terminów gramatycznych online
Cytaty 95 poz. • Strona 2 z 5 Kr 1897 Głosownia
Samogłoski są to właściwie tony, które powstają wówczas, jeżeli powietrze z płuc przechodzi przez tchawicę i krtań, a naprężone struny głosowe wydają dźwięczne drgania; od formy zaś, jaką jama ustna przybiera, zależy wymówienie tej lub owej samogłoski; np. a, e, i, o, u, y.
Samogłoski są to właściwie tony, które powstają wówczas, jeżeli powietrze z płuc przechodzi przez tchawicę i krtań, a naprężone struny głosowe wydają dźwięczne drgania; od formy zaś, jaką jama ustna przybiera, zależy wymówienie tej lub owej samogłoski; np. a, e, i, o, u, y.
Samogłoski są to właściwie tony, które powstają wówczas, jeżeli powietrze z płuc przechodzi przez tchawicę i krtań, a naprężone struny głosowe wydają dźwięczne drgania; od formy zaś, jaką jama ustna przybiera, zależy wymówienie tej lub owej samogłoski; np. a, e, i, o, u, y.
Z powodu że przy wymawianiu 'i" i "e" jama ustna spłaszcza się skutkiem podniesienia grzbietu języka ku podniebieniu twardemu i strumień powietrza przez nią wychodzącego jest cieńszy czyli węższy, obie te samogłoski "i" i "e" nazywają się wązkiemi, albo podniebiennemi, albo miękkiemi w różnicy od pozostałych samogłosek twardych.
Z powodu że przy wymawianiu i i e jama ustna spłaszcza się skutkiem podniesienia grzbietu języka ku podniebieniu twardemu i strumień powietrza przez nią wychodzącego jest cieńszy czyli węższy, obie te samogłoski i i e nazywają się wązkiemi, albo podniebiennemi, albo miękkiemi w różnicy od pozostałych samogłosek twardych.
§ 10. Spółgłoski. Spółgłoski są to szmery, powstające w pewnych miejscach jamy ustnej podczas pędu powietrza i przy zbliżeniu się lub zetknięciu ruchomego narządu mowy z nieruchomym.
§ 10.Spółgłoski. Spółgłoski są to szmery, powstające w pewnych miejscach jamy ustnej podczas pędu powietrza i przy zbliżeniu się lub zetknięciu ruchomego narządu mowy z nieruchomym.
Samogłoski a, e, o nazywamy jasnemi albo otwartemi w przeciwstawieniu do odpowiednich samogłosek ścieśnionych, inaczej pochylonych.
Samogłoski a, e, o nazywamy jasnemi albo otwartemi w przeciwstawieniu do odpowiednich samogłosek ścieśnionych, inaczej pochylonych.
Dwie zaś ą i ę nazywają się ustno-nosowemi, albo krócej nosowemi, ponieważ przy ich wymawianiu powietrze brzmiące z krtani wydostaje się na zewnątrz częścią przez jamę ustną, częścią zaś przez jamę nosową, która wówczas nie jest zamknięta końcem miękkiego podniebienia.
Jedne z samogłosek są ustne, do których liczymy 7: a, e, é, i, o, u, y, tworzą się bowiem podczas przejścia powietrza z krtani przez jamę ustną przy odpowiednim samych ust.
Samogłoski a, e, o nazywamy jasnemi albo otwartemi w przeciwstawieniu do odpowiednich samogłosek ścieśnionych, inaczej pochylonych. Taką samogłoską pochyloną jest é, brzmieniem zbliżone do i lub jemu równe, np. w wyrazach chléb, śniég, świéca, dobréj, i t. p., które zresztą w mowie warstw wykształceńszych wychodzi z użycia i nie różni się od e otwartego. Taką samogłoską ścieśnioną było dawniej ó.
Samogłoski a, e, o nazywamy jasnemi albo otwartemi w przeciwstawieniu do odpowiednich samogłosek ścieśnionych, inaczej pochylonych. Taką samogłoską pochyloną jest é, brzmieniem zbliżone do i lub jemu równe, np. w wyrazach chléb, śniég, świéca, dobréj, i t. p., które zresztą w mowie warstw wykształceńszych wychodzi z użycia i nie różni się od e otwartego.
Oprócz samogłosek nosowych e i ą była jeszcze w języku staropolskim samogłoska nosowa an, dzisiaj słyszana tylko w ustach ludu wiejskiego niektórych okolic, np. w wyrazach: bandzie, świanty, ranka i t p. W ustach ludzi wykształconych dźwięk an słyszymy w niektórych wyrazach cudzoziemskich, ja k np. oranżerja, stangret, Anglja, transport i t. p.
Sposoby oznaczania w piśmie samogłosek nosowych były dawniej rozmaite i niejednostajne. W najstarszych rękopisach polskich w wieku XIV wyrażano je bądź znakiem ǫ, bądź ø.
Samogłoski pochylone é i ó nie należą do dźwięków najdawniejszych języka polskiego, lecz wytworzyły się w późniejszej dobie jego życia z samogłosek otwartych; a mianowicie é z e, o ile nie odpowiada starosłowiańskiemu ě (ѣ), albo z i lub y, albo też z e niegdyś długiego.
Dlatego przy powstawaniu np. spółgłosek językowych zwrócić należy uwagę na położenie języka względem innych narządów jamy ustnej.
Podług zatym narządów mównych można ściślej podzielić spółgłoski na: [...] [spółgłoski] wargowo-zębowe: f, w, f', w', przy których tworzeniu warga dolna zbliża się do górnych zębów.
Podług zatym narządów mównych można ściślej podzielić spółgłoski na: wargowe: p, b, p', b', m, m', to jest wytworzone obiema wargami.
Przy wymawianiu zaś językowych, odróżniając trzy główne położenia języka, będziemy mieli: [...] b) [spółgłoski] średnio-językowe albo podniebienne: j, które tworzy się, gdy powietrze przepływa między średnią częścią języka wzniesionego bokami ku podniebieniu; oraz spółgłoski: cz, dź, rz, sz, ż i ć, dź, ś, ź, ń.