terminów gramatycznych online
imię istotne
Język: polski
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De syntaxi, abo o złączeniu słów: Sty/1675
- Etymologia: SzyGram/1767
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- Nomen: Cell/1725, Don/1795
- O etymologii: Mal/1700
- O imieniu: Lub/1778
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O pisaniu francuskim: Nał/1774
- O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
- O ułożeniu części mowy: Lub/1778
- Ortografia: SzyGram/1767
- Słownik: Mon/1780
- Traktat I. O ortografij francuskiej: Dąb/1759
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
Cytaty
WTORA CZĘSC DE NOMINE Eiusque ACCIDENTIBUS. O Imieniu i jegoż przypadkách. Imię jest dwojákie, Substantivum et Adiectivum. Substantivum názywa się Imię istotne, ktore rzeczy sáme znáczy álbo wyraza, jáko: Dio Bog, Cielo Niebo, Giovanni Jan, Roma Rzym.
DE DIMINUTIVUS. O imionách, ktore od inszych pochodzące ich znáczenie zmniejszáją, Imiona od istotnych pochodzące są te. In Ino Il Tavolino Stołeczek.
W mowie twierdzącej w czásie przeszłym złączonym, to jest ze słowem pomocznym ták będziesz formował mowę: 1. połozyż Pronomen. 2. cząstkę namiestnictwá. 3. słowo pomoczne. 4. przysłowie. 5. słowo skutek wyrazájące. 6. istotne Imię ná przykład. [...] Ella vi è sommamente obligata di Cortesia, oná wam jest wielce obwiązána zá ludzkoś
Ilekroć dwoje Imioná istotne rożnej rzeczy w mowie się złączáć będą położysz wtore w rodzącym spadku [...].
Dwojákie jest Imię, to jest, Istotne álbo Substantivum, drugie przydatne álbo adjectivum.
Imię Substantivum lub Istotne jest to, co kłádzie imię rzeczy, ták że może záraz znáć rzecz tę, skoro się miánuje. v. g. le Roi, Krol. la Reine, Krolowa. la maison, dom. le livre, księgá etc.
Imię adjectivum, lub przydatne jest to, co nic samo przez się nie znáczy: ále gdy się złączy, álbo przekładáne będzie Imięniu istotnemu, ná ten czás jego istność, własność, i okoliczność jáką wyraża, náprzykład kiedy się tylko mowi grand, wielki; petit, máły [...] nie może znáć co jest wielkie, máłe [...] jeżeli się nie przydáje Imię istotne.
Imię jest dwojákié, jedno istotné po Fr. Substantif: drugié przyrzutné po Fr: adjectif. Istotne jest ktoré z siebie sámégo ma istotę, może go z tąd rozeznáć, że tych trzech ártykułów ten tá to, rázęm mieć nie może. náp. nie mogę mowić tá Bog, tęn Páni, ále tylko tęn Bog, tá Páni. [...] Imię istotné dzieli się ná Własné i Pospolité. po Fr: Propre et Appellatif.
Nomen, względem Qualitatis, jakości, jest, albo Substantivum, [imię] istotne; Ktore bez przydánia innego, pojąć możemy, i ktoremu, nie można przydáć tych słowek, hic haec, hoc, ten, tá, to, jáko Homo, Człowiek, Lapis, kámień, Domus, dom. Albo Adiectivum, przyrzutne, ktore bywa przyczucone do Substantivum, ktoremu można przydáć te Słowká, hic, haec, hoc, ten, tá, to. Jáko: pius, pobożny, Bonus, dobry, Facilis, łácny.
Po trzecie w [imionach] istotnych okrom jednosyllabowych.
Imie Substantivum lub istotne jest to, co kładzie imie rzeczy, tak że może zaraz znać rzecz tę, ktora się mianuje, v.g.
la Roi, Krol.
la Reine, Krolowa.
la maison, dom.
le livre, Księga, etc.
ę nie e pisze się 1. w spadku oskarzającym małej liczby imion istotnych czyli Substantywow zakończonych w Mianującym na a, jako: proźba, proźbę.
P. Wielorakie jest Imie? O. Dwojakie: Istotne od Łacinnikow nazwane Substantivum, i Przydatne czyli Adiectivum.
P. Coż jest Imie Istotne albo Substantivum? O. Ktore się przez jeden tylko rodzaj mowi, co poznać ztąd, że mu się tylko dodać może albo ten; albo ta; albo to; a nie wszystkie te trzy Zaimki razem, nap: tylko się mowi ten Anioł, à nie ta, ani to Anioł.
P. Jestże jaka rożnica między temi Imionami pospolita wszystkim językom? O. Jest dwojaka: 1. Imie Istotne wyraża nazwisko Osoby lub rzeczy jakiej: Przydatne zaś wyraża jakość, własność czyli przymiot Osoby lub rzeczy. 2. Imie Istotne samo przez się co znaczy, i może się kłaść bez Przydatnego, jako: Ogień, woda, powietrze. Imie zaś Przydatne od tego nawet tak się nazywa, że się Istotnemu przydaje, bez ktorego czyli wyraźnie położonego, czyli przynajmniej dorozumiewającego się doskonale zrozumiane być nie może, jak: gorący, zimna, zdrowe.
P. Jak się dzieli Imię Istotne? O. Na własne i pospolite. P. Co jest własne? O. Ktore jednej właśnie Osobie lub rzeczy służy, jak: Cycero, Rzym.
Istot. Imiona na el są appel.
Tak też i w wielkiej liczbie wielu istotnych zamiast И. wymawiają i piszą А. облака, obłoki.
Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).
Skłonień w Rossyjskim języku pięć: cztery istotnych, i jedno przydatnych.
Imiona Miast i przezwisk (Nomina Urbium et Cognominum) kończące się na ОВЪ, ЕВЪ, ИНЪ, СКЪ, skłaniają się w pięciu pierwszych spadkach małej liczby, i w mianującym wielkiej liczby, na kształt istotnych kończących się na Ъ.
PIERWSZE Skłonienie zamyka w sobie trzy Zaimki, Я, ты, себя siebie, które skłaniają się na podobieństwo imion istotnych (substantivorum).
Rachunkowe inne pierwiastkowe, одинъ jeden, układa się z istotnym w tymże spadku: одинъ мужъ, одной жены.
Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik.
Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.
Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.
Terminologia [...].
Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, appellativum — pospolite, adiectivum — przydane, numerale — słowo, imię liczebne.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Nomen substantivum proprium — imię istotne, substantyw (s. 70), własne, appellativum — pospolite, adiectivum — przyrzutne, adiektyw (s. 74). numerale cardinale — liczba (s. 85) zawiesista, ordinale — porządkowa.
Więcej ich [terminów] można znaleźć u K. Cellariusa [...].
Nomen substantivum proprium — imię istotne, substantyw (s. 142) własne, appellativum — innym wielom spólne, adiectivum — adiektyw (s. 168), przyrzutne, numerale — liczby, liczba (s. 112), pronomen — pronomen (s. 146), verbum — werbum (s. 136), adverbium — adwerbium (s. 168), praepositio — przekładalne słówko, prepozycyja (s. 117), coniunctio — koniunkcyja (s. 138).
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Nomen substantivum proprium — imię, miano jestotne, istotne (s. 111), własne, appellativum — powszechne, ogólne, spólne, nazywające, pospolite, collectivum — zbiorne, abstractum — odciągnione (s. 229), adiectivum — dodane.
Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .
Nomen substantivum proprium — imię ist(ot)ne (s. 63), własne (s. 8), adiectivum — przydatne, numerale cardinale — rachunkowe pierwiastkowe, ordinale — pochodzące, collectivum — zgromadzalne (s. 51); pronomen personale — zaimek pierwiastkowy, reflexivum — odwrotny, demonstrativum — pokazujący, possesivum — dzierżący, interrogativum — pytający, relativum — odnośny.
Powiązane terminy
- imię istne (rzeczownik)
- imię jestotne
- imię substantivum
- *istotimię
- istotnik
- *miano jestotne
- rzeczownik
- słowo osobiste (rzeczownik)
- substantivum
- substantyw
- Hauptwort
- Nennwort, selbständig
- nom substantif
- nomen substantivum
- *selbständiges Wort
- selbstständiges Wort
- substantif
- substantivum
- Substantivum
- bliskie istotne
- imię istne (rzeczownik niezłożony, niederywowany)
- imię istotne jednosylabowe
- imię istotne nieżywe
- imię istotne żywe
- imię nazywające
- imię niewłasne
- imię ogólne
- imię pochodzące
- imię początkowe
- imię pospolite
- imię powszechne
- imię składane
- imię składne
- imię tytularne
- imię własne
- imię zbiorne
- imiona spólne (pospolite)
- *jestotne imiona odciągnione