terminów gramatycznych online
wyraz jednozgłoskowy
Język: polski
- Abecadło: Br/1848
- Alfabet. Wymawianie samogłosek. Wymawianie spółgłosek: Ryk/1850
- Część I. O głoskach czyli literach w ogólności...: Mucz/1825
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część II. Rozdz. 4. Pisownia czyli ortografia polska: Jes/1886
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Kr/1897
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- O Składni: Rew/1845
- O głoskach i dwógłoskach czyli o pisowni: Ant/1788
- O iloczasie: DwBg/1813
- O iloczasie Słowacki Euzeb. ("Prawidła wymowy" str. 53 r. 1826 Wilno): Oż/1883
- O pisowni: Kam/1870
- O szyku w zdaniu: Gr/1861
- Pisownia: Kurh/1852, Kon/1920, Król/1907
- Rozdzielanie wyrazów: Uchw.AU/1891
- Rzeczowniki: Desz/1846
- Składnia: Kurh/1852, ZwO/1924
- Słowa odnosłożnyja: Kur/1865
- Wyobrażenie, pojęcie, wyraz, znaki pisarskie, głoska, zgłoska, podziały wyrazów: Czep/1871–1872
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Cytaty
Y. Brzmi jak aj na końcu [wyrazów] jednozgłoskowych, n:p: by przez baj.
Poniewáż w ciągu mowy, między wyrazém kilkozgłoskowym a wyrazém jednozgłoskowym mały bardzo jest przestanek, tak, że obadwa zdają się jedén tylko robić wyráz; przeto się przedostatniá zgłoska poprzedzającégo wyrazu kilkozgłoskowégo przedłużá.
Jednozgłoskowym wyrazem przykro się zdanie kończy, 124.
Kilka głosek czyli liter połączonych z jedną samogłoską lub samogłoska sama czynią zgłoskę czyli syllabę; łączenie zgłosek jednych z drugiemi tak żeby cały wyraz tworzyły zgłoskowaniem czyli syllabizowaniem zowiemy. Stąd widzimy, że wyraz podług tego jak się z jednéj lub wielu zgłosek składa, jest jednozgłoskowym, dwuzgłoskowym, trzyzgłoskowym lub wielozgłoskowym, np.: i, ja, daj, by-le, gro-mo-wła-dny.
Pod względem zewnętrznym, Grammatycy zalecają [...]
2.Aby myśl niekończyła się na wyraz jednozgłoskowy np. Cechą wzniosłego charakteru i gieniuszu jest panowanie nad sobą, nad poziomość, i jéj burze, wyniesienie się.
Wyrazy jednozgłoskowe, a nawet i więcéjzgłoskowe dla zbiegu przykrych spółgłosek przybiérają w 4tym Skł. e lub ie stosownie do własności spółgłoski poprzedzającéj np. bagien, ceł, futer, giezł, okien, sréber, ścięgien, sideł, teł, źrzódeł, żeber i t. p.
Wyrazy jednozgłoskowe są te, które się z jednéj zgłoski, wielozgłoskowe są te, które się z dwóch lub więcéj zgłosek składają.
W wyrazach jednogłoskowych he, hè, on; she, szè, ona; me, mè, mnie; to be, bè, być.
y ma toż samo długie brzmienie w wyrazach jednozgłoskowych i na końcu wielozgłoskowych na fy, w których akcent przypada na trzecią od końca.
Niemiłe brzmienie w mowie polskiéj tworzy się, gdy staną obok siebie wyrazy [...]: Także jednozgłoskowe na końcu zdania. Np. Podałem kwiaty ci.
Wyrazy jednozgłoskowe rozdzielać się nie mogą; np. świat, państw, chrząszcz i t. p.
Wystrzegać się należy w zdaniu:
1.Wyrazów jednozgłoskowych na końcu lub na przestanku zdania, zwłaszcza obojętnego znaczenia, na których żaden, lub słaby tylko przycisk spoczywa [...].
СЛОВА ОДНОСЛОЖНЫЯ. Wyrazy jednozgłoskowe. Dom, dym, duch, dar.
Rozdzielanie wyrazów. [...] Wyrazów jednozgłoskowych rozdzielać nie można [...].
Ze względu na ilość zgłosek wyrazy mogą być jednozgłoskowe, np. on […]; dwuzgłoskowe, np. je-dwab' […]; trójzgłoskowe: na-u-ka […]; wielozgłoskowe: na-u-czy-ciel […].
[Euzebiusz Słowacki]"Prawidło to wówczas nawet jest zachowane, gdy zwyczaj narodowy upoważnia zrozumienie się wyrazu jednozgłoskowego z drugim więcej zgłosek mającym: to jest nie przedłużamy wtenczas przedostatniej, ale trzecią od końca: np. nie wymawiamy, widzielīby".
Celownik kończy się na -owi, albo na -u. Końcówka: -owi jest pospolitszą, — końcówka -u służy głównie [wyrazom] jednozgłoskowym.
Z zasady téj wynika, że wyrazów jednozgłoskowych nie wolno rozrywać.
По числу слоговъ слова бываютъ: односложныя jednozgłoskowe, двухсложныя dwuzgłoskowe, трехсложныя trzechzgłoskowe, многосложныя wielozgłoskowe, напр. cześć, рrа-wo, roz-są-dek, wy-ma-gany, Ne-a-po-li-tań-czyk.
Co do rozdzielania wyrazów zatrzymać z Gramatyki szkolnej Małeckiego: punkt 1. (o wyrazach jednogłoskowych), 2. ( „ złożonych), i 3., żeby zgłoskę kończyć ile możności na samogłoskę.
[Antoni Małecki] Wyrazów jednogłoskowych pod żadnym warunkiem rozrywać nie można: a zatem źleby było, gdyby kto pisał; wzgl-ąd, most, kar-k, zgie-łk, trz-ask .
Co do rozdzielania wyrazów zatrzymać z Gramatyki szkolnej Małeckiego: punkt 1. (o wyrazach jednogłosowych). 2. ([wyrazach] złożonych), 3., żeby zgłoskę kończyć ile możności na samogłoskę.
Wyraz przeto składa się z tylu zgłosek, ile w nim jest samogłosek; wyrazy więc są: jednozgłoskowe, jak np. a, lew, syn, deszcz, grzmot, i t. p.; dwuzgłoskowe, np. a-ni, u-czeń, nie-bo (ńe-bo), stro-na, i t. p.; trzyzgłoskowe, jak: praw-dzi-wy, na-u-ka, ro-zum-ny, i t. p.; czterozgłoskowe, jak: wy-cho-wa-nie, spo-łe-czeń-stwo, pra-co-wi-ty, i t. p. W ten sposób dzielimy, wyrazy przy ich wymawianiu; każda z powyższych zgłosek (u-czeń, na-u-ka, wy-u-czyć, na-u-ko-wy...) są to zgłoski wymowy.
Dzielenie wyrazów. Wyrazy jednozgłoskowe nie rozdzielają się. [...] Wyrazy dwu i więcej zgłoskowe rozdzielają się na części zgodne z wymawianiem, zatrzymując się na samogłoskach i nie zwracając uwagi na znaczenie tych części; np.: gło-wa, gło-sy, pra-wo, wo-zić, wó-zek, za-ba-wa, o-ko-li-ca...
Ile razy przy wymawianiu wyrazu trzeba usta otworzyć, tyle ten wyraz ma zgłosek czyli sylab. Wyrazy: ja, ty, on, pan są jednogłoskowe czyli jednosylabowe; ojciec, matka, mocny, płacić — dwugłoskowe czyli dwusylabowe; tablica wesoły są trzyzgłoskowe; pożyczony, przezroczysty są czterozgłoskowe i t d.
Podstawą każdej zgłoski jest samogłoska. Wyraz przeto składa się z tylu zgłosek, ile w nim jest samogłosek; wyrazy więc są: jednozgłoskowe; jak np. lew, syn, deszcz, grzmot; dwuzgłoskowe: a-ni, nie-bo, u-czeń, ob-cy, wil-ki; trzyzgłoskowe: praw-dzi-wy, da-le-ko, roz-pa-czać; czterozgłoskowe; wy- cho-wa-nie, o-kien-ni-ce, pra-co-wi-ty; rzadsze są pięcio i sześciozgłoskowe.
Rozdzielanie wyrazów.
§ 189. 1. Wyrazów jednozgłoskowych dzielić nie można pod żadnym warunkiem. Źle: wzgl-ąd, mo-st, ka-rk i t. p.
Mówimy kołò mnie, dò mnie, nié chcę; tutaj, gdy wyraz drugi jest jednozgłoskowy [...].
Długie przyciskowe doznały zdaje się najpierw ogólnego zmniejszenia iloczasu do miary średniej [...], a w dalszym ciągu uległy w szerokim zakresie, mianowicie z wyjątkiem początkowej zgłoski jedno- i dwuzgłoskowych wyrazów (form), skróceniu [...].
W wygłosie uległy [zgłoski] długie, z wyjątkiem jednozgłoskowych wyrazów, skróceniu.
W wygłosie uległy skróceniu wszystkie pełnogłoski, wszystko jedno przyciskowe czy nie, z wyjątkiem [wyrazów] jednozgłoskowych.
Prawidła o rozdzielaniu wyrazów. [...]
2) Nigdy się nie rozrywa wyrazów jednozgłoskowych, n p. bem (dobrze) a nie b-em lub be-m.