terminów gramatycznych online
modus optativus
Język: łaciński
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De Etymologia: Mora/1592
- De Verbo: Men/1649, DonCul/1560
- De verbo: Stat/1568, Vol/1612
- Etymologia: Woy/1690, Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O Słowie: Malin/1869
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O słowie: Lub/1778
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Kn/1621, Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1795, Don/1595
Cytaty
Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.
ŻĄDAJĄCY (lub ŻĘDAJĄCY) gram. żądanek (dwie pierwsze litery tego wyrazu już dziś są niewidoczne; zachowały się na fotografii w cz. 1 [...]), żądający obyczaj <modus> optativus RN (k.tyt.); żądanek, żądający obyczaj optativus modus in grammatica R x7 (md); żądający <modus> optativus R t8 (mp; av. modus). Zob. NIEZGRANICZONY, ROZKAZUJĄCY, UKAZUJĄCY, WSKAZUJĄCY, ZŁĄCZAJĄCY.
Modi qui sunt? Indicativus, ut lego, imperativus, ut lege. Optativus, ut utinam legerem. Coniunctivus, ut cum legam. Infinitivus, ut legere. Impersonale, ut legitur.
MODI. Indicativus, Miłuię. Imperativus, Miłuy. Optativus, Bodaybych miłował. Subiunctivus, Gdybych miłował vel Jeslibym. Infinitivus, Miłowáć. Potentialis, Rzekłby/Robiłby/ Uczyłby.
Quid est [Modus] Optativus? Quo utimur in Optando, [hoc est, per quem aliquid fieri optamus,] non tamen definimus quid fiat.
Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.
Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.
Modi quot sunt? Sex: indicativus, imperativus, optativus, potentialis, subiunctivus et infinitivus.
Aby, żeby, Ut Plaut. Suasit ut ad te irem. | Vti Cicer. Misit literas uti te sibi placarem, ἵνα [hína] cum Subiunctivo, ὡς [hōs] cum Optativo et Subiunctivo. [...] Quì Teren. Effice quî detur. Idem. Non quî argumentum narret, sed quî maledictis respondeat operam abutitur, Donato interprete.
Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus.
Optativus modus, apud Grammat. Priscian. Diomed. quo optamus. ἡ ἐυκτικὴ ἔγκλισις [hē euktikḕ égklisis].
Modos totidem habent quot Latini: indicativum, imperativum, optativum, subiunctivum, et infinitivum.
Modi qui sunt? Indicativus ut lego: Imperativus ut lege: Optativus ut utinam legerem: Coniunctivus ut cum legam: Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur.
Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko czytam: Rozkázujący jáko czytaj: Żądájący jáko obym czytał: Złączający jáko gdy czytam: Nieograniczony jáko czytáć. Krom osob jáko czyta się.
Sposobow skończonych w języku Włoskim są cztery [...]
[Modus] Optativus Zyczący, ktorym czego zyczemy, jáko: Idio voglia che io babbia. Bodajbym miał.
Reliqui modi Latinorum, ut Optativus, Coniunctivus, Potentialis, Permissivus, quomodo a Polonis efferantur, in Syntaxi Verborum dicetur.
Sposoby zowią się.
Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.
Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.
Pod Coniunctivusem, jest też utájony, Optativus Modus, Potentialis, i Concessivus, ktore nic innego nie są, jedno tenże sam Coniunctivus, ktory dopiero zowie się Optativus, gdy przed niem kłádziemy Utinam, álbo inne jákowe temu podobne zadości słowko. Dopiero się też zowie Potentialis i Concessivus, kiedy się wykłada przez te słowká: Possum mogę Volo, chcę, debeo powinienem.
Akcyja może bydź uczyniona piącią sposobami, jako to skazując, rozkazując, żądając, przyłączając, niedeterminując, a te sposoby zowią się.
Skazujący, roskazujący, żądający, przyłączający, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, Imperativus, Optativus, Subjunctivus, Infinitivus. Indicatif, Imperatif, Opatif, Subjonctif, Infinitif.
Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.
Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.
Modi sunt septem. Sposobow jest siedm, [I]ndicativus, Ukazujący, Imperativus, Roska[z]ujący, Subjunctivus, Złączający, Optativus, Żądający, Potentialis, Mogący, Permissi[v]us, Dopuszczający, et Infinitivus, i Nieograniczony.
Klassa VIII. czas przyszły błogosławiony (futur benedictiv) czyli imperativum, optativum, permissivum 3. łacińskie.
Tryb idealny na różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają zawsze przez jednę i tę samą formę, złączoną z przyrostkiem bym. Takich odcieni jest kilka [...]:
- Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
[...] Prof. Bopp w swojéj Porównáwczéj Gramatyce języków jafeckiéj rodziny zestáwiá końcówkę ji, j słowiańskiego trybu rozkazującego ze znamieniem sanskryckiego trybu mogącego (potentialis) i greckiego trybu życzącego (optativus) i łączącego (conjunctivus), którym jest samogłoska i, która według wszelkiego prawdopodobieństwa jest ostatnią cząstką sanskryckiej końcówki hi, a zatym zostaje z nią w etymologicznym związku [...].
[…] Natomiást má dzisiejszá polszczyzna tryb życzący (modus optativus) rozpadający się według przyrody słowa na 3 odcieniá to jest a) życzący dokonany b) życzący niedokonany c) życzący częstotliwy […].
Tryb warunkowy ma różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają przez jednę i tę samę formę, złączoną z przyrostkiem bym. [...] 1. Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
To co się u nas mniéj właściwie „trybem rozkazującym" nazywa, był to istotnie tryb Życzący (Optativus), który zjawi się w konjugacyi dopiero w ciągu dałszéj t. j. wstawkowéj epoki.
Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.
★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus), c) życzący (optativus).
Optativus, p. czasowniki II 3.