fonetyka

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Malin/1869
• Oż/1883
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Kr/1917
• Benni/1923
• Nitsch/1923
• Szob/1923

[...] Pisowniá podaje prawidła, jakiemi postaciami głosek oznaczać náleży głosy i brzmieniá, danego języka, wchodzące już w skłád wyrazów; jakiemi znakami oddzielać wyrazy i zdaniá od siebie w ciągu pisma, albo raczéj, jakiemi znamionami oznaczać zdaniá i okresy. Grafika zaś w znaczeniu gramatycznym má nám wskazać postacie głosek, jakiemi oznaczać náleży głosy i brzmieniá danego języka niezależnie od wyrazów, których są cząstkami. Jednym słowem: Grafika uczy nás oznaczać pojedyńcze głosy i brzmieniá, podaje sposób wyráżaniá głosek w abecadle, i jest pisownią, że tak rzekę, abecadłową; Ortografijá zaś jest odnośnie do fonetyki języka pisownią wyrazową, obejmującą prawidła dlá wyrazów, zgoła dlá mowy pisanéj. Grafika daje nám, a przynájmniéj dać nám powinna, w pojedynczych postaciach wyraźny i cáłkowity obráz fonetyki danego języka; Pisowniá zaś jest wynikiem prawideł językowych zastósowanych do etymologiji i gramatyki; powinna być wiernym obrazem nie tylko fonetyki języka, ale i jego organizmu.

[…] Chodzi tu przedewszystkim o pogodzenie naszéj fonetyki, o jile się dá, s przyjętym powszechnie dzisiejszym wymáwianiem i etymologiją tych dwu języków […].

Malinowski Fr. Kdz [Franciszek] powiada: "Trzeba bowiem wiedzieć, że ze wszystkich dziś żyjących języków pobratymczych, sam tylko nasz język polski poszczycić się może wszechsławiańską fonetyką (głosownią)".

Jeżeli żaden wzgląd praktyczny, w sprawach pisowni, zdaniem naszem, rozstrzygający, nie przemawiał za pierwszeństwem pewnego sposobu pisania, przyznawano je za każdym razem temu prawidłu, które zasługiwało na uwzględnienie, bądź to ze stanowiska etymologii (gdzie poczucie jej jest żywe jeszcze, n. p. wieźć, wązki), lub też fonetyki, (gdzie poczucie etymologii się zatarło, n. p. stąd, ob. Prawidła II, 3, niżej, str, 16, 17).

Podobnie życzą sobie niektórzy gramatycy, żeby zaniechać zupełnie ge, a zastapić je, zgodnie z zasadami fonetyki, przez gie.

Jak wiadomo, trzema sposobami pisane są dotychczas wyrazy obcego pochodzenia typu religja, historja, poezja [...]. Wyrazy takie, przystosowane do wymagań fonetyki polskiej, miały w dawnej polszczyźnie postaci: religija, historyja, poezyja, ... z akcentem na zgłosce przedostatniej.

GŁOSOWNIA (Fonetyka). § 77. Głosownia jest nauką o dźwiękach, których szeregi nazywamy zdaniem mówionym (§ 7). Dźwięki te nazywają się głoskami. Zadaniem głosowni jest przedstawić wszystkie dźwięki języka, naturę każdego dźwięku, oraz przemiany, jakim one ulegały.

Głosownia opisowa (fonetyka)

Już dziesięć lat temu prof. Rozwadowski utyskiwał na brak odpowiedniego podręcznika polskiego fonetycznego, wykazując, że luka ta w dziedzinie fonetyki znacznie więcej daje się we znaki, niżby to miało miejsce w innych gałęziach nauki.

Wiemy już, że dopiero dzięki znajomości fonetyki można przy nauczaniu języków obcych osiągnąć [...]: poprawną wymowę danego języka.

A jeszcze dokładniej formułuje [Rozwadowski] to samo: "[...] Z powodu dosyć znacznej jednolitości polskiej fonetyki, wiele z poniższych określeń można zastosować do języka polskiego wogóle [...]".

Wogóle pojęcie»wyrazu«zgoła nie jest pojęciem należącem do fonetyki, lecz związanem już ze znaczeniem danego kompleksu głosek, fonetyka tymczasem ma do czynienia wyłącznie z głoskami i grupami głosek.

Niewiele materjału wyciągnąć można z literatury satyrycznej, zwłaszcza z parodyj gwarowych, bo polegają one przedewszystkiem na odrębnym słowniku, z fonetyki zaś i morfologji dają tylko najgrubsze, najbardziej w ucho wypadające odstępstwa. W tym stanie rzeczy nawet dla historji dialektów polskich głównem źródłem pozostają dialekty dzisiejsze. Przy zastosowaniu nowoczesnych metod możnaby z pewnością sięgnąć daleko w przeszłość, trzebaby jednak mieć do tego o wiele obfitszy i systematyczniejszy, celowo zbierany materjał.