terminów gramatycznych online
Cytaty 59 poz. • Strona 1 z 3 Szt 1854 Rozdział II. O Rzeczowniku
Rzeczowniki [...] ludzkie są te, które tylko ludziom służą, np. mąż, niewiasta, dziecię. Tu należą także imiona: narodowe, np. Polak, Francuz. Rodowe czyli Familijne, np. Chodkiewicz, Poczobut i t. d. Osobowe, np. Kaźmirz, Paweł, Jan. Postaciowe, np. Tuz, Panfil.
Rzeczowniki [...] nieżywotne są te, które oznaczają rzeczy nieżyjące, np. dąb, kamień, rzepa, siekiéra, okno.
Rzeczowniki [...] pospolite są te, które służą każdéj rzeczy jednego rodzaju, gatunku i t. d., np. pies, ryba, drzewo.
Rzeczowniki [...] umysłowe są te, które oznaczają rzeczy niepodpadające pod zmysły, to jest: które sobie tylko w umyśle wystawić czyli wyobrazić można, albo raczéj które tylko sam umysł obejmuje. Tu należą imiona bogów, duchów, postaci, cnót, występków, władz dusznych, umiejętności i t. d., np. Bóg, anioł, bies, bobo, bogobojność, zdrada, pamięć, nauka i t. d.
Rzeczowniki [...] zmysłowe to te, które oznaczają rzeczy pod zmysły podpadające, np. pies, książka, jabłko, wonia.
Rzeczowniki [...] zwierzęce są te, które tylko zwierzętom służą, np. wół, krowa, cielę.
Rzeczowniki [...] żywotne są te, które oznaczają rzeczy żyjące, np. człowiek, sroka, gąsię.
Rzeczowniki [...] własne czyli szczególne są te, które tylko jednéj rzeczy służą, np. Kraków, Łęczyca, Polska.
Rzeczowniki [...] zbiorowe są te, które przy zakończeniu liczby pojedynczéj obejmują wiele rzeczy osobnych jednego rodzaju, gatunku, stanu i t. d., np. lud, naród, gromada.
Rzeczownik jest część mowy odmienna, i odmienia się istotnie przez rodzaje, liczby, przypadki; można by do tych przydać formy i wzory.
Rodzaj wszelakich imion i innych wyrazów poznaje się; albo przez znaczenie płci, albo przez domyślny wyraz, albo przez zakończenie, albo przez przypadkowanie, albo przez zamianę zakończenia, albo przez zgodę mowy, albo przez cudzoziemszczyznę, albo na koniec z przyległego wyrazu.
Wszelkie rzeczowniki [...] znaczące płeć żeńską lub wyobrażenie żeńskie, są rodzaju żeńskiego, np. niewiasta, baba, klacz, kotka, suka.
Wszelkie rzeczowniki żywotne, czy swojskie, czy cudzoziemskie, znaczące płeć męską lub wyobrażenie męskie, są rodzaju męskiego, np. mąż, drab, koń, kot, pies.
Wszystkie rzeczowniki [...] mające znaczenie obojętne czyli płci obojéj, są rodzaju nijakiego, np. dziecię, dziecko, źrebię, kocię, szczenię i t. d.
Rodzaj wszelakich imion i innych wyrazów poznaje się; albo przez znaczenie płci, albo przez domyślny wyraz, albo przez zakończenie, albo przez przypadkowanie, albo przez zamianę zakończenia, albo przez zgodę mowy, albo przez cudzoziemszczyznę, albo na koniec z przyległego wyrazu.
Wyjątek. Żeńskie są: moc, niemoc, noc, północ, pomoc, przemoc.
Jest wiele imion żywotnych, tak ludzkich jak zwierzęcych, które pod jednym i tym samym zakończeniem oznaczają oboją płeć.
Jest wiele imion żywotnych, tak ludzkich jak zwierzęcych, które pod jednym i tym samym zakończeniem oznaczają oboją płeć.
Niektóre imiona nieżywotne, przy zachowaniu jednego i tego samego zakończenia, używają się zarówno w rodzaju męskim i żeńskim.
Częstokroć imiona tak swojskie, jak cudzoziemskie, chociaż odmieniają swoje zakończenie, przecięż nie odmieniają rodzaju.