pisane są dotychczas wyrazy obcego pochodzenia typu religja, historja, poezja [...]. Wyrazy takie, przystosowane do wymagań fonetyki polskiej, miały w dawnej polszczyźnie postaci: religija, historyja, poezyja, ... z akcentem na zgłosce przedostatniej.

Uwaga. Sposoby mówienia i pisania takie, jak: konzul, senzacja, uniwerzytet, ... zamiast: konsul, sensacja, uniwersytet, ... wbrew ustalonemu zwyczajowi, są w języku polskim naleciałością niemiecką.

Przyimki i spójniki złożone piszą się łącznie; np. Przyimki: około, wokoło, dokoła, naokoło.

Przyimki i spójniki złożone piszą się łącznie; np. Przyimki: około, wokoło, dokoła, naokoło...

Przyimki i spójniki złożone piszą się łącznie; np. Przyimki: około, wokoło [...]. Spójniki: aby, gdyby.

Przysłówek przeczący nie pisze się oddzielnie przed słowami; np. nie wiemy, nie przyniósł, nie zapominajcie, nie zrozumie, nie dbają, i t. p., wyjąwszy słowa, które się bez nie nie używają, jak oto: niedomagać, nienawidzić, niepokoić.

Wyrazy, napisane łącznie z nie, mają znaczenie prawie równoznaczne z wyrazami złożonemi z przyimkiem bez; np. niekształtny = bezkształtny, nieład = bezład.

§ 436. Przyrostek by, jako cząstka nierozdzielna wyrazu, pisze się łącznie na końcu spójników i słów w formach trybu warunkowego, bezpośrednio po imiesłowie przeszłym na -ł, -ła, -ło, lub też na końcu innego wyrazu w tymże zdaniu (ob. § 275); np. aby, oby, ażeby, choćby, chociażby.

Przy przenoszeniu części wyrazów oddzielać należy od pierwiastków przyrostki (zarówno proste, jak i złożone w pochodnikach), podług następujących wzorów: -ba: proś-ba, koś-ba.