podmiot część zdania

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Rew/1845
• Such/1849
• Morz/1857
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Jes/1886
• Grub/1891
• Kr/1917
• Kon/1920
• Król/1922
• Szob/1923
• ZwO/1924
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Kor/1961

Podmiotem zdania, jest pospolicie rzeczownik, albo za niego wzięty przymiotnik r. nijakiego albo zastępujący go zaimek.

Wszelkie przydomki (Epiteta), Opowiedniki niech będą tego rodzaju a nawet i liczby, co i ich podmioty, czyli Subiekta [...].

Zdania ściągnięte (skrócone) są wtenczas, gdy do jednego podmiotu, wiele słów się ściąga, lub gdy do jednego słowa, wiele objektów (przypadków rządzonych) należy, np. wszystkie narody (gdzie ludzie myślą i czują) wyrazy, dobroć, piękność i prawda uważają za jedno-znaczne [...].

Otóż wedle téj szkoły są niezbędnemi do całości zdania: Subjectum (na wyrazy polskie nie ma zgody) attributum i copula, a więc najmniéj trzy wyrazy, — które przecież godzi się w imaginacji tworzyć dla załatania braku rzeczywistego, — czyli inném słowem godzi się urojeniem fałszować mowę. W zdaniu np. człowiek jest śmiertelny, wyraz człowiek jest subiektem (podmiotem), wyraz śmiertelny attrybutem (przymiotem), a wyraz jest, znaczy kopulę inaczej łącznik.

Sprawotwórca .... Podmiot w zdaniu, (subjectum).

Podmiotem zdania może być imię osoby lub rzeczy, czyli rzeczownik, albo też takie słowo, które to imię zastępuje, to jest zaimek [...].

Podmiotem odpowiadamy zawsze na pytanie: kto? co? np. kto pisze? — uczeń […].

Wyraz podmiot — jest to dosłowne tłómaczenie łacińskiego subjectum, subjectum zaś jest znowu tłómaczeniem greckiego τὸ ὑποκείμενον. Nazwa ta wzięta została do gramatyki z tak zwanéj logiki formalnéj, i z jéj też tylko punktu widzenia może być wyjaśniona.

W gramatyce wyraz podmiot nie zdaje mi się być zupełnie właściwym. [...] Mimo to wszystko, zatrzymuję jednak na ten raz „podmiot". Wyraz ten jest już przyjęty... (wprawdzie nie od dawna; boć jeszcze ani [Linde w latach 1807 — 1814], ani też [Kopczyński [nawet w pozgonnej swojej gramatyce z roku 1817!]] nie znali jeszcze wyrazu podmiot w tém gramatyczném znaczeniu.

Przymiotnik oznaczá przymiot, włásność jakiéjkolwiek jistoty, lub materyją, s któréj rzecz się skłádá [...]; lub też náleżenie jednéj rzeczy do drugiéj [...]. Użycie przymiotnika w języku jest dwojakie. Używá się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdaniá; i tak w zdaniach: Bóg jest vsehmocny, złoɣek jest ułomny [...], rzeczownik Bóg, złoɣek [...] są podmiotami zdaniá, którym przywłászczá się pewien przymiot lub włásność oznaczoną przymiotnikami vsehmocny, ułomny [...] za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami [...].

Tak rozumuje Autor gmátwając jimiesłowy s przysłówkami, gdy tymczasem przysłówki oznaczają przy orzeczeniu tylko okoliczności miejsca, czasu itd., jimiesłowy zaś nasze na ąc i vsi nie są bynajmniéj przysłówkami okréślającemi orzeczenie, lecz są z rodu swego w każdym zdaniu jimiesłowowym rzeczywistym orzeczeniem ściągającym się do podmiotu [...].

Podmiot jest to osoba, rzecz lub pojęcie, o którém wydaje się sąd [...].

Istotnik czyli rzeczownik jest nazwanie każdéj istoty, w zdaniu zwykle jest podmiotem, i odpowiada na pytanie: kto? co?

Dopełnienie jest to wyraz w zdaniu, przez który myśl staje się pełniejszą, i oznacza istotę czyli przedmiot, na które spływa działanie podmiotu; dopełnieniem podobnie jak i podmiotem są istotniki, lecz podmiot odpowiada na pytania: kto? co? i oznacza istotę działającą; dopełnienie oznacza istotę bierną, uległą działaniu podmiotu i odpowiada na pytania: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czém? O (na, w, przy) kim? O (na, w przy) czém? [...].

Podmiot stoi zawsze w pierwszym przypadku, nie jest od niczego zawisłym, do niczego się nie stosuje, lecz owszem wszystkie inne części zdania stosują się do niego.

Wyraz podmiot — jest to dosłowne tylko tłómaczenie łacińskiego subjectum; subjectum zaś jest znowu przekładem greckiego τὸ ὑποκείμενον [hypokeímenon]. Nazwa ta wzięta została do gramatyki z tak zwanéj logiki formalnéj.

Słowo bierne, jest to słowo, które oznacza czynność wywieraną na podmiot, na dopełnienie, czyli na wyraz odmienny w 4-ym przypadku; słowo bierne powstaje z imiesłowu biernego i ze słów: być, zostać, stać się, i t.d.

Zdanie składa się zatem z dwóch części: z podmiotu, czyli nazwy osoby lub rzeczy, o której się mówi i z orzeczenia, czyli tego, co się o tej rzeczy wypowiada.

Предложеніе должно состоять изъ двухъ главныхъ частей: подлежащаго, podmiotu, и сказуемаго, orzeczenia. 1) Подлежащее есть всякій предметъ, или все то, о чемъ говорится въ предложеніи [...]: bezinteresowność, duma, dusza; ja, on, słońce, kłamać.

Podmiot. § 9. Zawsze myślimy (a więc mówimy lub piszemy) o kimś lub o czymś; każda nasza myśl dotyczy jakiejś osoby, zwierzęcia, rośliny, rzeczy, pojęcia.

W zdaniu: słońce świeci — podmiotem jest wyraz słońce, w zdaniu: śnieg leży na ziemi — podmiotem jest wyraz śnieg, bo myśleliśmy o śniegu.

Zaimek siebie, sobie, się, sobą — jak widać z przykładów — zastępuje zawsze wyraz, który jest podmiotem zdania, gdy zachodzi potrzeba powtórnego użycia tego wyrazu.

Kilka dni (Podmiot w dopełniaczu) ‖ upłynęło.

Zdanie niezupełne: pozbawione podmiotu lub orzeczenia, albo nawet i podmiotu i orzeczenia. Czem był Skarga? Kaznodzieją (był Skarga). Wszyscy na północ! (spieszą).

Podmiot, p. zdanie I.

Najpospoliciej i najpowszechniej wyrażamy podmiot rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym w mianowniku [...]. Wyjątkowo może być podmiotem każda inna część mowy, pod warunkiem, że ma jednak znaczenie rzeczownikowe [...]. Trafia się, że i całe zdanie występuje w roli podmiotu.

Wszystkie działy szeroko rozbudowane posiada jednak dopiero gramatyka J. Muczkowskiego [...].

Propositio descriptiva — zdanie opowiadające [...], simplex — pojedyncze, gołe (wyd. 2), complexa — złożone, rozwinięte; subiectum — podmiot, praedicatum — predykat, orzeczenie (wyd. 2), copula — łącznik, wyraz określający [...].

Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.

Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe, complexa — wykształcone, określone; subiectum — podmiot, praedicatum — orzecznik, predykat, copula — łącznik, kopula [...].

Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].

Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte, subiectum — podmiot, praedicatum — orzeczenie, copula — łącznik, obiectum — przedmiot, obiectum adverbiale — określenie przysłówkowe [...].

Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.

Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subiectum — podmiot, praedicatum (compositum) — orzeczenie (złożone), copula — łącznik, praedicatum nominale — orzecznik, obiectum directum — dopełnienie bliższe, indirectum — dalsze [...].