terminów gramatycznych online
verbum activum
Język: łaciński
- Chapitre II. Des verbes / Rozdział II. De verbo: Fook/1768
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De Etymologia: Mora/1592
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Laudo: Don/1795
- O Słowie: Malin/1869
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Syntaxis: Woy/1690, SzyGram/1767
- Słownik: Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1595
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
Cytaty
Verbum – słowo: activum – sprawiące a. sprawujące; verbum substantivum – istotne, causativum – przyczynę dające, inchoativum – poczynające, anomalum – nierówne, neutro-passivum – rozne.
SŁOWO ‘wyraz, mowa; także gram.: czasownik’ (łącznie ok. 40 razy) [...] Sprawujące słowo activum verbum R M2 (md).
Quod est Discrimen inter Activa verba et Neutra? Activa verba Accusativos animatae et inanimatae rei indifferenter recipiunt. Ut, Lego Virgilium, Lego libros. Neutra verò casus pripriorum nominum, ut dictum est, aversantur.
Pierwsza ktora jest? ktora w Skázującym obyczáju czásu niniejszego, liczby máłej, wtorej osoby, w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.
Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secunda persona, verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s.
Activum verbum est quod exit in o & actionem sonat, & assumpta r litera, facit ex se Passivum. & communiter accusativum casum recipit. Priscian. Diomed. ἐνεργητικόν [energētikón].
Activa pro passivis et contrà. v. infra Verba Activa.
Verba Activa pro Passivis posita. Moveo pro moveor. sub Ruszam się, muto, pro mutor. sub Odmieniam się 1. 2. [...]
Verba Activa significationis, priscè in Or malta exibant. Comperior, Fruticor, Praesagior.
Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secundae personae, in verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s. Pierwsza ktora jest? ktora wskázującym obyczáju czásu niniejszego/ liczby máłej/ wtorej osoby/ w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.
Słow rodzáje u Włochow są cztery.
Activa czyniące są te, ktore zgołá rzecz jaką czynić znáczą, ná przykład Parlare gadáć, Mangiare jeść, bevere pić. á formują się w przeszłym doskonáłym złożonym czásie z pomocnego słowá, Hò mam, i uczestnictwá słowa własnego, jáko: Parlo mowię, Hò parlato mowiłem.
Quae vero absque ablativo ponuntur, illa in praesenti et futuro tempore circumloquuntur per verbi activi tertiam personam pluralis numeri; in praeterito autem per verbum impersonale passivae vocis praeteriti temporis.
Klucz Języka Fráncuskiego [...] jest, nauczyć się tych słow, Avoir, i être dobrze konjugowáć i złączyć, ktore te słowa zowią się auxiliaria, po Polsku pomocne, bo się ná nich wszystkie słowá ják activa, ták passiva składáją.
Verbum jest, przed ktorym Kłáść możemy; Ja, ty, on (álbo ono) My, wy, oni (one.). A jest przednie czworákie: Activum, ktore się kończy ná O (in I Pers. Sing. Indic.) i ktorego wyznáczenie może też cierpieć Passivum ná OR.
Klucz języka Francuskiego i najpewniejszy sposob do pojęcia prędko tegoż jezyka, jest nauczyć się tych słow, Avoir i étre, dobrze konjugować i złączyć, ktore te słowa zowią się auxiliaria, po Polsku pomocne, bo się na nich wszystkie słowa jak activa i passiva składają.
P. Ktore słowa rządzą spadkiem Oskarzającym? O. Słowa czyniące albo Verba Activa w wyższych regułach niezawarte, jako: kocham, miłuję [...] piję, czerpam, ettc:
Du verbe actif amo (ce qu'on doit entendre des autres verbes de la même conjugaison) on en forme le nom adiectif amans amantis, celui, qui aime, qui est quelquefois un substantif amant; comme aussi un'autre adiectif amaturus, amatura, amaturum, qui aimera, ou qui doit aimer, qu'on emploie à l'infinitif futur. On appelle ces deux noms participes, parce qu'ils prennent une partie du verbe, et ils sont de veritables nomes, et on les nomme Participes en ans et en rus à cause de leur terminaison.
[...]
Averbo activo Amo kocham, amas (co się ma rozumieć o innych słowach tejże koniugacji,) uformowano nomen adiectivum Amans, amantis, ktore jest czasem substantivum, jako też i inne adiectivum, amaturus, ktory ma kochać, amatura, amaturum, ktorego zażywają in futuro modi infinitivi. Te dwa nomina nazywają participia, ponieważ partycypują od verbum, i są prawdziwie nomina; nazywają je participia na ans, i na rus, z przyczyny takiej ich terminacji.
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
Laudo Verbum Activum, Chwalę jest Słowo sprawujące figurae simplicis, wyobrażenia prostego, Modi Indicativi, sposobu ukazującego, temporis praesentis, czasu terazniejszego, Numeri singularis, Liczby małej, Persone primae, Osoby pierwszej, Conjugationis primae, Sprzążenia pierwszego, quod conjugatur sic, ktore się Sprząga tak.
O Słowach czynnych i nijakich.
(Verba activa et neutra.)
Jakie czynności oznaczają słowa czynne i nijakie? i podług jakich form czasują się?
A. Słowa czynne oznaczają Czynności takie, które nie tylko my względem drugich, ale też i drudzy względem nas wykonać mogą, np. my możemy kochać kogo, ale też możemy bydź i kochani od kogo.
Czynny, activus.
[Verbum] Activum. [Słowo] Czynne.
[…] Słowo czynne (verbum activum) oznaczá czynność jakiéj jistoty w danym czasie, jéj działanie, ruch, uczucie; np. w wyrażeniách: ojćec pise […].