Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

głosownia

Język: polski
EJO 1999, s. 205 Definicja współczesna

Głosownia. 1. W znaczeniu węższym synonim fonetyki. 2. W znaczeniu szerszym obejmuje zarówno fonetykę, jak i fonologię.

Cytaty

Prawidła fonetyczne, dla mowy ustnéj wyłączne, które nazwać można Głosownią, stoją więc na czele (…).

Głosownia .... Część gramatyki, zawierająca prawidła pod względem brzmienia wyrazów.

[...] Wyśledzić wzajemny stósunek do siebie tych cząstek wyrazowych i zarazem prawa i zásady, na których się ten stosunek opierá, jest zadaniem tak zwanéj głosowni. Jakkolwiek głosowniá, którą Niemcy nazywają Lautlehre, jest częścią gramatyki rozwáżającą, że tak rzekę, zewnętrzny czyli zmysłowy ustrój i budowę języka, jest jednakże nader wáżną nauką, gdyż bez dokładnego i umiejętnego poznaniá zewnętrznego ustroju i budowy języka, trudną i prawie niepodobną jest rzeczą, uporządkować i rozpoznać prawa językowe wewnętrznéj, czyli duchowéj doniosłości każdego języka [...].

Jakim tedy przemianom podlegają według pewnych práw głoski tak piérwiástkowe jak i przybyszowe w składzie wyrazów, to wykázać i wyjaśnić jest zadaniem Głosowni.

Podług tego naukę gramatyki polskiej dzielimy na trzy części. – Część pierwsza obejmuje prawidła tyczące się głosek czyli liter; część ta nazywa się głosownią. – Część druga obejmuje prawidła tyczące się wyrazów; część ta nazywa się nauką o odmianach lub formach. – Część trzecia obejmuje prawidła tyczące się budowy zdań; część ta nazywa się składnią. Głosownia jest ta część gramatyki, która nas obznajamia z głoskami języka naszego, z ich naturą i wpływem, jaki jedna na drugą wywiera, gdy się z nią w wyrazie zejdzie.

[List współplemieńca do jednego badacza polskiego] Winszuje ów professor Polakom, że myslą poprawić swoją pisownię, z wstępem do listu takowym.

Čas učy nas dosviadčnia i umienia, jak popravnie čytać i pisać povinnismy podług zasady podanej przez najbieglejšych gramatykov všech języków słaviańskich, juž vysvieconej glosovni v našem 19 stoleciu.

Malinowski Fr. Kdz [Franciszek] powiada: "Trzeba bowiem wiedzieć, że ze wszystkich dziś żyjących języków pobratymczych, sam tylko nasz język polski poszczycić się może wszechsławiańską fonetyką (głosownią)".

Głosownia Phonetik.

Głosownia Phonetik.

Phonetik Głosownia.

Phonetik Głosownia.

Należy wyjaśnić dziecku na podstawie głosowni, że w tym przypadku, c się zamieniło na cz pod wpływem miękkiéj samogłoski e.

ROZDZIAŁ PIERWSZY. Wiadomości z głosowni i etymologii.

Wiekowa praca wyrobiła u nas zamianę klasycznego t, y, ae, oe, c, t, q, v, x i t. d. w wiadomych razach na y, i, e, k, c, kw, w, ks i t. d., przyjąwszy za zasadę używanie złacińszczonej postaci imion greckich i wschodnich i opierając się słusznie na głosowni języka naszego.

Jest to zaszczytne świadectwo historyczne, że zżyliśmy się ze starożytnością jeszcze w tych czasach, kiedy język nasz nie mógł znieść brzmienia obcego i przyswajał je sobie według zasad swojej głosowni.

GŁOSOWNIA § 4. Zadanie głosowni języka polskiego polega na przedstawieniu wszystkich dźwięków tego języka, natury każdego z nich, oraz przemian, jakim one uległy w ciągu życia języka.

Ten zasób form deklinacyjnych, w ciągu szeregu stuleci samoistnego życia języka polskiego podlegał różnym zmianom, stosownie do zasad jego głosowni i pod wpływem analogji czyli upodobnienia form jednych do drugich.

Pomieszano więc dwa zupełnie różne zjawiska głosowe, nie wniknąwszy w różnicę warunków zmian: spółgłoska g zmieniła się w naszej głosowni na dz przed samogłoskami miękkiemi e lub i i miało to miejsce w zakresie deklinacji.

Głosownia czyli nauka o głoskach.

§ 1. Wyrazy składają się z głosek, np. m-a-t-k-a, k-o-ń. Znak, który w piśmie oznacza jedną głoskę, nazywa się literą.

Głosownia (nauka o głoskach).

Głosownia. (Nauka o głoskach).

Dla lepszego zrozumienia ustępu o głosowni i wymawianiu, zwracamy uwagę na następujące litery:

é (e pochylone) w polskim tekście podającym wymowę ma oznaczać dźwięk pośredni między e a y, podobnie jak é w słowie chléb, sér.

Najmniejszą jednostką, elementem mowy jest głoska. Nauka o powstawaniu głosek, ich połączeniach i zmianach nazywa się głosownią.