Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

gramatyka wiedza o języku
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: grammatyka
Język: polski
Geneza: łac. grammatica < gr. grammatikḗ (gramma ‘litera, znak’, tekhnḗ ‘rzemiosło, sztuka’)
Dział: Ortografia, Morfologia, Kultura języka (współcześnie)
EJO 1999, s. 208 Definicja współczesna

Gramatyka [...] 2. Kompletny opis języka. W tym znaczeniu w zakres gramatyki wchodzą: fonetyka (fonologia), morfologia, składnia, leksykologia i semantyka. Wewnętrznie powiązany opis ściśle określonymi stosunkami środków morfologicznych i reguł ich łączenia (środki syntaktyczne) określa się jako system gramatyczny. Jest on najbardziej niezmienną i odporną także na wpływy zewnętrzne (jak np. jęz. obce) częścią każdego języka.

Cytaty

Kop/1817, s. 5 Definicja

Od trzech, przeszło wieków mamy liczné umiejętności i nauki w języku naszym, dla wykształcenia narodu pisané, a nauki językowéj czyli Grammatyki właściwie Polskiéj nie mámy.

Kop/1817, s. 7

Języki są kluczem nauk, kluczem języków są Grammatyki.

Kop/1817, s. 8 Definicja

Jak język nasz skłádá się z trzech części: z głosu, z myśli i pisma; tak nauka o nim czyli Grammatyka, na takiéż części dzielić się będzie. W porządku przyrodzonym myśl jest piérwszá, głos jest drugi, pismo jest trzecie: w porządku grammatycznym rozbierającym język, głos jest piérwszym, myśl, jest druga, pismo, jest trzecie. [...] Piérwszá wpadnie w oczy powierzchność języka, czyli mowa ustna, drugá wnętrzność téj mowy, czyli znaczenie, trzeciá, ręczné téj mowy malowanie: wszakże, jedna część w drugą często wpadać będzie.

Kop/1817, s. 67

Tráfia się nawet w starych pismach czytać dwa tylko te Rzeczowniki imiéniowi, słońcowi. Skąd można miarkować: że w tén czas nie było Grammatyki prostującéj mowę przez reguły. Omyłce téj popadł nawet Patriarcha Kochanowski i Wujek.

Mał/1879, t. I, s. 2 Definicja

Gramatyka umiejętna [...] wyjaśnia nam cała wewnętrzną istotę mowy, tak w ogólności jako mowy ludzkiéj, jak i w jéj poszczególném do danego szczepu, narodu i wieku zastósowania.

Mał/1879, t. I, s. 5 (5-6) Definicja

§. 5. Gramatyka całkowita obejmuje następujące główne działy nauki języka: 1, Głosownią [...]; 2, Morfologią czyli Flexyą [...]; 3, Etymologią [...]; 4, Naukę o Partykułach; 5, Składnią [...]. Dodatkowo uzupełnia to wszystko jeszcze 6, Ortografia.

Powiązane terminy