mówić

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Sek/1549
• Murz/1551 (wyd. 1)
• Mącz/1564 (war. B)
• KochOrt/1592
• Mora/1592
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Duch/1699
• Dąb/1759
• Tr/1764
• SzyGram/1767
• Nał/1774
• Dudz/1776
• L/1807–1814
• Szum/1809
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Br/1848
• Gr/1861
• Oż/1883
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• Nitsch/1923
• Dor/1958–1969

[...] e samo przez puncto, gdy mowiem reż, dobre, źle.

[...] ċ z punctem u wierzchu gdy mowię, złość, cześć, dość.

[...] rʒ gdy muwię rʒym, rʒemień.

Od ċ s punctem mało rożne, jedno isz nie mowiemy ićie, ale idzie, jecie ale jedzie.

Articulatim et distincte dicere, Przestwornie i różnie álbo zrozumiále mówić.

Barbarismus, Gdy nie wedle záchowánia łacińskiego języka kto pisze, álbo, mówi.

Loquor, ris, loqui, deponens, Mówię.

Osci populi Italiae osce loqui, Grubo mówię.

Sonant idem haec verba, Jednáki dzwięk máją, to jest, toż też známionują. Sonat hominem haec vox, Brzmi jákoby człowieczy głos. Sonare pingnae et peregrinum dicuntur rudes Poëtae, Grubo brzmieć, nie wygárbowány język mieć. Aliquando sonare pro pronunciare capitur, Wymáwiać mówić.

Quot sunt [Pronomina] Relativa? Quatuor. Is, Ipse, Qui, et Ille. [...] Cur dicuntur Relativa? Quia referunt, et repetunt id quòd praecessit, breviter, quia respiciunt antecedens. [Iż to powtarzáją, co przedtym było wyrzeczono, álbo mówiono.]

X Trojáko, naprzod miękko, Xiądz, potym kiedy mowimy Jáxámit: potym przez Ksz. kształt, kszyka.

Y Tákże jáko proste I. bo jest i vocalis kiedy mowiem, i Polacy i Czechowie; jest i consonant: biyą, zyął go strách.

Mowię, Lŏquor aliquid, dico aliquid. Loqui est dialecticorum, dicere oratorum Cic. λέγω [légō], φράζω [phrádzō], λαλέω [laléō], μυθέομαι [mythéomai], μυθίζομαι [mythídzomai], φημὶ [phēmì] à φάω [phaō], φημίζω [phēmídzō], φατίζω [phatídzō], φασκω [phaskō], φραδάζω [phradádzō], αὐδάω [audáō], φωνέω, [φων]ῶ [phōnéō, phōnô], φθέγγομαι [phthéggomai].

Dico, is Mówię. [...] Powiádam 3.

Słowo jest jedná mowá, ktora się mowi w jednej álbo w wielu syllab, jáko to Roi, vérité.

Nie tylko się nie mówi, ále się áni pisze ná końcu w terminach jednosyllabowych, kiedy następuje wokala.

Mówi się tempête.

Mowię. 1) reben. [...]. 1) parler.

P. Czym się rożni i Łacińskie od Greckiego y? O. Trojako: najprzod że i mowi się cienko à głośno; y zaś grubo i głucho.

Te słowa dwojako się także mówią: Oczy, abo, oka. Uszy, ucha.

Jak mówimy wilk, wilczyca, rak też możemy mówić: lis, lisica; zając, zajączyca, i t. d.

[...] więc i wyraz, szkło z jego pochodnemi, nie przez ś, ale przez sz, pisaćby wypadało: mówimy bowiem i piszemy, lśni się, ale nie mówimy i nie piszemy lśkni się, lecz lskni się, bo nie możemy miękczyć litery k, tak jak miękczymy literę n.

Dawniéj mówiono przywiązanie brackie, teraz wolimy mówić braterskie.

Co innego gdy mówimy: długieś miéwał z nami rozmowy, albo jakiem książki kupił, takie mam; tu zachodzą przyrostki ś, m, przydane do wyrazów długie, jakie, azatém w tych wyrazach przyrostkowych trzeba miękczyć g, k.

Nie trzeba sz zamieniać na ś w wyrazach: szpilka, szlachcic, szpital, szlak, szklanka, oni poszli, jak znowu trzeba mówić i pisać: (on) wyśle, ślaz, ślub, śluza, śruba, śrót, (strzelniczy) źródło, źrebię, źrenica, środek, a to dla złagodzonych brzmień w tych wyrazach, które dawniéj tak pisano: wyszle, szlub, zrzódło, śrzoda it.d.

Piszmy tedy, jak mówimy: iść, upaść (wieprza), upaść (na ziemię), prząść, nie zaś iśdź; bo po ś nie może następować dź dla saméj trudności w wymówieniu, zwłaszcza że język nasz lubi kojarzyć czyli łączyć razem zgłoski st, ść, sk, sc, szcz.

Co to jest mówić dobrze po polsku? [...] Mówić dobrze po polsku, jest to wyrażać podług zasad narodowéj mowy swoje myśli, uczucia i działania.

Kto z przyrodzenia odebrał dar zdrowego rozsądku; ten o rzeczach, które zna dokładnie, będzie właściwie sądził i mówił, jeżeli zarazem włada dobrze językiem, którym się wyraża.

Aby więc mówić i pisać okresami i zdaniami logicznie ułożonemi, trzeba posiadać zdrowy rozsądek, rozwinięty ile możności naukami i umiejętnościami, jako téż znajomość gruntowną języka, którego używamy.

Kopczyński Onufry ks. "Piszemy jak mówimy, mówimy jak piszemy".

Skarga Pawęzski P. K. (w Kaz. Sejm.) "Mówić, pisać, wywodzić umiemy, a czynić najmniej".

Podmiot. § 9. Zawsze myślimy (a więc mówimy lub piszemy) o kimś lub o czymś; każda nasza myśl dotyczy jakiejś osoby, zwierzęcia, rośliny, rzeczy, pojęcia.

Rzecz ciekawa, że nie mają w zasadzie tych cech mazurzące wsie koło Sztabina, mimo że w niektórych z nich starzy mówią jeszcze»po prostemu«, t. j. po białorusku.