czas przeszły niedokonany

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mon/1780
• Gddk/1816
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Marc/1833
• Rew/1845
• Such/1849
• Szt/1854
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• Lor/1907
• Kon/1920
• ZwO/1924
• Gaert/1927

Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały.

Czasów czyli klass albo istotnych form czasowania jest dziesięć, to jest: [...] 4^o. niedokonany (imperfect) [...].

Klassa IV. czas przeszły niedokonany (imperfect).

Przes. Niedokonany. J'avois miałem.

[Preteritum] Imperfectum. [Przeszły] Niedokonany.

Czas przeszły niedokonany i czas zaprzeszły nazywają się też czasami względnymi, gdyż one się same nie używają, ale zawsze odnoszą się do czasu przeszłego dokonanego, czy wyraźnie położonego, czyli w myśli dopełnić się mającego.

Czas przeszły. W tém tylko słowie używa się ten czas za niedokonany i dokonany, zawsze zaś, i we wszystkich słowach, rodzajowny. r. m. (Ja) byłem.

Jr da ira penktas czesas ne wisay pabaygtas, (czas przeszły niedokonany) kayp atmaynose matysym.

Jra czesas nepabaygtas, (czas przeszły niedokonany). Kayp atmaynose żodżiu matyty duadus.

Jra czesas nepabaygtas, (czas przeszły niedokonany). Kayp atmaynose żodżiu matyty duadus.

Jra czesas nepabaygtas, (czas przeszły niedokonany). Kayp atmaynose żodżiu matyty duadus.

NB. Spójniki: żeby, aby, gdyby, bogdajby, tworzą tryb życzący, którego właściwie nie mamy w polskim języku [...]; jak życzącego, bo oba składają się ze spójników, z tą atoli różnicą, że spójnik: żebym, abym, gdybym, i t. d. kładziemy przed czasem przeszłym niedokonanym, lub dokonanym trybu oznajmującego, osoby 3ciéj, liczby pojedynczéj lub mnogiéj, jak np. Błagał, błagali, ubłagał, ubłagali.

Czas przeszły niedokonany: darłem, darłeś, darłam, darłaś, darła, darłom, darłoś, darło, darliśmy, darliście, darli, darłyśmy, darłyście, darły i t. d.

[...] Są także czasowniki dokonane, które nie mają odpowiednich niedokonanych, te są dwojakie: a). Czasowniki: kazać, darować, rzec, pomnieć, i zdołać używają się tak w znaczeniu dokonaném jako i niedokonaném, np. Oto daruję (teraz) ci ten zegarek. Jak sobie kupię złoty zegarek, daruję ci (czas przyszły dokonany) mój srebrny. Te czasowniki mają także imiesłowy tak dokonane jako i niedokonane, co w innych czasownikach jest rzeczą niesłychaną, np. rzekąc (imiesłów czasu teraź.), rzekłszy (imiesłów czasu dokonanego). Czasu niedokonanego przeszłego i niedokonanego przyszłego nie mają [...].

[...] Zdanie przymiotnikowe, zaczynające się zaimkiem względnym który-a-e, kto, co, jaki-a-e, da się wtenczas skrócić gdy tenże zaimek jest w 1. p.; wówczas opuszcza się zaimek względny, a czasy trybu oznajmującego zamieniają się na odpowiednie odmienne imiesłowy, które zgadzają się w rodzaju, przypadku i liczbie ze słowem określoném, tj. z tém, do którego się zaimek względny odnosi. Jeżeli tém słowem określoném jest zaimek wskazujący ten, ta, to, opuszczamy go [...]. Nie tylko czas teraźniejszy przemienia się na imiesłów czasu teraźniejszego, ale także czas przeszły niedok. i przyszły niedok., jeżeli czasy w zdaniu główném i poboczném są te same, bo czas zdania głównego wskazuje spółczesność czynu, np. Komnata była słabo oświetlona lampą, która już dogasała=lampą już dogasającą [...].

Gdy zdanie zaczyna się od zaimka względnego: który, kto, co, lub téż od spójników podrzędnych: gdy, skoro, ponieważ i t. d.; opuszczamy w celu skrócenia zdania zaimek lub spójnik, a orzecznik zamieniamy na imiesłów odpowiedni, t. j. czas teraźniejszy, przeszły niedokonany i przyszły niedokonany zamieniają się na imiesłów czasu teraźniejszego, czasy zaś dokonane na imiesłów czasu przeszłego.

[...] Francuzi oznaczają w swojim języku jinne jeszcze odcieniá i okoliczności czynności przeszłych i mają następujące czasy przeszłe: 1. Przeszły niedokonany (imparfait). 2. Przeszły dokonany oznaczony (parfait défini). 3. Przeszły dokonany nieokreślny (parfait indéfini). 4. Zaprzeszłe dwa, oznaczające czynność już dawno przeszłą (plusqueparfait). 4. Nakoniec czynność przeszłą już przed jinną przeszłą (parfait antérieur).

Starosłowiański aoryst zastępujemy w naszym języku pospolicie formą omówną czasu przeszłego dokonanego, starosłowiański zaś niedokonany formą omówną czasu przeszłego niedokonanego lub częstotliwego, które się składają z jimiesłowu przeszłego i s czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być.

PIERWSZE stadyum posługiwało się wstawką trojaką (a, i, u), nie przywięzując do tych trzech głosek żadnych jeszcze funkcyjnych różnic: na pniu téj warstwy otrzymała budowa czasu teraźniejszego i aorystu (pierwotnego czyli t. zw. "IIgo") ostateczne swe dopełnienie; z form aż dotąd nieistniejących wchodzi tu po raz pierwszy w życie czas przeszły t. zw. niedokonany czyli Imperfectum ("pierwszej" formacyi).

W czasie niedokonanym przeszłym oznajmującym i warunkowym od zostawać mamy prawidłowie Zostawałem; w dokonanym zaś czasie wyrzuca się wa, zostałem, jak też w teraźniejszym zamiast zostawam, zostaję.

Czynić. Niedok. teraźn. czas. u-Czynić Dokonawczy [...] Nied[okonany] przeszły Czyniłem [...] Warunk. Bym [...] Dokonany u-Czyniłem Warunk Bym Rozkaz. bez nalegania Czyń! z naleganiem u-Czyń!

Czas przeszły: { a) niedokon: mówiłem, b) częstotl: mawiałem, c) dokon: zmówiłem.

Czas przeszły niedokonany.

Czas przeszły ma trzy formy, według tego, czy oznacza czynność niedokonaną (co się działo), czy dokonaną (co się stało), czy zaprzeszłą (co się stało było dawniej).

Czas przeszły niedokonany (tempo pretérito imperfeito) ma następujące zakończenia [...].

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników dokonanych, nazywają się dokonane.

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników niedokonanych, nazywają się niedokonane.

Mówimy zatem zwykle: czas przeszły niedokonany (chwaliłem), czas przeszły dokonany (pochwaliłem), czas przyszły niedokonany (będę chwalił), czas przyszły dokonany (pochwalę), bezokolicznik niedokonany (chwalić), bezokolicznik dokonany (pochwalić) i t. d.

Tryb oznajmujący

(Modo indicativo)

Czas teraźniejszy (Presente) [...]

Czas przeszły niedokonany (Imperfeito) || Czas zaprzeszły (Preterito mais que perfeito)

★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): a) niedokonany (imperfectum), b) dokonany (perfectum), c) nieokreślony (aoristus), d) zaprzeszły (plusquamperfectum).