terminów gramatycznych online
głosownia
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. Rozdz. 1. Wiadomości z głosowni i etymologii: Jes/1886
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Głosownia: Kr/1897, Mał/1863, Mał/1879, PolTerm/1921, Król/1922, Kon/1920, Lerc/1877
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- List współplemieńca napisany do jednego badacza polskiego: Oż/1883
- O niezmiernem bogactwie, piękności brzmień mowy Sł. Polskiej. Zdania najpoważniejszych badaczów polskich i obcych: Oż/1883
- Objaśnienia: ZwO/1924
- Pisownia: Kr/1897, Morz/1857
- Projekt terminologii: KarłT/1885
- Przedmowa do wydania drugiego: Kr/1917
- System gramatyczny: Gaert/1927
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Wstęp: Mał/1863, Mał/1879, Morz/1857
- Wstęp do Głosowni. - Język słowiański i jego narzecza. - Abecadło wszechsłowiańskie. - Podział mowy odnośnie do Głosowni.: Malin/1869
Głosownia. 1. W znaczeniu węższym synonim fonetyki. 2. W znaczeniu szerszym obejmuje zarówno fonetykę, jak i fonologię.
Cytaty
Prawidła fonetyczne, dla mowy ustnéj wyłączne, które nazwać można Głosownią, stoją więc na czele (…).
Głosownia .... Część gramatyki, zawierająca prawidła pod względem brzmienia wyrazów.
Należy się przede wszystkiém obeznać bliżéj z głoskami, jako najpierwszymi elementami mowy naszéj. Ta część gramatyki zowie się Głosownią (Lautlehre).
§. 7. Zadaniem głosowni nie tylko jest wyliczenie wszystkich głosek, jakie posiadamy w języku naszym, ale mamy jeszcze w téj części gramatyki poznać naturę każdéj głoski z osobna, jako też wpływy, jakie jedna głoska wywiera na drugiéj, jeżeli się z nią spaja.
[...] Wyśledzić wzajemny stósunek do siebie tych cząstek wyrazowych i zarazem prawa i zásady, na których się ten stosunek opierá, jest zadaniem tak zwanéj głosowni. Jakkolwiek głosowniá, którą Niemcy nazywają Lautlehre, jest częścią gramatyki rozwáżającą, że tak rzekę, zewnętrzny czyli zmysłowy ustrój i budowę języka, jest jednakże nader wáżną nauką, gdyż bez dokładnego i umiejętnego poznaniá zewnętrznego ustroju i budowy języka, trudną i prawie niepodobną jest rzeczą, uporządkować i rozpoznać prawa językowe wewnętrznéj, czyli duchowéj doniosłości każdego języka [...].
Jakim tedy przemianom podlegają według pewnych práw głoski tak piérwiástkowe jak i przybyszowe w składzie wyrazów, to wykázać i wyjaśnić jest zadaniem Głosowni.
Podług tego naukę gramatyki polskiej dzielimy na trzy części. – Część pierwsza obejmuje prawidła tyczące się głosek czyli liter; część ta nazywa się głosownią. – Część druga obejmuje prawidła tyczące się wyrazów; część ta nazywa się nauką o odmianach lub formach. – Część trzecia obejmuje prawidła tyczące się budowy zdań; część ta nazywa się składnią. Głosownia jest ta część gramatyki, która nas obznajamia z głoskami języka naszego, z ich naturą i wpływem, jaki jedna na drugą wywiera, gdy się z nią w wyrazie zejdzie.
§. 5. Gramatyka całkowita obejmuje następujące główne działy nauki języka: 1, Głosownią, która nas zapoznaje z istotą i właściwościami pojedynczych głosek, tych pierwszych mowy naszéj żywiołów; 2, Morfologią czyli Flexyą [...]; 3, Etymologią [...]; 4, Naukę o Partykułach; 5, Składnią [...]. Dodatkowo uzupełnia to wszystko jeszcze 6, Ortografia.
Zadaniém polskiéj głosowni (Lautlehre) jest ukazać wszystkie brzmienia czyli głoski, jakie nasz język posiada; następnie wyjaśnić naturę każdego z tych brzmień z osobna; na koniec opisać wpływy, jakie jedna głoska na drugiéj wywiera, jeżeli się z nią w jednéj syllabie albo w jednym i tym samym wyrazie styka.
[List współplemieńca do jednego badacza polskiego] Winszuje ów professor Polakom, że myslą poprawić swoją pisownię, z wstępem do listu takowym.
Čas učy nas dosviadčnia i umienia, jak popravnie čytać i pisać povinnismy podług zasady podanej przez najbieglejšych gramatykov všech języków słaviańskich, juž vysvieconej glosovni v našem 19 stoleciu.
Malinowski Fr. Kdz [Franciszek] powiada: "Trzeba bowiem wiedzieć, że ze wszystkich dziś żyjących języków pobratymczych, sam tylko nasz język polski poszczycić się może wszechsławiańską fonetyką (głosownią)".
Głosownia Phonetik.
Głosownia Phonetik.
Phonetik Głosownia.
Phonetik Głosownia.
Należy wyjaśnić dziecku na podstawie głosowni, że w tym przypadku, c się zamieniło na cz pod wpływem miękkiéj samogłoski e.
ROZDZIAŁ PIERWSZY. Wiadomości z głosowni i etymologii.
Wiekowa praca wyrobiła u nas zamianę klasycznego t, y, ae, oe, c, t, q, v, x i t. d. w wiadomych razach na y, i, e, k, c, kw, w, ks i t. d., przyjąwszy za zasadę używanie złacińszczonej postaci imion greckich i wschodnich i opierając się słusznie na głosowni języka naszego.
Jest to zaszczytne świadectwo historyczne, że zżyliśmy się ze starożytnością jeszcze w tych czasach, kiedy język nasz nie mógł znieść brzmienia obcego i przyswajał je sobie według zasad swojej głosowni.
GŁOSOWNIA § 4. Zadanie głosowni języka polskiego polega na przedstawieniu wszystkich dźwięków tego języka, natury każdego z nich, oraz przemian, jakim one uległy w ciągu życia języka.
Ten zasób form deklinacyjnych, w ciągu szeregu stuleci samoistnego życia języka polskiego podlegał różnym zmianom, stosownie do zasad jego głosowni i pod wpływem analogji czyli upodobnienia form jednych do drugich.
Pomieszano więc dwa zupełnie różne zjawiska głosowe, nie wniknąwszy w różnicę warunków zmian: spółgłoska g zmieniła się w naszej głosowni na dz przed samogłoskami miękkiemi e lub i i miało to miejsce w zakresie deklinacji.
[Adam Antoni Kryński] W wydaniu obecnym prócz drobnych poprawek i uzupełnień w całej książce, a zwłaszcza w głosowni, wprowadzono dział składni, opracowany przez Mirosława Kryńskiego.
Gramatyka. § 76. Gramatyka jest nauką o właściwościach danego języka. Dzieli się na następujące części: 1) głosownię (z grecka: fonetykę), która uczy o dźwiękach; 2) morfologję, naukę o wyrazach; morfologja obejmuje dwie części: a) etymologję, albo słoworód, wyjaśniającą tworzenie się wyrazów, b) fleksję, to jest naukę o odmianach wyrazów; 3) składnię (syntaxis), wyjaśniającą budowę zdania i wzajemny stosunek jednych jego części do drugich.
GŁOSOWNIA (Fonetyka). § 77. Głosownia jest nauką o dźwiękach, których szeregi nazywamy zdaniem mówionym (§ 7). Dźwięki te nazywają się głoskami. Zadaniem głosowni jest przedstawić wszystkie dźwięki języka, naturę każdego dźwięku, oraz przemiany, jakim one ulegały.
Głosownia czyli nauka o głoskach.
§ 1. Wyrazy składają się z głosek, np. m-a-t-k-a, k-o-ń. Znak, który w piśmie oznacza jedną głoskę, nazywa się literą.
Głosownia (nauka o głoskach).
Głosownia. (Nauka o głoskach).
I. Głosownia.
Słowacki na tem polu był raczej pośrednikiem dla słów rumuńskich i węgierskich, a sam odbił się silniej na głosowni [...].
Historyczna fonetyka czyli głosownia.
[...]
Zadaniem naszem jest dać obraz rozwoju fonetycznego języka polskiego. Obraz będzie raczej przeglądowy, da zasadnicze rysy rozwoju, ale nie wchodzi we wszystkie i drobne szczegóły, ani wyczerpuje materjału [...].
Dla lepszego zrozumienia ustępu o głosowni i wymawianiu, zwracamy uwagę na następujące litery:
é (e pochylone) w polskim tekście podającym wymowę ma oznaczać dźwięk pośredni między e a y, podobnie jak é w słowie chléb, sér.
Najmniejszą jednostką, elementem mowy jest głoska. Nauka o powstawaniu głosek, ich połączeniach i zmianach nazywa się głosownią.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Phonetica — głosownia, litera vocalis a, e, o — otwarta, á, é, ó — pochylona [...].
Istniejące w pewnych kategoriach nowe zamieszanie terminologiczne wywołało oczywiście chęć likwidacji istniejącego stanu rzeczy przez ustabilizowanie dla danych pojęć pewnych określeń. Ich projektu wraz z uwagami teoretycznymi dostarczył J. Karłowicz [...].
Termonologia. Phonetica — głosownia: diphthongus — dwugłos, litera consonans bilabialis — wargowa, labiodentalis — powiewna, explosiva — doraźna, affricata — spółprzeciągła, spirans — przeciągła, fortis — głośna, lenis — cicha [...].
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: głoska (bez)dźwięczna, samogłoska przednia, środkowa, tylna, wysoka, średnia, niska, szeroka, wąska, czysta, jasna, pochylona, (nie)zgłoskotwórcza, ruchoma, dwugłoska, półsamogłoska mocna, słaba [...].