terminów gramatycznych online
Cytaty 43 poz. • Strona 1 z 3 Jes 1886 Część II. Rozdz. 3. Nauka o zdaniu (Składnia)
Nauka o zdaniu
(SKŁADNIA).
Zdanie złożone i zdanie ściągnięte.
Myśli pokrewne lub dopełniające się wzajemnie można łączyć w jedno większe zdanie, oddzielając je tylko przecinkiem od siebie.
Zdanie, które się składa z dwóch, lub kilku zdań pokrewnych lub dopełniających się wzajemnie nazywa się zdaniem złożonem.
Otóż zdań, niepodobnych i w żadnym związku ze sobą nie pozostających, nie można łączyć w jedno większe zdanie, ale przeciwnie, nawet trzeba je zawsze oddzielać kropką od siebie.
Otóż, wszystkie takie części zdania ściągniętego przegradzają się i od siebie i od reszty zdania przecinkami.
Jeśli w dwu lub kilku zdaniach powtarza się ciągle albo podmiot albo orzeczenie albo wreszcie jaka bądź inna część zdania, natenczas można te zdania ściągnąć w jedno zwięzłe zdanie, które dlatego nazywa się zdaniem ściągniętem.
I tu więc owa powtarzająca się część zdania kładzie się raz tylko i to w liczbie mnogiéj, a reszta wyrazów łączy się znowu w jedno zdanie.
Spójników właściwych, czyli wyrazów, za pomocą których jedno zdanie z drugiém się wiąże, jest bardzo mała ilość w języku polskim. Z tego powodu używamy bardzo często i przysłówków jako spójników.
Spójników właściwych, czyli wyrazów, za pomocą których jedno zdanie z drugiém się wiąże, jest bardzo mała ilość w języku polskim. Z tego powodu używamy bardzo często i przysłówków jako spójników.
Czystemi spójnikami naszemi są: i, a, ale, lecz, albo, bo, [...] i kilka innych. Reszta bierze się z przysłówków: np. również, potém, nakoniec, częścią — częścią itp.; nazywamy je spójnikami niewłaściwemi. W nauce składni wyrazu: spójnik będziemy używali w ogólniejszém znaczeniu tj. będziemy nim oznaczali wszystkie wyrazy do łączenia zdań służące.
Spójników właściwych, czyli wyrazów, za pomocą których jedno zdanie z drugiém się wiąże, jest bardzo mała ilość w języku polskim. Z tego powodu używamy bardzo często i przysłówków jako spójników.
W jakich to razach wolno łączyć zdanie pojedyncze w zdanie złożone? (...wtenczas, kiedy są albo podobne albo pokrewne w jakimkolwiek bądź względzie).
Zdania współrzędne mogą następować po sobie dwojako, tj.:
a) bez żadnego zgoła połączenia, i wtenczas wiąże je z sobą tylko jedna ogólna myśl, jak to się ma właśnie ze zdaniami, znajdującemi się na czele tego paragrafu:
b) albo też spajają się ze sobą wyrazami: i, a, lub, albo, potém, nakoniec, i t. p., które właśnie z tego powodu spójnikami się zowią.
Zdania pojedyncze, wchodzące w skład powyższych zdań złożonych, mają się do siebie tak, że każde stanowi dla siebie całość oddzielną, jasną, pełną, w niczém od drugiéj niezależną. Takie zdania pojedyncze są zawsze głównemi a nazywamy je [zdaniami] współrzędnemi, z powodu, że mają niejako jeden rząd, jedne prawa i wartość jednaką, słowem, że stoją z sobą na równi.
Jeżeli jedno ze zdań współrzędnych wchodzących w skład zdania złożonego, jest tylko dalszym ciągiem czyli rozszerzeniem drugiego, wówczas i zdania i spójniki, któremi je spajamy, zowiemy [spójnikami] łącznemi.
Spójniki (i przysłówki), któremi spajamy zdania łączne są następujące.
Spójnikami przeciwstawnemi są: przeciwnie, zaś, a, ale, a zawsze za to, a z ato owszem, inak, inna — inna; — lecz, atoli, aliści, przecie (staropols: przecię, przedsię), a przecie, przecież, a przecież [...] itp.
Po dłuższych zaś i zawilszych zdaniach, w których potrzeba dłuższego nieco wypoczynku i zebrania myśli, kładziemy średnik albo dwukropek.
Po dłuższych zaś i zawilszych zdaniach, w których potrzeba dłuższego nieco wypoczynku i zebrania myśli, kładziemy średnik albo dwukropek. Dwukropek kładzie się mianowicie wtenczas tylko, kiedy następuje zdanie, będące szczególnem wyjaśnieniem albo wnioskiem poprzedniego.
Przepisz zdania poniższe, a po każdém z osobna dopisz w nawiasie, w jakim stosunku znajdują się do siebie zdania współrzędne.
W ilorakim stosunku znajdować się mogą względem siebie zdania współrzędne? (w trojakim: łącznym — przeciwstawnym i wynikowym). — Objaśnij każden z tych stosunków odpowiedniemu przykładami!