modus indicativus

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DonGl/1542
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Mącz/1564 (war. B)
• Stat/1568
• Mora/1592
• Don/1595
• Vol/1612
• Rot/1616
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Kus/1646
• Don/1649
• Men/1649
• Gut/1668
• Gut/1669
• Sty/1675
• Malcz/1687
• Woy/1690
• Mich/1696–1700 ok.
• Raph/1698
• Duch/1699
• Mon/1722
• Cell/1725
• Dąb/1759
• Kon/1759
• Gott/1762
• Gott/1766
• Gott/1774
• Kop/1778
• Lub/1778
• Mon/1780
• Kop/1785
• Gott/1787
• Gott/1794
• Don/1795
• Cas/1797
• L/1807–1814
• Szum/1809
• Gddk/1816
• SkorM/1828
• Mał/1863
• Trz/1865
• Malin/1869
• Mał/1879
• Nitsch/1923
• Gaert/1927

Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.

WSKAZUJĄCY gram. wskazujący obyczaj vel naznaczanie (lub raczej „naznaczenie” – w oryginale BB nadpisał nad trzecią literą „a” jeszcze literę „e”) indicativus modus R P6v (ml; av. indico,-are). Zob. NAZNACZENIE, NIEZAGRANICZONY, NIEZGRANICZONY, ROZKAZUJĄCY, UKAZUJĄCY, ŻĄDAJĄCY.

Iungitur autem, modo indicativo, modo subiunctivo. Cum indicativo, Terent.

Indicativus modus apud Grammaticos quo simpliciter rem geri significamus, Indicium indicii.

MODI. Indicativus, Miłuię. Imperativus, Miłuy. Optativus, Bodaybych miłował. Subiunctivus, Gdybych miłował vel Jeslibym. Infinitivus, Miłowáć. Potentialis, Rzekłby/Robiłby/ Uczyłby.

Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.

Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.

Pierwsza ktora jest? ktora w Skázującym obyczáju czásu niniejszego, liczby máłej, wtorej osoby, w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.

Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secunda persona, verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s.

Modi quot sunt? Sex: indicativus, imperativus, optativus, potentialis, subiunctivus et infinitivus.

Ac hic semper oportet praeponere Indicativum Modum Verbi Germanici habeo.

Indicativus modus, ibidem. & infrà, Modi 2.

Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus. His addunt Caris. Diomed. Promissivum, sed hunc à futuro Indicativi non differre ait Cledoni. Item Impersonalem, quem Cledoni. sparsum ait per omnes modos.

Conjugatîones Indicativus Präsens.

Indicativi Präsens.

Modos totidem habent quot Latini: indicativum, imperativum, optativum, subiunctivum, et infinitivum.

Prima quae est? quae indicativo modo tempore praesenti, numero singulari, secundae personae, in verbo activo et neutrali a productam habet ante novissimam literam s. Pierwsza ktora jest? ktora wskázującym obyczáju czásu niniejszego/ liczby máłej/ wtorej osoby/ w słowie spráwującym i oddzielnym a przedłużone ma przed ostáteczną literą s.

Wie vielerley sind die Weysen? Sechserley. 1. Die weise anzuzeigen, [Indicativus Modus] Sposob Ukázujący. [...] 2. Die Weise zu gebieten, (Imperativus) Rozkázujący. [...] 3. Die Weyse zu wünschen, [Optativus] Zycząćy. [...] 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny. [...] 5. Die Weise zufügen, [Conjunctivus] Złączájacy. [...] 6. Die Weise zu Endigen, [Infinitivus] Nieokreszony, oder die Weise das Zeitwort zu schliessen.

Die Weysen / Sposoby. [MODI] Die Weysen deß Zeitwortes / bey den Pohlen sind Sechserley. 1. Die Weyse anzuzeigen [Indicativus Modus] Sposob ukázujący/ wormit man etwas schlechter Massen anzeiget/ als: Cżytám ich lese [...]. 2. Die Weyse zu gebiten / [Imperativus] Rozrozkázujący/ wodurch ich gebiete/ als: Cżytaj liß du [...]. 3. Die Weyse zu wünschen [Optativus] Zycżący / wormit man wünschet / als: Bodáy bym czytał / wolte Gott daß ich lese [...]. 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny/ welcher dieses Wörtlein nachgesetzet werden: bym / byś / by und w. als: Cżytałbym ich wolte lesen. 5. Die Weise zu fügen [Conjunctivus] Złącżájący/ welche sich muß richten nach den Nachfolgenden Wörtern als: Gdy cżytam weil ich lese. 6. Die Weise zu Endigen [Infinitivus] Nieokreszony / oder die Weise das Zeitwort zuschlüssen/ da man von keiner gewisser Zeit oder weise etwas vermeinet/ als: Czytáć lesen / Dáć geben [...]

Sposobow skończonych w języku Włoskim są cztery.

1.Indicativus Pokázujący, ktory po prostu rzecz jáką pokázuje, jáko Amo miłuję, Temo boję się, Sento słyszę.

VERBUM AUXILIARE.

SONO Jestem.

INDICATIVUS PRAESENS. Singularis, Jo sono, Ja jestem [...]. Pluralis Noi siāmo My jesteśmy [...].

INDICATIVUS MODUS

Praesens Sing: Parlo Gadam [...].

Indicat. praes. Vò lub vado idę.

Der Conjunctivus wird anders nicht als der Indicativus gebraucht, nur werden ihm die Conjunctiones Gdy/ oder że/ By/ Aby/ Zeby/ Iżby vorgesetzt [...].

Indicativus Modus.

Modi itidem tres: Indicativus, Imperativus, Infinitivus.

Gerundium descendit a prima persona singularis numeri, indicativi modi, temporis praesentis.

Indicativus.

Indicativus. Praesens grzmi.

Drey Modi: Indicativus, Imperativus und Infinitivus. Die andern Modi der Lateiner als optativus, Conjunctivus, Potentialis, Permissivus &c. werden in der Polnischen Sprache gegeben, wie unten im Syntaxi soll gelehret werden.

Sposoby zowią się.

Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.

Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.

Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.

Indicativus Modus.

Akcyja może bydź uczyniona piącią sposobami, jako to skazując, rozkazując, żądając, przyłączając, niedeterminując, a te sposoby zowią się.

Skazujący, roskazujący, żądający, przyłączający, niedeterminujący, lub nieograniczony.

Indicativus, Imperativus, Optativus, Subjunctivus, Infinitivus. Indicatif, Imperatif, Optatif, Subjonctif, Infinitif.

Wiele máią modos Verba Łacińskie? Pięć: Indicativum, Imperativum, Optativum, Conjunctivum y Infinitivum. Potentialis y Permissivus modus nie rożni się bynaymniey w terminacyi od Optativum y Conjunctivum.

Aktywa Regularia abo porządnie koniuguiące śię, formuią Praeteritum Imperfectum Indicativi dodaiąc Syllabę te [...].

Modus [...], sposob. [...] Indicativus, skazuiący.

Modi verborum, sposoby słow. Modus conjunctivus, sposob złączaiący. Imperativus, roskazuiący. Indicativus, skazuiący. Infinitivus, nieskończony.

Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.

Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.

[...] względy na té okoliczności Sądu, zowią się Trybami, czyli Sposobami, Oznájmującym, Rozkazującym, Życzącym, Łączącym, Pozwálającym i Możnym (Indicativus, Imperativus, Optativus, Coniunctivus, Permissivus, Potentialis) Nadto, jest jeszcze Tryb Bezokoliczny (Infinitivus), którym się zwyczajné okoliczności Czasu, Liczby, Osoby i Rodzaju nié wydają.

indicativus oznaymuiący

Modus [...] indicativus, tryb oznaymuiący.

Modi sunt septem. Sposobow jest siedm, [I]ndicativus, Ukazujący, Imperativus, Roska[z]ujący, Subjunctivus, Złączający, Optativus, Żądający, Potentialis, Mogący, Permissi[v]us, Dopuszczający, et Infinitivus, i Nieograniczony.

Einen Indicativum [...], welchen wir mithin die Anzeigebeugung nennen wollen.

OZNAJMIĆ [...]. – Grammat. tryb oznajmujący, modus indicativus, [...].

TRYB, -u, m. [...]. – §. Grammat. tryb, modus verbi [...]. Tryb bezokoliczny Infinitivus, oznajmujący indicativus, łączący coniunctivus, rozkazujący imperativus modus. Kpcz. Gr. 2, p. 204.

Trybów jest w polskim języku 4:

1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].

2gi: Oznajmujący (Indicativus), przedstawia on czynność w sposobie oznajmiającym, np. znam, znałem, znałem był, będę znał.

(MODUS INDICATIVUS)

(tempus praesens)

mówię [...].

Oznajmujący tryb, modus indicativus.

[Verborum Modi] Indicativus. [Słow tryby] Oznajmujący.

Tryb oznajmujący (Modus indicativus) [...] wyraża rzeczywistą czynność podmiotu, t. j. taka czynność, którą się nie w przypuszczeniu, nie pod warunkiem, ale w istotnéj rzeczywistości przezeń odbywa, odbyła, albo też niezawodnie będzie odbywać.

§. 64. Tryby liczy gramatyka porównawcza w języku indoeuropejskim cztéry: oznajmujący (indicativus), rozkazujący (imperativus), idealny (conjunctivus), życzący (optativus).

[...] Tryb oznajmujący (modus indicativus) jak w całéj jafeckiéj rodzinie językowéj, tak i w naszym języku nie má żádnego sobie włáściwego znamieniá, jak tego dowodzą wszystkie formy osobowe gramatycznych czasów, náleżących do trybu oznajmującego, o jakich już była mowa w poprzedzających paragrafach, a takiemi są: a) Czas teraźniejszy niedokonany [...]. b) Czas teraźniejszy częstotliwy [...]. c) Czas przeszły niedokonany [...]. d) Czas przeszły częstotliwy [...]. e) Czas przeszły dokonany [...]. f) Czas zaprzeszły niedokonany [...]. g) Czas zaprzeszły dokonany [...]. h) Czas zaprzeszły częstotliwy, (rzadko używany) [...]. i) Czas przyszły niedokonany [...]. k) Czas przyszły częstotliwy [...]. l) Czas przyszły dokonany [...].

Tryb oznajmujący (Modus indicativus) [...] wyraża rzeczywistą czynność podmiotu, t. j. taka czynność, którą się nie w przypuszczeniu, nie pod warunkiem, ale w istotnéj rzeczywistości przezeń odbywa, odbyła, albo też niezawodnie będzie odbywać.

Rozróżnienie to trzyma się nawet tam, gdzie końcówka -va zachowała się tylko w rozkaźniku: w Wilkowie pod Kazimierzem indic. pl. i dual. χoʒ'emy, ale imp. pl. χoćmy [...].

II. Formy słowotwórcze: 1. ★bezokolicznik (infinitivus); 2. ★imiesłów (participium) [...]; 3. ★tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).

Indicativus, p. czasowniki II 3.