terminów gramatycznych online
przydech
- Druga częsć mowy. "Zajimki": Oż/1883
- Głosownia: Mał/1879
- Nauka o głoskach: Łaz/1861
- O grammatyce w powszechności: DwBg/1813
- O stanowczem a niezbędnem odróżnianiu h od ch czyli łac. kh: Oż/1883
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Projekt terminologii: KarłT/1885
- Słowniczek: Gaert/1927
Przydech to często spotykany rodzaj dodatkowej artykulacji krtaniowej lub tylnojęzykowej przed samogłoskowym nagłosem.
Cytaty
Spółgłoski, czyli konsony: b c d f g h k l ł m n p r s t w x z. Z nich jedne są wargowe, jak oto: b f m p w, drugié zębowe: c d t n : trzecié językowé: l ł r s z : czwarté gardłowe: g k x. Do gardłowych należy dwoisty przydech, jedén starszy h, drugi mocniejszy ch [...]
[…] Samogłoska i kończąca pierwiastek mocnieje na oi, ój, aj, albo aw, w których spółgłoski j, w, są przydechem łączącym dwie samogłoski […].
Można także przy stwardzeniu rz na r dorzucić przydech j do zrostka zakończonego na samogłoskę […], np. dojźreć, wejźreć […].
Rozziewem (hiatus) nazywámy przydech (spiritus lenis) znajdujący się w środku wyrazu pomiędzy dwiema samogłoskami, s których druga jest czystą, nie przegrodzonemi żádną spółgłoską […].
§. 58. Samogłoska położona na samym początku słowa przybiera w polskim języku w pewnych razach przydech, w innych znowu go nie przybiera. PRZYDECHEM (przygłosem, spiritus) nazywamy jednę z tych trzech spółgłosek: h, j, w - jeżeli takowa towarzyszy samogłosce położonej na początku wyrazu nie z innych przyczyn. jak tylko dla ułatwienia wymowy; np. w Hanna, jadło, wątroba - zamiast Anna, adło, ątroba.
Współgłoska ch przyjęto jako przydech dla zmiany przypadków mało ona znaczenia stanowi.
[Kucharski Andrzej]„Nie mówmy też, że h jest przydech słabszy, kiedy on jest jistotnie mocniejszym, u nas jedynym przydechem czyli spółgłoską płucową".
Przydech (silny, słaby) Spiritus (asper, lenis).
Spiritus Przydech (silny, słaby).
Przydech, p. zmiany głoskowe A.
Zmiany głoskowe (historyczne) [...]. A. Ilościowe (kwantytatywne) [...]; d) uwargowienie (labjalizacja, prelabjalizacja) głoski, np. ṷokno, prejotacja, np. jagata, przydech (aspiracja) np. harmata.