Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

gramatyka wiedza o języku
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: grammatyka
Język: polski
Geneza: łac. grammatica < gr. grammatikḗ (gramma ‘litera, znak’, tekhnḗ ‘rzemiosło, sztuka’)
Dział: Ortografia, Morfologia, Kultura języka (współcześnie)
EJO 1999, s. 208 Definicja współczesna

Gramatyka [...] 2. Kompletny opis języka. W tym znaczeniu w zakres gramatyki wchodzą: fonetyka (fonologia), morfologia, składnia, leksykologia i semantyka. Wewnętrznie powiązany opis ściśle określonymi stosunkami środków morfologicznych i reguł ich łączenia (środki syntaktyczne) określa się jako system gramatyczny. Jest on najbardziej niezmienną i odporną także na wpływy zewnętrzne (jak np. jęz. obce) częścią każdego języka.

Cytaty

Jak/1823, t. I, s. XXVI Definicja

Nauka języka Grammatyką zwana, która opisuje najistotniejsze przymioty i własności, czyli charakter języka w tym celu, iżby wszelkiemu przeciw charakterowi języka wykraczaniu tamę położyć, i razem nauczyć jak najzgodniej z tymże charakterem mówić należy.

Jak/1823, t. I, s. XXVIII Definicja

Grammatyka [...] zamyka w sobie prawidła mówienia i pisania ze zwyczaju narodowego wyciągnięte i przez teorią mowy powszechną objaśnione, do których każdy w mówieniu i pisaniu tymże językiem stosować się powinien.

Jak/1823, t. I, s. XXVIII Definicja

Grammatyka nie obejmuje całej nauki języka, ale jej najistotniejszą albo raczej fundamentalną część stanowi. Jest ona bowiem prawdziwie nauką mówienia, której nie trzeba mieszać i brać za jedno z nauką o wyrazach. Temi bowiem nazywamy rzeczy i wyobrażenia nasze: mową malujemy myśli nasze i uczucia.

Mał/1879, t. I, s. 2 Definicja

Gramatyka umiejętna [...] wyjaśnia nam cała wewnętrzną istotę mowy, tak w ogólności jako mowy ludzkiéj, jak i w jéj poszczególném do danego szczepu, narodu i wieku zastósowania.

Mał/1879, t. I, s. 5 (5-6) Definicja

§. 5. Gramatyka całkowita obejmuje następujące główne działy nauki języka: 1, Głosownią [...]; 2, Morfologią czyli Flexyą [...]; 3, Etymologią [...]; 4, Naukę o Partykułach; 5, Składnią [...]. Dodatkowo uzupełnia to wszystko jeszcze 6, Ortografia.

Powiązane terminy