terminów gramatycznych online
verbum activum
Język: łaciński
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
- Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
- Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De Etymologia: Mora/1592
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologie, oder Wortforschung: Cas/1797
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Laudo: Don/1795
- O Etymologii: Kon/1759
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O Słowie: Malin/1869
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1785, Kop/1778
- Skróceń grammatycznych wyłuszczenie: L/1807–1814
- Syntaxis: Woy/1690, Raph/1698, SzyGram/1767
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Słownik, tom I. część I. (A-F): L/1807–1814
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1595
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
Cytaty
Verbum – słowo: activum – sprawiące a. sprawujące; verbum substantivum – istotne, causativum – przyczynę dające, inchoativum – poczynające, anomalum – nierówne, neutro-passivum – rozne.
SŁOWO ‘wyraz, mowa; także gram.: czasownik’ (łącznie ok. 40 razy) [...] Sprawujące słowo activum verbum R M2 (md).
Capesso [...] Verbum est activum.
Delucto, as, are, activum prim. dixit Plautus.
Quod est Discrimen inter Activa verba et Neutra? Activa verba Accusativos animatae et inanimatae rei indifferenter recipiunt. Ut, Lego Virgilium, Lego libros. Neutra verò casus pripriorum nominum, ut dictum est, aversantur.
Pierwsza ktora jest? ktora w Skázującym obyczáju czásu niniejszego, liczby máłej, wtorej osoby, w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.
Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secunda persona, verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s.
Activum verbum est quod exit in o & actionem sonat, & assumpta r litera, facit ex se Passivum. & communiter accusativum casum recipit. Priscian. Diomed. ἐνεργητικόν [energētikón].
Activa pro passivis et contrà. v. infra Verba Activa.
Verba Activa pro Passivis posita. Moveo pro moveor. sub Ruszam się, muto, pro mutor. sub Odmieniam się 1. 2. [...]
Verba Activa significationis, priscè in Or malta exibant. Comperior, Fruticor, Praesagior.
Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secundae personae, in verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s. Pierwsza ktora jest? ktora wskázującym obyczáju czásu niniejszego/ liczby máłej/ wtorej osoby/ w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.
Mit den Wirckenden Zeitwörtern aber [verbis Activis] [...]
Słow rodzáje u Włochow są cztery.
Activa czyniące są te, ktore zgołá rzecz jaką czynić znáczą, ná przykład Parlare gadáć, Mangiare jeść, bevere pić. á formują się w przeszłym doskonáłym złożonym czásie z pomocnego słowá, Hò mam, i uczestnictwá słowa własnego, jáko: Parlo mowię, Hò parlato mowiłem.
Wie viel sind Genera im Verbo? Drey: Activum, welches ein Thun bedeutet/ als Czytam/ ich lese. Passivum, welches mit dem Numero Plurali des Verbi Activi zierlich außgesprochen wird/ als: Czytają mię [...]. Neutrum ist/ welches gemeiniglich seine Endung auff ein ę hat/ selten auff ein m/ bißweilen wird es mit einer Beschreibung gebraucht/ mit dem zugethanen Pronomine, mi/ als: Zimno mi/ mich frieret/ Gorąco mi/ ich bin hitzig/ rc.
Quae vero absque ablativo ponuntur, illa in praesenti et futuro tempore circumloquuntur per verbi activi tertiam personam pluralis numeri; in praeterito autem per verbum impersonale passivae vocis praeteriti temporis.
[...] die dritte Person Pluralis numeri des Verbi Activi.
Klucz Języka Fráncuskiego [...] jest, nauczyć się tych słow, Avoir, i être dobrze konjugowáć i złączyć, ktore te słowa zowią się auxiliaria, po Polsku pomocne, bo się ná nich wszystkie słowá ják activa, ták passiva składáją.
Auf solche Art conjugiret man alle andere Verba Activa, und Neutra.
Verbum jest, przed ktorym Kłáść możemy; Ja, ty, on (álbo ono) My, wy, oni (one.). A jest przednie czworákie: Activum, ktore się kończy ná O (in I Pers. Sing. Indic.) i ktorego wyznáczenie może też cierpieć Passivum ná OR.
Klucz języka Francuskiego i najpewniejszy sposob do pojęcia prędko tegoż jezyka, jest nauczyć się tych słow, Avoir i étre, dobrze konjugować i złączyć, ktore te słowa zowią się auxiliaria, po Polsku pomocne, bo się na nich wszystkie słowa jak activa i passiva składają.
Wielorakie są Verba Personalia? Pięciorakie: Activa, Passiva, Neutra, Communia y Deponentia.
Co iest Verbum Activum? Jest które się kończy ná O á ma passivam vocem na Or, vg. laudo chwalę, laudor chwalą mię.
Activum verbum, Działaiące słowo.
P. Ktore słowa rządzą spadkiem Oskarzającym? O. Słowa czyniące albo Verba Activa w wyższych regułach niezawarte, jako: kocham, miłuję [...] piję, czerpam, ettc:
Du verbe actif amo (ce qu'on doit entendre des autres verbes de la même conjugaison) on en forme le nom adiectif amans amantis, celui, qui aime, qui est quelquefois un substantif amant; comme aussi un'autre adiectif amaturus, amatura, amaturum, qui aimera, ou qui doit aimer, qu'on emploie à l'infinitif futur. On appelle ces deux noms participes, parce qu'ils prennent une partie du verbe, et ils sont de veritables nomes, et on les nomme Participes en ans et en rus à cause de leur terminaison.
[...]
Averbo activo Amo kocham, amas (co się ma rozumieć o innych słowach tejże koniugacji,) uformowano nomen adiectivum Amans, amantis, ktore jest czasem substantivum, jako też i inne adiectivum, amaturus, ktory ma kochać, amatura, amaturum, ktorego zażywają in futuro modi infinitivi. Te dwa nomina nazywają participia, ponieważ partycypują od verbum, i są prawdziwie nomina; nazywają je participia na ans, i na rus, z przyczyny takiej ich terminacji.
Activum verbum, Działaiące słowo.
Verba, Słowa. Activa, działaiące. Anomala, zdrożne. Auxiliaria, posiłkuiące. Composita, składane. Simplicia, Istne nieskładane. Verba impersonalia. Trzeciosobne Słowa. Irregularia, nieporządkowe. Neutra, oboiętne. Personalia, osobiste. Passiva, cierpiące. Reciproca, sciągaiące sie. Regularia, porządkowe.
Orzę, Aro [...] Takie Słowa zowią się czynne (activa) wyrażające sąd o tej rzeczy, która co czyni względem drugiej, np. Słońce oświeca ziemię.
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
[...] biorę tu na gruntowniejsze roztrząsanie nazwiska i naturę Słów, Czynnégo, Biérnégo, i Nijakiégo (Activi, Pasivi, Neutrius).
Activum verbum czynne słowo.
Genera verborum gatunki słów. activum czynne. passivum bierne. neutrum niiakie.
Activum verbum, słowo czynne.
Verba, słowa. activa, czynne. anomalia, nieforemne. auxiliaria, posiłkuiące. composita, złożone. simplicia, niezłożone.
Laudo Verbum Activum, Chwalę jest Słowo sprawujące figurae simplicis, wyobrażenia prostego, Modi Indicativi, sposobu ukazującego, temporis praesentis, czasu terazniejszego, Numeri singularis, Liczby małej, Persone primae, Osoby pierwszej, Conjugationis primae, Sprzążenia pierwszego, quod conjugatur sic, ktore się Sprząga tak.
Bey den Polen ist das Verbum Activum und Transitivum nicht unterschieden, weil der Pole kein Passivum hat. In der Poln. Sprache ist also das Activum ein Zeitwort, das einen Gegenstand hat, auf den die Handlung gerichtet ist. Z.B. Ich schlage dich, hier ist dich der Gegenstand des Schlagens. [...] Mir deucht, Wirkungswort würde es füglich heißen können.
CZYNNY, a, e, -ie adv. [...]. §. Grammat. Słowo czynne, verbum activum, wyraża sąd o tej rzeczy, która co czyni względem drugiej. Kpcz. Gr. 1, 32. (cf. bierne, nijakie). Trotz zowie go czyniącym; czynne zaś u niego jest Gerundium.
Skróceń Grammatycznych wyłuszczenie. [...]
Przy czasownikach czyli werbach znajdują się następne znaki:
cz., czyn., t. j. słowo czynne, activum,
biern., t. j. słowo bierne, passivum [...].
O Słowach czynnych i nijakich.
(Verba activa et neutra.)
Jakie czynności oznaczają słowa czynne i nijakie? i podług jakich form czasują się?
A. Słowa czynne oznaczają Czynności takie, które nie tylko my względem drugich, ale też i drudzy względem nas wykonać mogą, np. my możemy kochać kogo, ale też możemy bydź i kochani od kogo.
Czynny, activus.
[Verbum] Activum. [Słowo] Czynne.
[…] Słowo czynne (verbum activum) oznaczá czynność jakiéj jistoty w danym czasie, jéj działanie, ruch, uczucie; np. w wyrażeniách: ojćec pise […].