Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: genus, rodzáj, rodzaj gramatyczny, rodzaje
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Dąb/1759, s. 42

Dwa są tylko rodzaje w języku Francuskim, to jest Męski i Białogłowski.

SzyPocz/1770, s. 6

Artykuł jest słowko, które się dodaje imionom odmieniającym się, i pokazuje ich rodzaj, spadek i liczbę.

Nał/1774, s. 196

Trzeba wiedzieć ogólnie najpierwej co to jest Rodzaj, Liczba, i Spadek w Słowach, bo te trzy własności mają Imiona, Artykuły, Zaimki, i Ucześnistwa.

Nał/1774, s. 196 Definicja

P. Co to jest słow-rodzaj? O. To Słowo od swojego początku wynalezione jest, aby nim rożnie wymawiać Płeć Męszczyzny i Niewiasty, albo samca i samicy.

Nał/1774, s. 197

P. Wiele jest słow-Rodzajow we Francuskim Języku? O. Dwa Męski i Niewieści albo Niewiesny.

Kop/1783, t. I, s. 50

Słowo z Zaimkiem osobistym, czy wyraźnym, czy domyślnym, zgádzá się zawsze naprzód w Liczbie, po wtóré w Osobie, po trzecié w Rodzaju.

Kop/1783, t. II, s. 170

Gdy się dwa kładą Rzeczowniki różnégo rodzaju, dwa Przymiotniki zgádzają się z rodzajém jednégo tylko Rzeczownika np. mammae putres, equina quales ubera, zamiást qualia.

Kop/1783, t. II, s. 173

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Don/1795, s. [4]

Nomen quot habet accidentia? imię wiele ma przymiotow? sex, sześć: figuram, wyobrażenie, speciem, kształt, genus, rodzaj, declinationem, staczanie, numerum, liczbę, casum, spadek.

Don/1795, s. [5] ([5]-[6])

Genera nominum quot sunt? rodzajow imion wiele jest? sex, sześć, masculinum, męski, ut hic magister, jako en mistrz, faemininum, niewieści, ut haec mensa, jako ten stoł, neutrum, oddzielony, ut hoc scamnum, jako ta lawa, omne, wszelki, ut hic, et haec, et hoc felix, jako ten, i ta, i to szczęśliwe, commune, pospolity, ut hic et haec fortis, jako ten i ta mocna, et hoc forte, i to mocne; dubium, wątpliwy, ut hic, vel haec dies, jako ten dzień.

Prz/1816, s. 25

Wyraz naostatek dobrze brzmiący i z czystego Słowiańskiego pierwaka Łog prowadzony, mogący się u nas nakłaniać według obu rodzajów: męzkiego i żeńskiego, jak mamy przykład na zkładunkach; odłog, połog, rozłog, podłoga, wyłoga i załoga, nałog i nałoga.

SkorM/1828, s. (VII)

Niech późniéj przystąpią do tablic odmiany imion, imiesłowów, wyrazów liczbowych, i t. d. Samskrytskich, przez rodzaje, liczby, przypadki, stopnie, [...].

Lerc/1877, s. 8 Definicja

W rzeczownikach rozróżniamy trzy rodzaje: rodzaj męski, rodzaj żeński i rodzaj nijaki. Rodzaj rzeczowników poznajemy po znaczeniu i po końcówce

Lerc/1877, s. 45

Nareszcie w czasach przeszłych i w czasie przyszłym niedokonanym rozróżniamy rodzaje, np. kochałem-łam-łom; pisałem był, pisałam była, pisałom było; będę czytał, będę czytała, będę czytało; kupowaliśmy, kupowałyśmy.

Kras/1897, s. 28

Orzeczenie czasownikowe odpowiada na pyt.: co robi podmiot? co się dzieje z podmiotem? i zgadza się (równie jak i łącznik) z podmiotem w osobie i liczbie, a jeżeli jest użyte w formie złożonej z imiesłowem na ł, —ła, —ło, lub z imiesłowem biernym na —ny, —ty, to w l. poj. i w rodzaju, a w l. mn. w formie (osobowej lub rzeczowej).

Król/1922, s. 15

Rodzaje: męski, żeński, nijaki.

Król/1922, s. 22 (21-22)

Przez składnię zgody rozumiemy zasady, wedle których części zdania mniej ważne stosują [jest: stusują] się do ważniejszych (w rodzaju i osobie, liczbie i przypadku) np. Historja jest mistrzynią życia. (nie mistrzem!) Poczcziwi chłopi (forma osobowa) poczciwe chłopy (rzeczowa) i td.

Dor/1958–1969, t. VII, s. 1011 Definicja

Rodzaj [...] 4. jęz. a) w zastosowaniu do rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych i zaimków rodzajowych: Rodzaj gramatyczny (skrótowo: rodzaj) «właściwość rzeczowników, od której zależy forma męska (zakończona w M. Ip na -y lub -i), żeńska (zakończona na -a) lub nijaka (zakończona na -e) określających je przymiotników lub zastępujących rzeczowniki zaimków».

Powiązane terminy