Cytaty 124 poz. • Strona 1 z 7 Ioannes Ionas Moravus

genus, Mora/1592, s. 19 B2r [23] Definicja

Quid est Genus? Genus in Nomine, Pronomine, et Participio, est discretio [hoc est disctinctio] vel exploratio sexus. Genera Nominum, Pronominum, znáć dobrze, ták jáko też Casus i Declinationes, wiele ná tym należy.

[Co to jest rodzaj? Rodzaj w imieniu, zaimku i imiesłowie to oddzielenie (to jest, rozróżnienie) lub badanie płci.]

genus masculinum, Mora/1592, s. 19 B2r [23]-20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Masculinum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Hic Magister, Mistrz.

[Co to jest rodzaj męski? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten "magister" ('nauczyciel').]

genus commune, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Commune? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - hic et haec fortis, Mocny/a.

[Co to jest rodzaj wspólny? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten/ta "fortis" ('silny'/'silna').]

genus femininum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Femininum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Haec Musa, Bogini náuk.

[Co to jest rodzaj żeński? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ta "musa" ('muza').]

genus neutrum, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Neutrum? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - Hoc Scamnum, Ława.

[Co to jest rodzaj nijaki? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - to "scamnum" ('ławka').]

genus omne, Mora/1592, s. 20 B2v [24] Definicja

Quid est Genus Omne? Cui praeponitur articul[us] vel cuius nota est - hic et haec et hoc felix, szczęśliwy, wa, we.

[Co to jest rodzaj wszelki? To taki, przed którym kładzie się rodzajnik lub którego znak to - ten/ta/to "felix" ('szczęśliwy', 'szczęśliwa', 'szczęśliwe').]

numerus pluralis, Mora/1592, s. 66 Ev [70] Definicja

Numeri Nominum quot sunt? Duo. [...] Pluralis, qui plura demonstrat, [hoc est vox plurium significativa, ktory o wielu záraz mowi: Ut hi Fabri, kowale, Caesares] et de duobus aut pluribus loquitur.

numerus singularis, Mora/1592, s. 66 Ev [70] Definicja

Numeri Nominum quot sunt? Duo. Singularis, qui unam rem significat, [hoc est vox unius signiicativa, ktory o jednej rzeczy tylko mowi, ut, hic Faber, kowal, Caesar] et de uno tantum loquitur.

numerus, Mora/1592, s. 66 Ev [70] Definicja

Quid est Numerus? Co jest liczba? Est vocis singularis à plurali distinctio: vel est accidens, quo unum à multis discernim[us] [hoc est, multitudinis index.] Lidżbá jest znak, rozdział czyniąca, ktorą pokázujemy, wiele jest czego, to jest, Wiele jest ich, o ktorych mowiemy: Jeśli jeden, czyli więcej.

liczba, Mora/1592, s. 66 Ev [70] Definicja

rozdzielać (się), Mora/1592, s. 67 E2r [71]

Quot sunt Figurae? Duae. Simplex, ut Aptus, [sposobny, godny.] Composita, ut Ineptus, [niesposobny, niegodny.] Quod nomen est Figurae Simplicis? Quod cum nullo alio componitur [id est, quod unica dictione constat, ] Vel quod non potest dividi in partes significativas, [hoc est, gdy słowko jedno ná insze rozne nieco znáczące rozdzielić się niemoże. ] Ut, Ius, [práwo], Nobilis, [śláchcic], Item Patricius.

casus, Mora/1592, s. 68 E2v [72] Definicja

Quid est Casus? Est terminationis [id est, novissimae syllabae in declinando] variatio, seu mutatio: Ut, Puer, pueri, puero, etc. chłopiec, dziecię, dziecięcia, dziecięciu.

[Co to jest przypadek? To wymiana czy też zmiana końcówki (to jest ostatniej sylaby w deklinacji).]

casus accusativus, Mora/1592, s. 69 E3r [73] Definicja

Quid est Accusativus? Quo utimur, cum personam aut rem verbo subicimus: Ut, Lego Virgilium. Accusandi tamen voce praecipue gaudet: Accuso te furti, [zádájęć złodziejstwo.].

[Co to jest biernik? To przypadek, którego używamy, gdy osobę lub rzecz podporządkowujemy czasownikowi, np. "Lego Vergilium" ('Czytam Wergiliusza'). Jednak zwłaszcza cieszy słowem oskarżania: "Accuso te furti" ('Oskarżam cię o kradzież').]

casus dativus, Mora/1592, s. 69 E3r [73] Definicja

Quid est Dativus? Quo utimur attribuendo aliquid cuipiam, Ut, Ciceroni eloquentiae palma recte tribuitur, [Ciceronowi z strony wymowności przodek ma być dan.].

[Co to jest celownik? To ten przypadek, którego używamy przypisując coś komuś.]

casus genetivus, Mora/1592, s. 69 E3r [73] Definicja

Quid est Genitivus? Quo utimur ab aliquo interrogati, cuius vel originis, vel possessoris res sit: Ut cuius filius Ascanius? Aenae. Cuius liber? Ciceronis.

[Co to jest dopełniacz? To przypadek, którego używamy spytani przez kogoś, jaki jest początek lub właściciel danej rzeczy, np. "Czym synem był Askaniusz? Eneasza", "Czyja to książka? Cycerona".]

casus nominativus, Mora/1592, s. 69 E3r [73] Definicja

Quid est Nominativus? Est prima vox dictionis: qua aliquid nominamus, Ut Cicero fuit Orator.

[Co to jest mianownik? To pierwsze słowo mowy; [to przypadek], którym coś nazywamy, np. "Cicero fuit orator" ('Cyceron był mówcą').]

casus vocativus, Mora/1592, s. 69 E3r [73] Definicja

Quid est Vocativus? Quo compellamus aliquem: Ut, Petre adesdum. [Pietrze chodź sam.].

[Co to jest wołacz? To przypadek, którym kogoś popędzamy.]

casus ablativus, Mora/1592, s. 70 E3v [74] Definicja

Quid est Ablativus? Quo utimur, cum auferri aliquid significamus: ut abstulit a me vestem, [wziął odemnie szátę.].

[Co to jest ablatyw? To przypadek, którego używamy, gdy pokazujemy, że coś zabieramy.]

casus obliquus, Mora/1592, s. 70 E3v [74] Definicja

Quot sunt [Casus] Obliqui? Reliqui quatuor, Genitivus, Dativus, Accusativus et Ablativus. Quare dicunt Obliqui? [q.d.a recto deflexi] Quia a tergo verborum reguntur, [id est, a rectu casibus oblique flectuntur, et in constructione verbis subiiciuntur, dla tego, że po sámych słowách bywáją w construkciej położone] Ut, Vidi hunc, accepi ab illo.

[Ile jest [przypadków] zależnych? Pozostałe cztery: dopełniacz, celownik, biernik i ablatyw. Dlaczego mówią: "zależne"? [dlaczego mówią, że odwracają się od niezależnych] Ponieważ są rządzone po czasownikach [to jest, są odmieniane od przypadków niezależnych zależnie i w konstrukcji podporządkowują się czasownikom].]

casus rectus, Mora/1592, s. 70 E3v [74] Definicja

Quot sunt [Casus] Recti? Duo, Nominativus et Vocativus, [quando Scili, Nominativo est similis.] Quare dicuntur Recti? Quia a fronte verborum reguntur, [id est, construuntur, dla tego że przed słowy sámymi bywáją położone, álbo że wyprzedzáją słowá.] Ut, ego amo.

[Ile jest [przypadków] niezależnych? Dwa, mianownik i wołacz [oczywiście kiedy jest podobny do mianownika]. Dlaczego mówi się na nie [przypadki] niezależne? ]