modus coniunctivus

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DonGl/1542
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Mora/1592
• Don/1595
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Don/1649
• Sty/1675
• Woy/1690
• Cell/1725
• Lub/1778
• Mon/1780
• Szum/1809
• Gddk/1816
• Mał/1863
• Malin/1869
• Gaert/1927

Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.

ZŁĄCZAJĄCY gram. złączający <modus> copulativus RN (k.tyt.); złączający coniunctivus modus in grammatica R h3v (ml); złączający modus coniunctivus R t8 (mp); coniunctio złączenie, copulativa złączająca R h3v (md); – złączający unitivus i. coniunctivus, congregativus R L3v. Zob. ODDZIELAJĄCY, POTWIRDZAJĄCY.

Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.

Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.

Coniunctivus modus, idem Subiunctivus.

Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus. [...] Diomed. autem eundem Participialem appellat. Idem Coniunctivum à Subiunctivo diversum facit, alij eundem.

Subiunctivus modus apud Grammaticos, Priscian. Diomed. qui cun Adverbio vel Coniunctione subiungitur alteri Verbo, aut ei alterum Verbum, ut sensum impleat. ut Cùm facero, aspicies. Adiunctivum etiam vocat Diomed. Dubitativum, Priscian. Coniunctivum, Servius. ἡ ἔγκλισις ὑποτακτική [hē égklisis hypotaktikḗ].

Optativus stacza się w káżdym słowie przez wszystkie czásy tymże sposobem jako i Coniunctivus, tylko że Optativo przekłádają się cząstki insze, insze záś Coniunctivo jáko In Praesenti et Futuro Optativo, Iddio voglia che, Bodaj bym.

CONIUNCTIVUS Praesens.

Sing: Benche habbia luboć mam [...].

Coniunct: praes. vada niech idę,

Reliqui modi Latinorum, ut Optativus, Coniunctivus, Potentialis, Permissivus, quomodo a Polonis efferantur, in Syntaxi Verborum dicetur.

Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.

Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.

Trybów jest w polskim języku 4:

1wszy: Bezokoliczny (Infinitivus), [...].

4ty: Łączący (Conjunctivus), przedstawia on czynność w sposobie łączącym, np. znałbym , znałbym był i t. d.

TRYB ŁĄCZĄCY (MODUS CONJUNCTIVUS).

Czas przeszły, forma niełamana.

znałbym, znałabym, znałobym [...].

Łączący, Conjunctivus.

[Verborum Modi] C[o]njunctivus. [Słow tryby] Łączący.

Tryb idealny cz. przypuszczający (Conjunctivus, albo raczéj Modus Hypotheticus) wyraża w ogóle taki stósunek między podmiotem a przypisaną mu czynnością, że sferą téj czynności jest tylko sama możność, wyobraźnia, myśl, - ale nie rzeczywistość. Jeżeli mówię: gdybym był poetą, napisałbym poemat, to daję do rozumienia, że napisanie poematu, o ile ono mnie dotyczy, rzeczywiście miejsca nie ma, i że zależy od okoliczności, któréj rzeczywistość także jest zgoła niepewna. Gdyby bowiem była pewna, mie mówiłbym: gdybym był poetą, ale: jestem poetą - więc napiszę poemat.

[...] Prof. Bopp w swojéj Porównáwczéj Gramatyce języków jafeckiéj rodziny zestáwiá końcówkę ji, j słowiańskiego trybu rozkazującego ze znamieniem sanskryckiego trybu mogącego (potentialis) i greckiego trybu życzącego (optativus) i łączącego (conjunctivus), którym jest samogłoska i, która według wszelkiego prawdopodobieństwa jest ostatnią cząstką sanskryckiej końcówki hi, a zatym zostaje z nią w etymologicznym związku [...].

Tryb łączący (modus conjunctivus) jak w sanskrycie tak i w polskim języku nie jistnieje wcale i nie ma téż w polskim języku spójników, któreby po sobie wymágały formy trybu łączącego, jak to bywá w łacinie i greczyznie. — Sanskryt zastępuje tryb łączący pospolicie formami trybu mogącego (potentialis), polszczyzna zaś formami trybu już oznajmującego już życzącego.

Coniunctivus, p. czasowniki II 3.

★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus).