terminów gramatycznych online
abecadło
Język: polski
- Abecadło: Br/1848
- Część I. O głoskach czyli literach w ogólności...: Mucz/1825
- Część I. O wymawianiu. Podział liter (głosek): Jak/1823
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Do łaskawego czytelnika: SkorM/1828
- Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
- Głoski. Znamiona. Czytanie.: Prz/1792
- Głosownia: Kr/1897, Mał/1863, Mał/1879, Kon/1920, Morz/1857
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Główne podstawy mowopisowni polskiej: Oż/1883
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- Liczby najdokładniej stwierdzają: Oż/1883
- Nauka o głoskach: Łaz/1861
- O Grafice w ogóle, a w szczególności o Grafice starożytnych i jéj historycznym rozwoju, jako téż o podstawie, na któréj polegá porządek głosek w alfabecie fenickim, greckim i łacińskim: Malin/1869
- O grammatyce w powszechności: DwBg/1813
- O głoskach: Kam/1870
- O głosowni i wymawianiu: ZwO/1924
- O kreskach i znakach. Zagórowski (na str. 3) i o poprawieniu Abecadła: Oż/1883
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Oddział III. Wyjątek z gramatyki samskrytu: SkorM/1816
- Pisownia: Morz/1857, Łaz/1861
- Początki uczenia: Marc/1833
- Przedmowa: Oż/1883
- Przypisy do Gramatyki polskiej: Szum/1809
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Trzy odcienia w mowie żywej narodu polskiego: Oż/1883
- Wstęp: Desz/1846, Malecz/1882
- Wstęp (+ Tabella): SkorM/1816
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
Zob. alfabet
Cytaty
Od znaiomości głosek nieoddzielna jest znajomość dechu, który u Łacinników i u nas Polaków stanowi w abecadle głoskę H, u Greków zaś jest znamieniem pisarskim nayistotnieyszem.
Dla zadość uczynienia ciekawości młodzieńców i pożytku na przyszłość dla nich wyniknąć mogącego, osobliwie dla tych, którzy dziś pod rosyjskim panowaniem żyją, przyłączam na końcu Grammatyki abecadło rosyjskie.
W Polskiém zwyczajném abécadle, głoski większé są: A Ą [...]: mniejszé zaś: A á ą [...]
Abécadło zwyczájne i w niém głoski.
Klucz Bukw czyli Głosek Polskich nazywa się u nas najwłaściwi Abecadłem, bo w tak odkrojnyj mianowce wytykamy kilka głosowych Pisow, od ktorych się tenże Klucz zaczyna, a jednak i ta mianowka , jak wiele innych, nie wybiegała się od zkazy między starodawnemi Szkolnikami, którzy ją, może zrazu żartem, lecz z czasem do prawdy nie tylko w poufałym razgoworze, ale i w poważnych pismach Obiecadłem nazywali!
Abecadło Polskie, rownie przedmiot naszej Pismowni, co do powiązku bukw, jak przedmiot Pisowni, co do ich kształtu i wartości, składa się, według mnie, ze zwyczajnej liczby 24 Głosek w porządku, jak ten dawno przyjęto, jednak z małą a nader istotną rożnicą, nie wiążącą Drukarzow, lecz Słownikarzom Polskim przydatną, to jest 1) z wyrugowaniem Hetruskiej Głoski Q, jako wyrażanej u nas przez KW i całkiem nam niepotrzebnej. 2) z przywroceniem do szeregu garłobitnych Społgłoski J, jako w naszej Pismowni dziwnie usłużnej i naszym Przodkom znanej, a dziś opuszczanej, lub z Samogłoską I błędnie ztosamoconej. 3) z połączeniem w ciągłym szeregu Społgłosek garłobitnych: G, J, H, K, jak tu stoją; a z przemieszczeniem Samogłoski I między K a L.
Że Sławianie dopiero w Wieku dziewiątym od Sgo Cyrylla i innych nauczyli się abecadła i t.d.
Albowiem wpłynione z Cudzoziemszczyzny do Sławiańskich języków postacie, jako to: f. q. x. y. w abecadłach Indyjskich nie mają miejsca.
Abecadło Diewa-Nagary, którego postaci do pisania czyli rycia tym językiem zwyczajnie używają, tak dla swej natury, jako też dla szczególniejszego układu, wielką na siebie ściąga uwagę.
Poczet takowy liter zowiemy Abecadłem albo Alfabetem.
Zbiór figur czyli postaci do pisanie używanych zowie się Abecadłem od początkowych głosek, a, b, c, d; w niektórych dawnych pismach ma imie obiecadła.
[…] Wszystkie głoski jak brzmią w abecadle tak brzmią i w słowach. Wyjmują się a) C, gdy się kładzie przed h, np.: chlubny, nie ma swego dźwięku, ale dech albo aspiracją czyni mocniéjszą, niżeli samo h, np.: choina, (drzewo) hojna (tj. szczodra).
Ale że organy większéj części Europejskiej ludności, tudzież zbyt skrócone nasze abecadła, nie są zdolnymi do oddania harmonicznych tonów Samskrytu, przeglądania takowe, a mianowicie na dialekt angielski lub łaciński, na nic mi się nie przydały.
Gornicki wyraża w liście pisanym do Januszowskiego: "Mojém tém abecadłem każdy na świecie język może się wypisać».
ABECADŁO. Obacz Alfabet.
Wyrazy miesczą w sobie różne głosy czyli dźwięki, które w pismie znakujemy głoskami czyli literami, już większemi, już mniejszemi. Głoski te w abecadle polskiém są: a, ą, b [...] ź, ż.
Całe abecadło porządkiem zwyczajnym.
A Ą B C D E Ę F G H I J K L Ł M N O P R S T U W X Y Z Ź Ż.
a ą b b' c ć d e ę f g h i j k l ł m m' n ń o ó p p' r s ś t u w w' z y z ź ż.
Abecadło rzymskié, któreśmy przyjęli, jest takie: a, b, c, d, e, f, g, h, i, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x [...]. Ale że to abecadło było niedostateczne na oddanie brzmień naszych wszystkich; przeto ono w naszym języku następne postaci przyjęło:
Brzmienia pojedyńcze: a, ja, ą, ją, b, b' [...].
Głoski razem zebrane nazywają się abecadłem.
Jakie są abecadła używane dziś w Europie? […] Abecadło łacińskie przyjęte przez narody: polski, francuski, angielski, włoski, hiszpański, portugalski, w części niemiecki, czeski, illiryjski, węgierski, holenderski, szwedzki i duński.
Całą tę klawiaturę, ogół głosek mównych nazwać by można Głoskozbiór; będziemy mieli swój wyraz rodzinny nie dłuższy jak Abecadło, ani mniéj kształtny jak Alfabet, utworzone z wymawiania liter początkowych obcych narzeczy: nasza nazwa określa je wszystkie.
Głoskozbiór .... Abecadło, Alfabet.
[…] Tylko słabą spółgłoskę w piszemy z mocnemi, gdyż odpowiedna jej mocna f dopiero w późniejszych wiekach dla słów obcych do naszego abecadła przyjęta została […].
Pisząc drugim sposobem: ma-ry-a-sza zam. ma-rja-sza, przyczynilibyśmy jednę sylabę i zepsulibyśmy wiersz, bo y jako samogłoska stanowi sylabę; chyba że y wymówimy jak j, wtenczas miałoby y dwa znaczenia; samogłoski i spółgłoski j i czyniłoby j zupełnie zbytecznem w abecadle naszém.
Cały zasób głosek (brzmień) języka polskiego zawarty jest w szeregu 45 znaków piśmiennych (liter), stanowiących tak zwany alfabet czyli abecadło polskie. Alfabet ten jest następujący: a, ą, b, b(i), c, cz, ć, d, dz, dż, dź, e, é, ę, f, f(i), g, h, ch, i, j, k, l, ł, m, m(i), n, ń, o, ó, p, p(i), r, rz, s, sz, ś, t, u, w, w(i), y, z, ż, ź.
[...] Pisowniá podaje prawidła, jakiemi postaciami głosek oznaczać náleży głosy i brzmieniá, danego języka, wchodzące już w skłád wyrazów; jakiemi znakami oddzielać wyrazy i zdaniá od siebie w ciągu pisma, albo raczéj, jakiemi znamionami oznaczać zdaniá i okresy. Grafika zaś w znaczeniu gramatycznym má nám wskazać postacie głosek, jakiemi oznaczać náleży głosy i brzmieniá danego języka niezależnie od wyrazów, których są cząstkami. Jednym słowem: Grafika uczy nás oznaczać pojedyńcze głosy i brzmieniá, podaje sposób wyráżaniá głosek w abecadle, i jest pisownią, że tak rzekę, abecadłową; Ortografijá zaś jest odnośnie do fonetyki języka pisownią wyrazową, obejmującą prawidła dlá wyrazów, zgoła dlá mowy pisanéj. Grafika daje nám, a przynájmniéj dać nám powinna, w pojedynczych postaciach wyraźny i cáłkowity obráz fonetyki danego języka; Pisowniá zaś jest wynikiem prawideł językowych zastósowanych do etymologiji i gramatyki; powinna być wiernym obrazem nie tylko fonetyki języka, ale i jego organizmu.
Od czasów Tertulliana, który żył w 2 wieku po Narodzeniu Chrystusa, ludy europejskie oznaczają zbiór głosek następujących po sobie według pewnego porządku, opartego piérwotnie na podstawie fizyjologicznéj, wyrazem alfabetum, alfabeta, alfabet, od semickiéj názwy piérwszych dwu głosek alfa [...], beta [...]. My nazywamy alfabet od piérwszych trzech głosek łacińskich a , b , c, abecadłem, Zygmuntowscy pisarze obiecadłem, Czesi i Korutanie abecedą [...].
Abecadło tedy gramatyczne składać się powinno s 57 następujących postaci, s których tylko 55 jest potrzebnych dla wyrazów polskich, a dwa, jako to: w, x, dla wyrazów cudzoziemskich.
Głoska czyli litera jest to znak piśmienny, będący cząstką abecadła czyli alfabetu. P. Ile jest głosek w abecadle?
Cały zasób głosek (brzmień) języka polskiego zawarty jest w szeregu 47 znaków piśmiennych (liter), stanowiących tak zwany alfabet czyli abecadło polskie. Alfabet ten jest następujący: a, ą, b, b(i), c, cz, ć, d, dz, dż, dź, e, é, ę, f, f(i), g, g(i), h, ch, i, j, k, k(i), ł, l, m, m(i), n, ń, o, ó, p, p(i), r, rz, s, sz, ś, t, u, w, w(i), y, z, ż, ź.
Głosek pierwotnych, głównych, w polskiém abecadle mamy 24.
Grono tak znakomitych mężów w rozprawach nad pisownią polską, rozwinęło obszerne poglądy swoje, wszyscy dobrze rozprawiali, w odpowiednym przedmiocie po szczególe wziętym; ale Mroziński Józef generał, poglądem bystrzejszym na całość mowy polskiej, przewyższył wszystkich w rozumowaniu i udowodnił; że dopóty pisownia polska nie będzie prawidłową, dopóki podstawy mowy polskiej, to jest abecadło nie będzie odpowiednie uregulowane i prawidła wysnute tylko z własnej ojczystej mowy, a nie opierające się na obcych wzorach.
Pyt.: To ileż teraz ma abecadło polskie samogłosek, i czy nie ma dwójek łacińskich? Odp.: Widocznie, że abecadło polskie ma dziesięć samogłosek właściwych, a dwójek polskich nie ma wcale; tylko łacińskie dwójki czasem w pisowni polskiej używają się. Jak: Autor, Europa.
[Franciszek Zagórowski] Każda mowa ma swoje odrębną budowę; inny też w niej i odrębny porządek głosek w abecadle być powinien, przeto na innej, daleko rozsądniejszej i stałej podstawie winniśmy wyszukać i utrwalić porządek głosek w abecadle polskiem.
Abecadło, jak w mowie ustnej mamy osobnych czterdzieście osm liter, liczba 48, tak powinniśmy mieć tyleż osobnych liter na piśmie, to jest w abecadlnikach naukowych.
Abecadło polskie mamy składające się z 48 liter (w ogóle 50).
§ 6. Abecadło. Zbiór wszystkich znaków piśmiennych czyli liter, potrzebnych do wyrażenia na piśmie dźwięków mowy, zowie się abecadłem albo z grecka alfabetem. Wyraz 'abecadło' powstał z nazw czterech pierwszych głosek, rozpoczynających szereg liter a b c d...
Wyraz 'abecadło' powstał z nazw czterech pierwszych głosek, rozpoczynających szereg liter a b c d...
Abecadło portugalskie m a 25 liter.
Abecadło. § 82. Zbiór liter czyli znaków piśmiennych, potrzebnych do wyrażenia na piśmie naszych myśli, zowie się abecadłem, albo z grecka alfabetem.
Wyraz 'abecadło’ powstał z nazw czterech pierwszych liter, rozpoczynających szereg liter: a b c d, podobnie jak i wyraz 'alfabet’ pochodzi od nazw dwuch pierwszych liter: α β (alfa beta) abecadła greckiego.
Samogłoska ó pochylone miała dawniej brzmienie pośrednie między o i u; dzisiaj nie różni się niczym od u, a więc jest tylko literą abecadła, nie zaś dźwiękiem odrębnym.
Znak, który w piśmie oznacza jedną głoskę, nazywa się literą. [...]
Zbiór wszystkich liter zowie się abecadło czyli alfabet.
Abecadło, czyli alfabet portugalski liczy 25 liter.
Powiązane terminy
- abecadło pierwotowe
- abeceda
- abiecadło
- alfabet
- alfabeta
- głoskozbiór
- klucz abecadłowy
- obiecadło
- obiecado
- ABC
- abecedarium
- alfabet
- Alpha & Bēta
- alphabet
- alphabet
- Alphabet
- Alphabeth
- alphabetum
- азбука
- abecadło głagolickie
- abecadło głosowe
- abecadło gockie
- abecadło gotyckie
- abecadło greckie
- abecadło hebrajskie
- abecadło indyjskie
- abecadło kirylickie
- abecadło łacińskie
- abecadło małe
- abecadło niełacińskie
- abecadło nowo-greckie
- abecadło ogólno-naukowe
- abecadło polskie
- abecadło romańskie
- abecadło rosyjskie
- abecadło rzeczowe
- abecadło rzymskie
- abecadło skandynawskie (runy)
- abecadło słowiańskie
- abecadło słownikowe
- abecadło tureckie
- abecadło wielkie
- abecadło wszechsłowiańskie
- abecadłowy
- azbuka
- głoska (znak alfabetu)
- litera (znak alfabetu)