Quotations 26 items • Page 1 of 2  Szum 1809     Część trzecia prawideł gramatycznych, szykownia   

Szykownia (Constructio).

A. Szykownia uczy spajać albo szykować pojedyncze wyrazy w myśli rozmaite.

B. Szykownia uczy spajać wyrazy w trojakim względzie. Najprzod: co do porządku (Constructio ordinis); Po wtóre: co do zgody (Constructio concordiae); Potrzecie: co do rządu (Constructio regiminis).

A. Szykownia uczy spajać albo szykować pojedyncze wyrazy w myśli rozmaite.

B. Szykownia uczy spajać wyrazy w trojakim względzie. Najprzod: co do porządku (Constructio ordinis); Po wtóre: co do zgody (Constructio concordiae); Potrzecie: co do rządu (Constructio regiminis).

Z ilu części każda się choćby najmniejsza myśl składa? i jak się te części nazywają?

B. Części myśli nazywają się:

1.Głównik (Subjectum), wyraz najgłówniejszy w myśli będący; znajdujemy go na pytanie: Kto? np. Bóg [...].

3.Przedmiotnik (Objectum), jest to wyraz opowiadający przedmiot, albo skutek Głównika, np. wszystko.

Z ilu części każda się choćby najmniejsza myśl składa? i jak się te części nazywają?

B. Części myśli nazywają się:

1.Głównik (Subjectum), wyraz najgłówniejszy w myśli będący; znajdujemy go na pytanie: Kto? np. Bóg [...].

4.Złącznik (Copula), jest to wyraz łą­czący Głównika z Opowiednikiem, np. Bóg jest odwiecznym; w tej myśli, Bóg jest Głównik, słowo jest, jest Złącznik, a odwieczny jest Opowiednik, bo opowiada, jakim jest Bóg,

Z ilu części każda się choćby najmniejsza myśl składa? i jak się te części nazywają?

B. Części myśli nazywają się:

1.Głównik (Subjectum), wyraz najgłówniejszy w myśli będący; znajdujemy go na pytanie: Kto? np. Bóg.

2.Opowiednik (Praedicatum), jest to wyraz opowiadający czynność Głównika; znajdujemy go na pytanie: Co czyni? np. stworzył [...].

4) Kilka wyrazów, które są z jednakowych głosek złożone, nie kłaść jeden po drugim , aby okres brzmiał tam lepiej.

Słowo okoliczne (Verbum finitum), pospolicie kładziemy też po bezokolicznym (verbum finitum), np. chętnie za ojczyznę umierać pragnę.

Ile i jakie są prawidła zgody wyrazów?

A. Prawideł zgody wyrazów jest 11. następujących.

Zaimki całe: onego, onej, używają się same jedne, np. nie było onego albo go w domu.

Choć często bywa Rzeczownik wypuszczony i Czytelnikowi trzeba się go domy­ślić, Przymiotnik musi jednak zawsze się z nim zupełnie zgadzać.

Często też znajdujemy w Autorach, iż nawet imionom ludźkim rodz. m. w liczbie mnogiej są Przymiotniki i słowa rodz. ż. dodane.

Słowo zgadza się zawsze z Zaimkiem swoim osobistym, czy to wyraźnym, czy domyślnym trojako: w liczbie, osobie i rodzaju.

Tu jest Zaimek odzowny w trzech przypadkach użyty: która, którą, z której, a to dla słów: leżeć, pożyczyć i wypisać; gdy zaś Rzeczownik xiążka jest tylko w jednym 1wszym przypadku użyty.

Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.

Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.

Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.

Wyrazy zbiorowe (Collectiva), zgadzają się z słowami liczby mnogiej i pojedynczej np. część padła, część wzię­ci w niewolą zostali.

A. Przed rząd wyrazów rozumiemy pewne prawidła, częścią z rozumu samego wypływające, częścią przez zwyczaj narodowy ustanowione, aby po pewnych wyrazach tych a nie innych przypadków używać, np. słowo kochać, rządzi we wszystkich językach czwartym przypadkiem, np. kochać ojca i matkę, bo po tym słowie rozum naturalny każe koniecznie kłaśdź pytanie: kogo albo co? na które to pytanie 4ty przyp. używa się; gdy zaś słowo spotkać już, np. w polskim 4tym, a w niemieckim 3cim przypadkiem rządzi, ponieważ tu polski zwyczaj narodowy ustanowił pytanie kogo? spotkać, a niemiecki zaś pytanie komu? spotkać, na które to pytanie trzeci przypadek używa się.