Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rodzaie, rodzáj, rodzaj wyrazów, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Don/1649, s. [7] Definicja

Genera nominum quot sunt? Quatuor. Quae? Masculinum, ut hic magister. Femininum ut haec musa. Neutrum, ut hoc scamnum. Commune, ut hic et haec sacerdos.

Rodzáju imion wiele są? Ktore? Męskie/ jáko ten mistrz. Niewieśćie/ jáko tá mądrość. Oddzielne/ jáko tá łáwá. Pospolite/ jáko ten i tá kápłan.

Klecz/1767, s. 83

Aby słowa przydatne (adjectiva) z osobistemi (cum substantivis) zgadzały się: nie tylko w rodzaju, liczbie i spadkach.

Fook/1768, s. 6 (5-6)

Les Grammairiens asignent aussi trois autres genres, le Commun, l'Incertain, et l'Epicene.

[...]

Ciż Grammatycy cztery inne rodzaje naznaczają, Commune, Dubium, Epicoenum, i Omne.

Lub/1778, s. 16

Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, Е. i Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adiectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje:

Lub/1778, s. 18

Litery nieme Ъ. i Ь [...] Te dwie litery zdają sie niektórym bydź niepotrzebne; Owoż potrzeba ich jest: dla rozeznania Deklinaciy, Rodzaju, i inszej ortografii. Imiona bowiem na Ъ. kończące się, u Słowakow są Rodzaju Męskiego, Deklinacyi Drugiej.

Lub/1778, s. 25

Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).

Lub/1778, s. 77

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Lub/1778, s. 78

Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) [...] Białogłowski (Fœmininum) [...] Srzedni (Neutrum) Было писало, było pisało.

Kop/1778, t. I, s. 17

Taka Imion odmiana, nazywa się Rodzajowaniem czyli odmianą przez Rodzaje (per genĕra) których jest trzy: pierwszy Męski (Masculinum) drugi Niewieści (Faemininum) trzeci Nijaki to jest ni męski, ni niewieści (neŭtrum).

Kop/1778, t. II, s. 84

Náuká o Figurách jest i trudna i potrzébna. Trudność náuki o Figurách, pochodzi 1. z wiélości názwisk, á tych cudzoziemskich, które są nádáne ták szczególnym Figurom, jáko też ich Gátunkom i Rodzájom (Figuris, in Individuo, in Specie, in Genere). [...] 3. Z subtélnej różnicé która między jedną a drugą Figurą, między jédnym á drugim Gátunkiem lub Rodzájem záchodzi. [...] gdy się w niej tráfi jáka Figurá.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Szum/1809, s. 45

Zaimek się ma następującą formę jednakową we wszystkich trzech rodzajach i obydwoch liczbach.

Szum/1809, s. 51

Rzeczowniki dzielą się na trzy rodzaje, na męzki, żeński, i nijaki, a to podług swego znaczenia i zakończenia.

SkorM/1828, s. (VII)

Niech późniéj przystąpią do tablic odmiany imion, imiesłowów, wyrazów liczbowych, i t. d. Samskrytskich, przez rodzaje, liczby, przypadki, stopnie, [...].

Bor/1830, s. 7

Rodzajów jest trzy, męzki, żeński, i nijaki. Męzki [...] Żeński [...] Nijaki [...].

Bor/1830, s. 11

Czy przymiotnik ma inny rodzaj aniżeli jego rzeczownik?

Marc/1833, s. 8

§. 4. Rodzaie.

Trys ira gimimay (rodzaie) lenkiszko kalbo: teyp giwu ir negiwu dayktu: tie, wadynas: męzki, żeński, nijaki [...].

Żoch/1838, s. 55

Rodzajów w języku polskim mamy cztéry.

Kam/1870, s. 22 Definicja

Ze względu na płeć rzeczowników żywotnych rozróżniamy dwa rzeczywiste rodzaje: rodzaj męzki i żeński, trzeci zaś jest rodzajem gramatycznym nijakim, a właściwiéj mówiąc nieoznaczonym, bo każdy rzeczownik żywotny swój rodzaj ma, tylko że my nie zawsze go oznaczamy [...]. Nieżywotnym rzeczownikom nadajemy rodzaj albo z podobieństwa ich zakończeń, do zakończeń rzeczowników żywotnych, albo ze względu na zwyczaj, który je w tym lub owym rodzaju każe uważać.

Gaert/1927, s. 97 Definicja

★Rodzaj wyrazów: ★męski (masculinum), ★żeński (femininum) i ★nijaki (neutrum). W liczbie mnogiej też ★męsko-osobowy (pilni chłopi orali) i ★rzeczowy (pilne chłopy orały).

Powiązane terminy