słowo częstotliwe

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mon/1780
• Szum/1809
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Desz/1846
• Br/1848
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Mał/1863
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kr/1917
• Kor/1961

Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.

Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.

Czas przeszły jest też albo jednotliwy (preteritum singulare), gdy od słowa jednotliwego, np. pisać, pisałem; albo też częstotliwy (praeteritum plurale albo frequentativum), gdy od słowa częstotliwego pochodzi, np. pisywać, pisywałem.

Słowa polskie dzielą się na dwa głó­wne gatunki właściwe:

I. na jednotliwe (singularia), np. pisać, dać, strzelić, i

II. na częstotliwe (pluralia), np. pisywać, dawać, strzelać.

Wszystkie wielosyllabne na ić, mają [słowa] częst. na ać, np. odmienić, odmieniać.

Wszystkie na rżeć, mają [słowa] częstotl. na ierać, np. wydrzeć, wydzierać.

Chcąc słowa polskie, bądź to jednotliwe albo częstotliwe, bądź to dokonane albo niedokonane czasować, trzeba uwa­żać na zakończenie trybu bezokolicznego.

Częstotliwy, frequentativus.

Słowa znaczące obfitość, czyli częstotl.

W drugim rozdziale mieszczą się prawidła na słowa przyczyną będące (Causal), w trzecim na słowa życzące, w czwartym na słowa częstotliwe, w piątym na słowa imienne (Nominat:) czyli takie które od imion pochodzą, szósty zaś rozdział niektóre o źródłosłowach mieści uwagi.

Nazwanie słów jednotliwych i częstotliwych zastąpiłem nazwaniem jednokrotnych i częstokrotnych, bo zakończenie tliwy jest zbyt dowolne, gdy tymczasem krotny wyraz skądinąd znany, naturę tych słów właściwiéj wyraża.

Prócz tego czas teraźniejszy i przeszły w polskim języku, oraz przeszły w rossyjskim, miewają jeszcze oddzielną formę, pochodzącą od słów częstotliwych (глаголы вида многократнаго), wyrażających powtarzanie się czynności.

Dotychczasowy podział sprawomianów na dwa gatunki: na słowa jednotliwe i częstotliwe, jest niedostateczny, gdy widocznemi są aż trzy rodzaje; niestosowne zaś nazwanie, bo mogą być sprawomiany niby częstotliwe, rzeczywiście rzadkotliwemi (…).

Sprawomian powtarzany .... Słowo częstotliwe.

Oprócz słów ciągłych i urywkowych, które zdają się być wyłączną włásnością języka naszego, są jak w całéj mowie słowiańskiéj, tak i w języku naszym słowa niedokonane, częstotliwe, dokonane, jednotliwe, a takiemi mogą być wszystkie gatunki słów opisane w poprzedzającym paragrafie [...].

Tym niedostatkiem czasu teraźniejszego różnią się słowa dokonane i jednotliwe od słów niedokonanych i częstotliwych, których forma czasu teraźniejszego oznaczá zarazem czynność trwającą w teraźniejszości; np. pise [...]. Wszystkie słowa pojedyńcze czyli niezłożone s przyjimkiem, tak piérwotne, jak pochodne, oprócz wymienionych pod nrem 3im i słów jednotliwych, są słowami niedokonanemi.

Ze względu na trwanie czynności, słowa bywają dokonane i niedokonane, jednotliwe i częstotliwe.

Że na koniec psować, kować, knować itd. są bezokol. od psu, ku, knu, a nie częstotliwymi słowami, jakby kto może rozumiał, to widoczne z tego, że ich prawdziwe częstotliwe brzmią wysnuwać, wykuwać, knuwać itd.

§. 496. W jeszcze dalszém następstwie tego nowego nabytku, otrzymaliśmy z tego zawiązku i całkowite nareszcie słowa nasze t. zw. Częstotliwe (frequentativa, iterativa, durativa), zakończone na am, ać, np. padam, padać. [...] wyrażają przez całą już konjugacyą owę niedokonaną, długo trwającą lub też często powtarzaną czynność: podczas gdy tamte znaczą zawsze tylko jednotliwe [...] działanie; np. padnę jest dokonane, tnę, dmę, piekę niedokonane, ale i jedno i drugie jednotliwe — a dopiero padam, ścinam, dymam, wypiekam są częstotliwymi.

Uwaga 1-sza. Trzy ostatnie słowa t. j. dokonane, niedokonane, częstotliwe, mianowane są przez niektórych gramatyków postaciami słowa, jako to: postać dokonana, postać niedokonana, postać częstotliwa.

Wszystkie słowa częstotliwe i jednotliwe jak tylko nie są dokonanemi, i niektóre z nich rzadko bywają używane, a więcej dokonane używają się, w prawidłach nie wolno jednak opuszczać, muszą swoje miejsca obok dokonanych zajmować.

Dział 1 zawiera prawidłowe częstotliwe słowa, podobnie jak dział 2 pierwszego prawidła, tam na am, tu na ę.

A. STRONA CZYNNA.

Bezokolicznik.

Słowo niedokonane: mówić,

Słowo częstotliwe: mawiać,

Słowo dokonane: zmówić.

Od tegoż pierwiastku czĭn istnieją także słowa częstotliwe: zaczynać, zaczynam, poczynam, wszczynam, itp. (konjugacja V).

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Etymologia — etymologija [...], comparatio — stopniowanie powierzchowne, gradus positivus — stopień równy, comparativus — wyższy, niższy (wyd. z 1817 r.), najwyższy, najniższy (wyd. z 1817 r.), incomparabilis — stopniowanie wewnętrzne, verbum (im)perfectivum — (nie)dokonane, unicum — jednotliwe, fequentativum — częstotliwe.