terminów gramatycznych online
aspiracja
Język: polski
Geneza: łac. aspirātiō 'powiew, tchnienie'
- Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział II. O głosie pisanym: Kop/1817
- Część I. O głoskach czyli literach w ogólności...: Mucz/1825
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- Ortografia: Jan/1594
- Pierwsza część (O pronuncjacjej albo wymawianiu liter i sylab francuskich, O dyftongach francuskich, O apostrofach i akcentach): Duch/1699
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Tr/1764
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, t. 7: T-Y: SW/1900-1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Traktat I. O ortografij francuskiej: Dąb/1759
- Wstępek do ortografii: Jan/1594
Aspiracja (przydech). 1. Odgłos wydawany przez strumień powietrza przepływający przez szczelinę utworzoną przez słabo rozchylone wiązadła głosowe.
aspiracyja
Cytaty
Álbo téż w wymawiániu słów, jednè ledwie ná tchu człowieczym, drugié ná sámym bądź cienkim i subtélnym, bądź miązszym i grubym głosie: trzecie ná własnym przebiérániu języká sámègo, álbo téż w otwierániu i w przywiérániu warg záwisły: dla których trudno wymyśláć było liter cáłych: tám zá długim namysłem, jednè áspirátiámi, drugié áccentámi i to róznèmi, trzecié punktámi, álbo kréskami, czwartè diphtongámi znáczyli.
Krom tego Polskiégo, ch, używáją przed się Polacy sáméj áspirátiiéj téj, h, jáko w tych słowiéch, hárdy, háńbá, pohániec, etc.
H [...] nie jest ták literą jáko áspirácyą, máło z siebie głosu wydáje i práwie cáłe nic, jednák lekkiem jest tchnieniem v. g. [...] l'habit, suknia.
H u Francuzów częścią jest konsoną, częścią nieznaczną aspiracją.
Tchnienie. [...] 2) terme de la grammaire Françoise: l’aspiration, prononciation aspirée de la lettre H. [...] 2) H francuskie aspiracyą albo letkim tchnieniem się wymawia.
H. h. litera ósma w alfabecie łacińskim; ale nie tak litera, jako raczéj aspiracya abo spiritus asper Greków. Kras. Zb. 1, 345.
C, gdy kładzie się przed h, np. chłop, nie má swégo dźwięku, ale dech albo aspiracją czyni mocniejszą niż samo h, np. choina (drzewo) hojná (szczodra).
[…] Wszystkie głoski jak brzmią w abecadle tak brzmią i w słowach. Wyjmują się a) C, gdy się kładzie przed h, np.: chlubny, nie ma swego dźwięku, ale dech albo aspiracją czyni mocniéjszą, niżeli samo h, np.: choina, (drzewo) hojna (tj. szczodra).
Aspiracja, ji, lm. je, ż. (z łać.) przygłos, przydech; wydatne, dobitne wymawianie jakiéj głoski; także, wzniesienie duszy np. do Boga .
,, […]A chociáż ta aspiracyjá i to miękczenie zdaje się pochodzić ze strony d i z jednakowóż w rzeczywistości piérwsze dz w dzaal […] wymáwiá się w sobie ostrzéj niż drugie w gwirzdz […]".
Tchnienie, a, blm [...] b. przydech: H francuskie aspiracją a. letkim tchnieniem się wymawia. Troc.
Aspiracja, i, lmn. e [...] 3. gram. przydech, przygłos [...]
Aspiracja, p. zmiany głoskowe A.
Zmiany głoskowe (historyczne) [...]. A. Ilościowe (kwantytatywne) [...]; d) uwargowienie (labjalizacja, prelabjalizacja) głoski, np. ṷokno, prejotacja, np. jagata, przydech (aspiracja) np. harmata.
Aspiracja ż I, lm D. -cji a. -cyj [...] 2. jęz. «przydech»: Indoeuropejskie aspiraty, to jest spółgłoski takie, jak th, dh, itd., straciły na gruncie prasłowiańskim [...] aspirację, przeobraziły się w t, d itd. Rozw. Jęz. 78. <łc. aspiratio = oddech>.