terminów gramatycznych online
zmiana fonetyczna
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Etymologia (Słoworód): Kr/1917
- Gramatyka: Kr/1897
- Głosownia: Gaert/1927
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o głoskach: Szob/1923
Zmiana fonetyczna. Przeobrażenie dźwiękowe form jęz. związane z funkcjonowaniem jęz. w czasie. Przyczyny z. f. są rozmaite, przede wszystkim niedokładne naśladownictwo jęz. starszych przez dzieci, wpływ substratu i superstratu, prawo mniejszego wysiłku itp.
Cytaty
Po przegubie twardym (z wyjątkiem g, k, ch), następuje: e miękkie, przyczem zachodzą zmiany fonetyczne podług ogólnych prawideł (zmiękczenia i zwątlenia).
§ 3. Zmiany fonetyczne i analogiczne. Zmiany w języku każdego narodu bywają głównie dwojakiego rodzaju: jedne z nich polegają na zastąpieniu jednego dźwięku drugim: są to zmiany fonetyczne, głosowe, ułatwiające przeważnie samo wymawianie; drugie zaś są zmianami postaci wyrazów na wzór innych i polegają na upodobnieniu jednych form gramatycznych do drugich, co w gramatyce nazywa się analogją.
Zmiany jednych dźwięków na drugie dokonywają się pod wpływem sąsiedztwa z pewnemi dźwiękami, lub wskutek położenia w wyrazie. Wskutek tego mamy różne postaci wyrazów, różniące się swemi głoskami, a które jednak są tego samego pochodzenia; np.: ręka... rąk... ręce... rączka [...] § 109. Takie zmiany głosek nazywamy zmianami fonetycznemi.
Język żywy, przeciwnie, rozwija się wciąż, a rozwój jego stanowią nieznaczne ale bezustanne zmiany, jakim podlega. Zmiany te są różnorodne; najważniejsze dla języka są zmiany fonetyczne i analogiczne.
Przeobrażenia żywe, związane ze współczesnemi zwyczajami wymawiania, nazwaliśmy przemianami fonetycznemi, przeobrażenia odziedziczone, pochodzące z dawniejszych epok historii językowej, będziemy dla wyróżnienia nazywali zmianami fonetycznemi. Zmiany głosek [...] opierają się na pewnych tendencjach wymawianiowych, czyli na zwyczajach fonetycznych.
[...] trudno nieraz określić, czy zmiana wszędzie jest fonetyczna, czy też np. tylko przed l, a modyfikuje jeszcze sprawę częste przechodzenie i y przed zamykającem zgłoskę ł w ó lub u, rozszerzające się czasem analogicznie na zgłoski otwarte, o czem niżej.
Fonetyczne zmiany doprowadzają -ǫł -ęła do -ół -ėła [...].
Przyczyny ewolucji, odbywającej się w różnych czasach różnem tempem i obejmującej szerszy lub węższy zakres, ale nieustannej, a mało dostrzegalnej w osobnych każdorazowych momentach czasu, nas tu nie obchodzą, tylko jej sposób, jakość i rodzaj zmian fonetycznych, bo od tego zależy systematyka przedstawienia.
Zdobywszy drogą wskazanego studjum dostateczny zapas wiadomości, należy jeszcze zyskać ogólny pogląd na zmiany fonetyczne.
Powiązane terminy
- asymilacja progresywna
- asymilacja regresywna
- haplologia
- konsonantyzować się, skonsonantyzować się
- labializacja
- metatonia
- nazalizować się
- odrzucanie, odrzucenie samogłoski
- odtwardnienie spółgłoski (stwardnienie)
- osłabienie
- palatalizacja
- palatalizacja pierwsza
- pochylać się, pochylić się
- pochylać, pochylić
- pochylenie (samogłosek)
- pochylenie (samogłosek) (wzdłużenie zastępcze)
- przegłos
- przestawka (głosek, spółgłosek)
- szadzenie
- szadzić
- ściągnienie
- ściągnięcie samogłosek
- ścieśniać się, ścieśnić się
- ścieśniać, ścieśnić
- ścieśnienie samogłosek
- twardnieć, stwardnieć
- uproszczenie grupy spółgłoskowej
- wymiana fonetyczna
- wzdłużenie
- zdwojenie
- zmiana historyczna
- zmiana kombinatoryczna
- zmiana szczegółowozależna
- zmiana zależna
- zmiękczenie (spółgłosek, spółgłoski)
- zwężać
- zwężać się