Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniugatio
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: coniuga., coniŭgātio, coniugationes, conjugatio, conjugationes
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Murm/1533, s. 79

Oscito as, are, verbum ge.n.coniuga.[tio] Gennen. Ziewáć.

DonGl/1542, s. 206

Conjugare – sprzęgać, conjugatio – sprzężenie, przężenie, conjugatio inconsequens – sprzężenie roztargnione.

Bart/1544 , t. V, s. 135

SŁOWO ‘wyraz, mowa; także gram.: czasownik’ (łącznie ok. 40 razy) [...] Sprzężenie słow coniugatio i. verborum consequens declinatio R h3v.

DonCul/1560, s. [49] Definicja

Coniugationes verborum quot sunt? Tres. Quae? Prima in a, Secunda in e, Tertia in i. Coniugatio Ścisność i złączenie.

DonCul/1560, s. [52] Definicja

Quid est coniugatio? Est conveniens verborum declinatio per tempora et modos. Unde dicitur coniugatio? Quod una eademque ratione declinationis plurima verba per eam coniuguntur.

[Co to jest koniugacja? To wspólna odmiana czasowników przez czasy i tryby. Dlaczego mówi się "koniugacja"? Dlatego że - z jednej i tej samej przyczyny, co przy deklinacji - wiele czasowników się przez nią odmienia.]
Stat/1568, s. [125]

Coniugationum ut ut certus non potest tradi numerus, , ita discentium studia parum id iuvat.

ArtNom/1591, s. [105a]

QUAEDAM EXEMPLA Coniugationum. VERBA PRIMAE Coniugationis. Amo Ich Liebe Miłuję.

Mora/1592, s. 173 L7r [177] Definicja

Quid est Coniugatio? Est debita Verbi per modos, tempora, numeros et personas inflexio, [id est, certa ratio verba flectendi.]

[Co to jest koniugacja? To wymagana odmiana czasownika przez tryby, czasy, liczby i osoby [tj. pewna zasada odmiany czasowników].]
Don/1595, s. [40]

Słowu ile przypada: Siedṁ. Ktore: Jákość, sprzężenie, rodzaj, liczbá, wyobráżenie, czás i osobá.

Verbo quot accidunt? Septem. Quae? Qualitas, coniugatio, genus, numerus, figura, tempus et persona.

Don/1595, s. [41]

Sprzężenia słow wiele są? trzy. ktore? Pierwsza w a, wtora w e, trzecia w i.

Coniugationes verborum quot sunt? tres. quae? Prima in a, secunda in e, tertia in i.

Vol/1612, s. [12]

Observanda est etiam hoc loco affinitas quarundam literarum et cognatio quaedam, qua fit, ut in nominum comparatione et declinatione verborumque coniugatione saepe una in alteram mutetur.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 168

Coniŭgātio Związánie.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 417

Irregularis apud Grammaticos Declinatio, Comparatio, Coniugatio, quae à communi regula discrepat. ἀνόμαλος [anómalos].

Men/1649, s. 57

Coniugationes (quae si quoties variant verba, toties peculiaris coniugatio dici deberet, innumerae propemodum essent) ad tria capita reducemus.

Don/1649, s. [33] Definicja

Coniugationes verborum quot sunt? Tres. Quae? Prima in a, secunda in e, tertia in i.

Sprzężenia słow wiele są? Trzy. Ktore? Pierwsza w a/ wtora w e/ trzecia w i.

Don/1649, s. [124] Definicja

Quid est coniugatio? Est conueniens verborum declinatio per tempora et modos.

[Co to jest koniugacja? To wspólna odmiana czasowników przez czasy i tryby.]
Sty/1675, s. 20

Bywáją też ákcentem utwierdzone trzecie osoby Perfecti simplicis Conjugationem, to jest (w czásie prostym przeszłym staczánia słow) pierwszej, wtorej, i czwartej Coniugatiej.

Sty/1675, s. 64 Definicja

DE CONIUGATIONE O Złączániu słow.

Coniugatio názywa się słow przez sposoby, czásy, liczby, osoby stáczánie: jáko: Io vedo widzę, Tu vedi widźisz, Lui vede widzi, Noi vediamo widziemy, Voi vedete widzicie, Loro vedono widzą, to jest złączáć, á tych máją Włoszy cztery.

Woy/1690, s. 67

Attributa verbi personalis [...] sunt octo: Genus, Coniugatio, Modus, Tempus, Numerus, Persona, Figura, Species.

Cell/1725, s. 41 Definicja

Coniugationes, ktorych jest cztery, bywáją po większej części przez Infinitivum rozeznáne.

Lub/1778, s. 7

Zgodnobrzmiące litery, Г. Ж. К. Х. Ч. Ш. nazywają się odmiennemi: przeto że w pochodzeniach (Derivatio) i sprzężeniach (Coniugatio) odmianom podpadają: Богъ, Bóg, божество, Bóstwo, божусь, Bogiem się klnę, вижу, widzę, видишъ, widzisz, видѣнъ widzian;

Lub/1778, s. 18

Ю. zamiast Я. w trzeciej osobie wielkiej liczby terazniejszego i przyszłego czasu wtorego sprzęzenia, (praesens et futurum tempus secundae coniugationis) nieporządkowie używa się: строютъ, zamiast строятъ, budują;

Mon/1780, s. 157

Conjugatio, koniugacya, czyli wiązanie lub sprzęganie słow, przez sposoby i czasy etc.

Don/1795, s. [18]

Quotuplex est verbum? wielorakie jest słowo? ratione conjugationis, względem złączenia albo sprzążenia, duplex, dwojakie, analogum, rowne, ùt video, jako widzę, et anomalum, i nierowne, ùt sum, jako jestem, fero, noszę, item est triplex, znowu jest trojakie, abundans, obfitujące, defectivum, niedostatnie, et medium, i śrzednie.

Don/1795, s. [19] Definicja

Conjugationes sunt quatuor, sprzążenia jest czworo, prima, pierwsze, ùt excuso, jako wymawiam, secunda, wtore, ùt habeo, jako mam, tertia, trzecie, út accipio, jako biorę, quarta, czwarte, ùt scio, jako wiem, albo umiem.

Don/1795, s. [19]

Wiele jest w słowie przypadkow? octo, ośm, Figura wyobrażenie, species, kształt, Genus, Rodzaj, conjugatio, Sprzążenie, modus sposob, Tempus, czas, numerus, liczba, Persona Osoba.

Szum/1809, s. 229

Czasowanie, Conjugatio.

Gddk/1816, s. [217]

Conjugatio. Czasowanie.

Malin/1869, s. 269 Definicja

[...] Naukę zaś, wyjáśniającą prawidła składaniá wyrazów s piérwiástków za pomocą nágłosów i pogłosów i końcówek nazywámy piérwoskładnią, jidąc za analogiją składni, którym to wyrazem kś. Kopczyński nazwáł naukę wyjáśniającą prawidła składaniá zdáń z wyrazów; albowiem kto chce składać z wyrazów zdania będące obrazem myśli, musi mieć piérwéj już urobione wyrazy, będące obrazem pojęć i jich wzajemnego stosunku do siebie. Piérwoskładnią dzielą Niemcy na słowotwórstwo (Wortbildungslehre), podające prawidła urábianiá temátów, tak jimionowych, jako i słownych, i na naukę skłanianiá (declinatio) i spajaniá (conjugatio), w skutek czego powstają także s piérwiástków i temátów wyrazy za pomocą końcówek, oznaczających zarazem stosunki pojęć do siebie [...].

Powiązane terminy