Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zmiana fonetyczna
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: fonetyczna zmiana, zmiany fonetyczne
Język: polski
Dział: Fonetyka (współcześnie)
EJO 1999, 693 Definicja współczesna

Zmiana fonetyczna. Przeobrażenie dźwiękowe form jęz. związane z funkcjonowaniem jęz. w czasie. Przyczyny z. f. są rozmaite, przede wszystkim niedokładne naśladownictwo jęz. starszych przez dzieci, wpływ substratu i superstratu, prawo mniejszego wysiłku itp.

Cytaty

Jes/1886, s. 87

Po przegubie twardym (z wyjątkiem g, k, ch), następuje: e miękkie, przyczem zachodzą zmiany fonetyczne podług ogólnych prawideł (zmiękczenia i zwątlenia).

Kr/1897, s. 11 Definicja

§ 3. Zmiany fonetyczne i analogiczne. Zmiany w języku każdego narodu bywają głównie dwojakiego rodzaju: jedne z nich polegają na zastąpieniu jednego dźwięku drugim: są to zmiany fonetyczne, głosowe, ułatwiające przeważnie samo wymawianie; drugie zaś są zmianami postaci wyrazów na wzór innych i polegają na upodobnieniu jednych form gramatycznych do drugich, co w gramatyce nazywa się analogją.

Kr/1917, s. 60 Definicja

Zmiany jednych dźwięków na drugie dokonywają się pod wpływem sąsiedztwa z pewnemi dźwiękami, lub wskutek położenia w wyrazie. Wskutek tego mamy różne postaci wyrazów, różniące się swemi głoskami, a które jednak są tego samego pochodzenia; np.: ręka... rąk... ręce... rączka [...] § 109. Takie zmiany głosek nazywamy zmianami fonetycznemi.

Kr/1917, s. 81

Język żywy, przeciwnie, rozwija się wciąż, a rozwój jego stanowią nieznaczne ale bezustanne zmiany, jakim podlega. Zmiany te są różnorodne; najważniejsze dla języka są zmiany fonetyczne i analogiczne.

Szob/1923, s. 56 Definicja

Przeobrażenia żywe, związane ze współczesnemi zwyczajami wymawiania, nazwaliśmy przemianami fonetycznemi, przeobrażenia odziedziczone, pochodzące z dawniejszych epok historii językowej, będziemy dla wyróżnienia nazywali zmianami fonetycznemi. Zmiany głosek [...] opierają się na pewnych tendencjach wymawianiowych, czyli na zwyczajach fonetycznych.

Nitsch/1923, s. 429

[...] trudno nieraz określić, czy zmiana wszędzie jest fonetyczna, czy też np. tylko przed l, a modyfikuje jeszcze sprawę częste przechodzenie i y przed zamykającem zgłoskę ł w ó lub u, rozszerzające się czasem analogicznie na zgłoski otwarte, o czem niżej.

Nitsch/1923, s. 463

Fonetyczne zmiany doprowadzają -ǫł -ęła do -ół -ėła [...].

Rozw/1923, s. 61

Przyczyny ewolucji, odbywającej się w różnych czasach różnem tempem i obejmującej szerszy lub węższy zakres, ale nieustannej, a mało dostrzegalnej w osobnych każdorazowych momentach czasu, nas tu nie obchodzą, tylko jej sposób, jakość i rodzaj zmian fonetycznych, bo od tego zależy systematyka przedstawienia.

Gaert/1927, s. 31

Zdobywszy drogą wskazanego studjum dostateczny zapas wiadomości, należy jeszcze zyskać ogólny pogląd na zmiany fonetyczne.

Powiązane terminy