Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

źródłosłów rdzeń, temat

Hasło w cytatach: źrodłosłów, źródłosłowo, źródłosłowy, ʒródłosłóv
Język: polski
Dział: Słowotwórstwo (współcześnie)
  • Część III. Pisownia: Mucz/1825
  • O spółgłoskach przyjimkowych kierujących wyrazami, i nadających tymże jnne znaczenie, i wytrącających często samogłoski z wyrazów lub zatrzymujących one sobie: Oż/1883
  • Oddział I. Język samskrytu: SkorM/1816
  • Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
  • Oddział III. Wyjątek z gramatyki samskrytu: SkorM/1816
  • Piąta część mowy. "Słowoczasowniki": Oż/1883
  • Projekt terminologii: KarłT/1885
  • Przedmowa: Oż/1883
  • Szczególniejsze prawidła wymawiania: SkorM/1828
  • Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
  • Вступленiе [Wstęp]: Grub/1891

Cytaty

[...] Ten skrócony wyraz, składa się z dwóch źródłosłowów, to jest: Samos, Saman, sam, samotnik, doskonały, Mnich uczony, Pustelnik; tudzież Krit, krzyk, mowa [...].

Wszystkim słowom tej mowy służą za zasadę z dwóch lub trzech samogłosek lub spółgłosek złożone źródłosłowy.

Źródłosłowy (Dhatoos, Dhatus,) są początkiem wszystkich prawie wyrazów.

Przekonawszy się tym sposobem, że stojące przed samogłoską i (jeżeli nie jest cechą miękczenia poprzedzającéj głoski), lub po samogłosce będące y, jest spółgłoską, wypada, żebyśmy dla uniknienia niedorzeczności, jaka stąd powstaje, że tegoż samego znaku, tak na oznaczenie spółgłoski, jako téż samogłosek używamy, zawsze pisali j, zamiast i lub y, w miejscach, które następującém prawidłem wskażemy; a to tém troskliwiéj, że ułatwienie odmiany imion, w których dotąd y 1go przypad. w następnych na i zamieniamy; zachowanie lub oznaczenie różnicy między wyrazami [...]; sposób widoczniejszego okazania źródłosłowu w niektórych wyrazach, np. zjadł, jad, rozjadły; stoję dostojny, i na koniec większa dogodność dla piszącego, mówią za tym nowszym sposobem pisania.

lri przedstawia się jedynie w nader rzadkim wyrazie क्ऌप्त klapta, zrobiony, sklepany, pochodzącym od źródłosłowa कृप् krip', [...].

[...] Kś. Kopczyński. któremu zawdzięczámy w gramatyce naszéj wiele dobrych i stósownych nowych názw naukowych (terminus technicus), złożył także wyraz ʒródłosłóv, którym oznaczá w swojich gramatykach dlá szkół národowych już to piérwiástek, już to piérwotnik, lub temát, już to naukę o słowotwórstwie [...].

Co do źródłosłowów i pierwotnych urobień wyrazów Sanskrytski i Litewski, obfitują najwięcej.

Słowoczasownik

Badać z-Badać

Budować z-Budować [...]

[w przypisie] Źródłosłowy. wielkimi literami, a małemi dobierane litery do nich, według potrzeby i użycia.

Z tego Jestem, mamy Jestestwo, Jėstota, Jėst-nieć, Jėstnienie, przechyliliśmy to e na i; prawie wcale; tak że dla zachowania źródłosłowu trzeba kreślić e jak i; bo tak już wymawia się, ale nią zastępować pierwotnej spółgłoski nie można; rdzeń pierwotny musi pozostać, choćby samogłoski pochylały się na wszystkie strony.

Etymon Źródłosłów.

Źródłosłów Etymon.

Сообразно этимъ правиламъ, грамматика содержитъ въ себѣ три отдѣленія: I. Словопроизведеніе Źródłosłów. II. Словосочиненіе Składnią. III. Правописаніе Pisownią.

Ciekawostki

Małecki w przypisie (1879/t. I) tłumaczy dlaczego zastępuje źródłosłów tematem.

Powiązane terminy