Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rodzáj, rodzaj gramatyczny, rodzaj wyrazów, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Bart/1544 , t. V, s. 40

RODZAJ [...] – 2) gram. rodzaj genus plura signat ..., item capitur pro accidente partium orationis R n7; rodzaj genus RN (wykl. przednia); męski rodzaj masculinum genus R t1 (mp; av. masculus); commune genus pospolity rodzaj, i męski i niewieści ut hic et hec homo aut virgo aut sacerdos jako ten i ta kapłan RN (wykl. przednia); rodzaj sprawujący, przez ktory sprawiemy genus activum RN (k. tyt.); promiscuum ..., item promiscuum genus in nomine quod Grece epicenum, i. supra commune dr, est quod sub una voce et uno articulo comprehendit animalia utriusque sexus {zamieszany rodzaj, vide supra epicenum} R B5v; epicenum genus zamieszany rodzaj, gdzie nie możemy rozeznać, jestli ta abo ona rzecz iest ut sunt passer, aquila, milvus RN (wykl. przednia); epicenum i. promiscuum genus pospolity, zamieszany rodzaj, gdzie nie możemy rozeznać, jestli ta abo ona rzecz jest ut hic passer, hec aquila, mustela, milvus R I1v (md); dubium genus wątpliwy rodzaj, ut hic aut hec dies R n7 (md; av. genus) i RN (wykl. przednia); rodzaje Rozne, Co się w pr[z]yszłym czasie jakoby cirpiące wymowią genera neutropassiva RN (k. tyt.). Zob. LIDŻBA, LUD, NAROD, OBOJ, ODDZIELNY, POGŁOWIE.

Gott/1774, s. 17

Rodzaiow iest trzy: Męski, Białogłowski, y oboiętny.

Kop/1778, t. I, s. 17

Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).

Kop/1778, t. II, s. 84

Náuká o Figurách jest i trudna i potrzébna. Trudność náuki o Figurách, pochodzi 1. z wiélości názwisk, á tych cudzoziemskich, które są nádáne ták szczególnym Figurom, jáko też ich Gátunkom i Rodzájom (Figuris, in Individuo, in Specie, in Genere). [...] 3. Z subtélnej różnicé która między jedną a drugą Figurą, między jédnym á drugim Gátunkiem lub Rodzájem záchodzi. [...] gdy się w niej tráfi jáka Figurá.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Gddk/1816, s. 24 Definicja

Dwojaki jest Rodzaj słów Francuzkich: Męzki i żeński, Słowa Francuzkie do którego rodzaju należą, poznajemy albo z znaczenia albo z zakończenia.

Gddk/1816, s. [217]

Genus. Rodzaj.

Br/1848, s. 30

Rzeczowniki mają trzy rodzaje: Męski, żeński, nijaki. Pod tym względem język nasz różni się także od wielu języków nowożytnych, które pospolicie nie mają rodzaju nijakiego.

Morz/1857, s. 56

Mowa nasza nadała każdemu rodzajowi istotników odpowiednie zakończenia.

Łaz/1861, s. 62

[…] Rodzaj (genus) rzeczowników poznaje się po części ze znaczenia, po części z zakończenia.

Łaz/1861, s. 246

[...] Gdy w zdaniu poprzedzającym jest rzeczownik, którego rodzaj gramatyczny nie zgadza się z płcią przezeń wyrażoną, wówczas zgadzamy tak orzecznik jako też określnik zdania następującego z płcią, a nie z rodzajem gramatycznym [...] , tj., zgodność z naturą bierze górę nad formą gramatyczną [...].

Uchw.AU/1891, s. 31

VI. przyp. l. mn. w deklinacyi przymiot. i zaim. w rodzaju męskim (tak przy osobowych jak rzeczowych) ym i (imi), a w rodzajach żeń. i nij. emi: pilnymi uczniami, siwymi końmi, okrągłymi stołami, ale: z kochanemi siostrami, wielkiemi dziełami.

Uchw.AU/1891, s. 33

IV. przyp. l. poj. zaimków rodzaju żeńs. ma - ą: moją, twoją, swoją, naszą, samą, jedną, wszystką..; wyjątkowo ę mają: tę i tamtę.

ŁośFl/1923, s. 248

Według deklinacyj odmieniają się imiona, imiesłowy i zaimki; według konjugacyj — czasowniki. Głównych deklinacyj jest dwie: imienna i zaimkowa z 7 przypadkami, które nazywamy: mianownik (M.), wołacz (W.), biernik (B.), dopełniacz (D.), celownik (C.), narzędnik (N.), miejscownik (Ms.). Liczby oznaczamy: pojedyncza (l. poj). mnoga (l. mn.), podwójna (l. podw.); rodzaje: męski (r. m.), żeński (r. ż.), nijaki (r. n.).

Gaert/1927, s. 97 Definicja

★Rodzaj wyrazów: ★męski (masculinum), ★żeński (femininum) i ★nijaki (neutrum). W liczbie mnogiej też ★męsko-osobowy (pilni chłopi orali) i ★rzeczowy (pilne chłopy orały).

Powiązane terminy