Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rodzáj, rodzaj gramatyczny, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Dąb/1759, s. 42

Dwa są tylko rodzaje w języku Francuskim, to jest Męski i Białogłowski.

Klecz/1767, s. 83

Aby słowa przydatne (adjectiva) z osobistemi (cum substantivis) zgadzały się: nie tylko w rodzaju, liczbie i spadkach.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Gott/1787, s. 14

Rodzaiów iest trzy: Męski, Zeński, y Niiaki, Rodzay męski iest naznaczony Przedimkiem ein, albo der, Rodzay Zeński eine, albo die, Rodzay Niiaki ein, albo das.

SkorM/1828, s. (VII)

Niech późniéj przystąpią do tablic odmiany imion, imiesłowów, wyrazów liczbowych, i t. d. Samskrytskich, przez rodzaje, liczby, przypadki, stopnie, [...].

Such/1849, s. 28 Definicja

Rodzaj Rzeczownika jest wzgląd na końcówkową z nim zgodę innego słowa; np. uczeń pilny czytał .

Such/1849, s. 28 Definicja

Trzy są rodzaje Rzeczowników w liczbie pojedynczéj: męzki, żeński i nijaki.

Such/1849, s. 28 Definicja

Rodzaj Rzeczowników polskich poznać można z płci przedmiotu, i z zakończenia Rzeczownika.

Such/1849, s. 31 Definicja

Rodzaje w liczbie podwójnéj. W téj liczbie pozostały ślady trzech rodzajów: a) Rodzaj społy [...]. b) Rodzaj żeński [...]. c) Rodzaj znamienity.

SWil/1861, cz. II, s. 1357-1358 Definicja

Rodzaj, u, lm. e, m. [...] 7) = gram. zewnętrzna lub wewnętrzna różnica, jaką ma wyraz na oznaczenie płci, którą wyraża. Rodzaj męzki, rzeczown. oznaczający istotę żyjącą, a przez podobieństwo zakończenia i nieżyjącą, jest ten, który wyraża mężczyznę, samca; = żeński, kobiétę, samicę; = nijaki, dziecię, istotę w któréj cechy płciowe są jeszcze w uśpieniu. Rzeczowniki a za niemi zaimki, przymiotniki, imiesłowy i słowa, wyrażają tę różnicę: a) (tylko w rzeczownikach) przez inne całkiem wyrazy, np. ojciec męzk., matka żeń., dziecię nijak. rodzaju; b) przez odmianę zakończenia, np. piękny gołąb’ przyleciał m. piękna gołębica przyleciała ż., piękne gołębię przyleciało n. c) w rzeczownikach będących nazwą istot żyjących, rodzaj jest taki jaka płeć istoty wyrażonéj przez rzeczownik, bez względu na zakończenie, np. wojewoda, pan Żaba, m., chociaż ich zakończenie ma formę rzecz, żeńsk. d) rzeczowniki wyrażające nazwę istot niemających płci, nieożywionych, są tego rodzaju jakiego mają zakończenie, np. kawał m., słota ż., płótno n.; to samo powtarza się niekiedy i ze zwierzętami, jak np. wyraz gil zawsze jest rodz. m. choćby oznaczał samicę [...].

Malecz/1882, s. 7

O rodzaju rzeczowników. P. Czy rzeczownik odmienia się przez rodzaje. O.Nie, każdy rzeczownik ma już stały swój rodzaj, wcale się zatém przez rodzaje nie odmienia.

Malecz/1882, s. 18

Przymiotnik odmienia się przez: rodzaje, liczby, przypadki, stopnie i formy.

Lor/1907, s. 3

Polskie rzeczowniki mają trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. Męski rodzaj wskazuje wyraz ten, żeński ta, nijaki to. Są więc rzeczowniki: ojciec, kowal, koń, kogut, kamień, ogień rodzaju męskiego; rzeczowniki: matka, panna, pani, kura, jabłoń, woda, prawda rodzaju żeńskiego; rzeczowniki: dziecko, źrebię, pole, kłamstwo rodzaju nijakiego.

Lor/1907, s. 21

Rodzaj imion.

Język portugalski rozróżnia dwa rodzaje (géneros): męski (masculino) i żeński (feminino).

PolTerm/1921, s. 91

Rodzaj męski, żeński i nijaki. Odmiana męskoosobowa i rzeczowa rzeczowników w liczbie mnogiej.

Szob/1923, s. 125 Definicja

Zdolność rzeczowników wpływania na formę łączących się z niemi przymiotników, nazywa się ich rodzajem.

Szob/1923, s. 126 Definicja

Rodzaj [...] rzeczowników nieżywotnych, oznaczających rośliny i przedmioty martwe, przechowuje się w języku tylko dzięki ustalonemu zwyczajowi, dlatego też nazywa się rodzajem gramatycznym, naprz. duży ogród, [...] długa deska [...], wygodne krzesło.

Gos/1939, s. 7

RODZAJE—GENURILE

In limba polonă sunt trei genuri: masculin, femenin și neutru.

[W języku polskim są trzy rodzaje gramatyczne: męski, żeński i nijaki.]
Dor/1958–1969, t. VII, s. 1011 Definicja

Rodzaj [...] 4. jęz. a) w zastosowaniu do rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych i zaimków rodzajowych: Rodzaj gramatyczny (skrótowo: rodzaj) «właściwość rzeczowników, od której zależy forma męska (zakończona w M. Ip na -y lub -i), żeńska (zakończona na -a) lub nijaka (zakończona na -e) określających je przymiotników lub zastępujących rzeczowniki zaimków».

Powiązane terminy