terminów gramatycznych online
liczba wielka
Język: polski
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Chapitre VI. De la convenance de nom avec le verbe / Rozdział VI. O zgadzaniu się nominis cum verbo: Fook/1768
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Grammatici elementa: Don/1583
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Nomen: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- O etymologii: Mal/1700
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O rodzaju, liczbie i spadku: Nał/1774
- Syntaxis: SzyGram/1767
- Słownik: Kn/1621, Bart/1544
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
Cytaty
LICZBA[...] numerus pluralis wielga liczba ut magistri, numerale nomen aut verbum Słowo co znam<io>nuje liczbę RN (k. tyt.).
Das genus neutrum heisst oddzielny rodzaj; der Pluralis wielka liczba.
Liczby imion wiele są? Dwie. Ktore? Jedná, jáko ten mistrz. Wielka, jáko ci mistrzowie.
Numeri nominum quot sunt? Duo. Qui? Singularis, ut hic magister. Pluralis ut hi magistri.
A w wielkiej liczb[ie]. Miánującym té osoby.
Et pluraliter, Nominativo hae species.
Liczbá. Nŭmerŭs Cicer. Ter. ό αριθμός [ó arithmós] Item vide [...] Wielka liczbá.
Numeri nominum quot sunt? Duo. Qui? Singularis, ut hic magister. Pluralis ut hi magistri.
Liczby imion wiele są? Dwie. Które? Jedná/ jáko ten mistrz. Wielka/ jáko ci mistrzowie.
Oproc niektorych ktore w wielkiej liczbie Męskiego rodzáju, ná ci, się kończą [...].
Les, des, aux znáczą wielką liczbę.
Wielka liczbá jest, kiedy o wielu rzeczách się mowi, v. g. [...] les chambres, izby; o wielu izbách mowię.
Liczbá u Fráncuzów dwojáka [...]. Máła álbo pojedynkowa, to jest, gdy o jednym tylko mowá, zowią Singulier; wielka záś to jest gdy o wielu mowá, zowią Pluriel.
Wielka liczba jest, kiedy o wielu rzeczach się mowi, v. g. kiedy mowię les Princes Xsiążęta, o wielu Xsiążętach mowię, les chambres izby, o wielu izbach mówię.
Słowa mają dwie liczby, to jest małą i wielką [...]. Wielka liczba znaczy się, kiedy siła Osob akcją czynią. v.g. nous écrivons, my piszemy [...].
P. Wieloraka jest liczba? O. Dwojaka: mała i wielka; w liczbie małej mowi się o jednej rzeczy: w wielkiej o dwoch lub wielu [...] w małej liczbie: Każdy człowiek żyjący umiera; w wielkiej liczbie: Wszyscy ludzie żyjący umierają.
Przykład I. Mała liczba, wielka liczba Mian. Stanisław, Stanisławowie
Tak się deklinuje Prymas, tylko że w Mian: i Wzyw. w. l. mowi się Prymasi lub _Prymasowie-----.
P. Jak się wyrażają osoby w Werbach? O. Przez osoby Pronominow, to jest w małej liczbie Ja przez wszystkie rodzaje. [...] w wielkiej liczbie My przez wszystkie rodzaje.
O. Kładzie się w liczbie wielkiej, ponieważ dwa słowa liczby małej ważą za jedno liczby wielkiej, nap: Ojciec i Brat moj.
Przytoczone argumenty przeciw rodzimej terminologii nie na wiele się jednak zdały. Znaleźć ją można i w gramatyce łaciny F. Fookowitza [...].
Flexio — nachylanie, infleksyja, declinatio — deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — białogłowski, neutrum — trzeci, numerus singularis — liczba mała (s. 158), pluralis — wielka (s. 160).
S'il y a deux Nominatifs, dont l'un est de nombre singulier, et l'autre de nombre plurier, le verbe concorde quelquefois avec l'un, quelquefois avec l'autre.
[...]
Jeżeli są dwa Nominativi, z ktorych jeden małej liczby, à drugi wielkiej, verbum czasem się z jednym, à czasem z drugim zgadza.
Liczba jest dwojaka: Pojedyncza, ktora jednę rzecz znaczy, jako Krol. I wielka, ktora wiele znaczy, jako Krolowie.
Liczba wielka. M. ci Stanisławowie.
Przestroga. II. [...] Mianujący, Oskarzający i Wzywający, lecz tylko w wielkiej liczbie, są sobie podobne.
L. W. M. oni, - one.
P. Co to jest słow Liczba, albo w słowach? (le Nombre) O. Jest sposob ktorym wymawiamy, albo jednę rzecz, albo wiele rzeczy razem. P. Wieloraka jest ta słow-Liczba? O. Dwojaka: Mała Liczba: (le Singulier) i Wielka Liczba (le pluriel), tamtej zażywamy, kiedy mowa o jednej tylko rzeczy; a tej kiedy mowa jest o wielu rzeczach.
Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя.
Numeri nominum sunt duo, liczby imion są dwie, singularis, jedna albo mała, ut hic Dominus, jako ten Pan, pluralis, wielka, ut hi Domini, jako ci Panowie.
Niektóre słowa w Francuzkim języku tylko się mówią w Liczbie pojedynczej [...]. Niektóre zaś są, które się tylko mówią w Liczbie wielkiej, takie są: Ancêtres Przodkowie; entrailles wnętrzności [...].
Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.
Terminologia Donata [...].
Declinatio — staczanie: genus neutrum — rodzaj oddzielny, numerus pluralis — liczba wielka, casus nominativus — mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający.
Nowy dowód jej [terminologii] niestałości stanowi występowanie całych opisów jako ekwiwalentów odpowiednich haseł łacińskich, i to tylko gdzieniegdzie w słowniku J. Mączyńskiego.
Terminologia. Litera vocalis — głośna litera [...]; verbum — część mowy czynienie albo cierpienie znamienująca, gradus positivus — stopień gruntowy, numerus pluralis — wielkiej liczby, casus nominativus — mianujący; syntaxis — sstawienie słów wespołek.
Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.
Terminologia [...].
Declinatio — staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, dualis — dwojkowa, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający, instrumentalis — statkowy, locativus — miejscowy.
Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].
Declinatio — przemiana, staczanie, deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, białogłowski, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka [...].
Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.
Terminologia [...].
Declinatio — deklinacyja, przemiana: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — białogłowski, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, casus nominativus — kazus, spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — (od-, s. 32) dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Declinatio — deklinowanie, nachylanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pojedynkowa, pluralis — wielka.
Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].
Declinatio — deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — białogłowski, neutrum — trzeci, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka.
Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].
Declinatio — deklinacyja: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — trzeci, ani męski, ani niewieści, numerus singularis — liczba pojedyncza, pluralis — wielka.
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Declinatio — spadkowanie: genus masculinum — rodzaj, naz(y)wanie męskie, femininum — niewieście, niewiesne, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — skarżący, oskarżający (s. 265), vocativus — wzywający.