ton

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jan/1594
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Prz/1792
• Szum/1809
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Br/1848
• Łaz/1861
• Oż/1883
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Nitsch/1923
• Gaert/1927
• Kor/1961

Ztąd tedy káżdy łacno baczyć może, że żadnègo języká nié mász, ktoryby nie miał mieć literę własną w swéj mowie rózną od Łáćinskich względem tonu.

Bo jesliż, ć, z áccentem, ś, z áccentem, tákże i, ż, z punktem ná wiérzchu miąszym, ważnè, i nie idźie nam więcéj, jeno o thon litery onéj, áby sie łáćińskié, c, w polskié odmięniło, nie wiém czemu by to, ċ, z punktem, ábo choć tákie c̃, miásto, cz, tákże i, ṡ, z punktem, álbo tákié, s̃, miásto, ß, ważnè bydź nie miáło?

Ton w śpiewániu, w mowie. Modus Cic. modi musici: modi flebiles & pressi. | Phtongus f. Plini. Vitru. ἡ φθόγγος [hē phthóggos] est sonus unum & eundem tenorem tenens Porphyrio: minimum intervallorum Bacchio.| Casus vocis modulatilis ad unum tonum Aristoxeno, apud Philandr. Tenor acutus, gravis. | Modus vocis sublimior, Quintil. ὁ τόνος [ho tónos].

Phthongus, m. Gr. Ton.

Inne znamiona pisarskie u Greków są spólne Łacinnikom i nam, Tony zaś, których jest trzy: ostry ́, ciężki ̀ i szarpany ῀ jako nie wiele uczące, a spóźniające dla poczatkujących wprawę w pisanie i mogące nadto przyzwyczaić ich do fałszywego iloczasowania mowy, zarzucają się dziś zwyczaiem niemal powszechnie przyjętym, iak w łacinie.

Ton powinien bydź zawsze podług ducha rzecy, którą się deklamuje. Nauki np. którą ojciec swym dzieciom konając daje, nie możemy deklamować tonem męźkim mocnym, lecz słabym i powolnym.

Samogłoska e kréskuje się, ilekroć w wymawianiu zbliża się do tonu samogłoski i lub y, np. rzéka […].

ओ ô, ma ciągłe brzmienie długiego ô, i ma wartość dwugłoski, ponieważ jest uważane za ściągnienie w jeden ton samogłosek अ a tudzież उ u, a obiedwie te samogłoski, tak jak odpowiednie im długie, zbiegając się razem, regularnie ulegają przemianie na ओ ô.

Są one wymawiane, gdy się koniec języka daleko w tył zwija i do podniebienia przykłada, przez co podwójny dźwięk (ton) na kształt jakby z głowy wyprowadza się [...].

Zgłoska tonowa w piśmie Samskrytskiém nie oznacza się i nawet zdaje się niepodobieństwem, w téj już obumarłéj mowie, przedmiot ten oznaczyć; to jest: w jakiém miejscu wielosyllabowego wyrazu ton przypada.

W wymawianiu samogłosek trzeba także na ich ton uważać. Samogłoska u ma ton najniższy, i najwyższy. Samogłoski ą, ę, i samogłoski kréskowane powinny wydawać odpowiednie półtony.

[…] Pod względem miary tonu jest a środkowym tonem między coraz wyższémi: e, é, i, i coraz niższemi: o, ó, u […].

I pięć takoż mamy [samogłosek] drugorzędnych posługujących dla pierwszych, które nie tworzą ani poczynają wyrazów, lecz tylko w środku i na końcu wyrazów posługują jako: ą, ę, é, ó, y. I dla tego zowią się one [samogłoskami] półtonowemi przez badaczów, z wyjątkiem ostatniej samogłoski y, z najgrubszym i najniższym tonem całkowitym między wszystkiemi powyższemi.

Podobnież dzieje się u nas z opisywaniem obszernem gęby, gardła języka i języczka, jaki ton gdzie te narzędzia wydają jak mówić trzeba, którą stronę pocisnąć lub rozdziawić trzeba i t. d.

Akcent: przycisk i ton.

Spółgłoski i ich podział. 1) dźwięczne: b w d z struny głosowe drgają, wydając pewien ton muzykalny, bezdźwięczne: p f t s struny głosowe nie drgają, słyszymy tylko szmery. 2) czyste: b, b', c, ć, cz itd. nosowe: m, m', n, ń. 3) twarde: b, p, m, f, [...] miękkie: b', p', m', f' [...].

Akcenty [...] Znaczenie wyrazu w wielu wypadkach zawisło od tonu, w jakim je wymawiamy, zależnie od naszego psychicznego stanu w danej chwili. Zdanie: „Ja cię nauczę”, może oznaczać zarówno obietnicę, jak i groźbę. Tu decyduje ton.

Północ zna też różnicę jakościową akcentu zgłoskowego (tak pod względem siły jak i wysokości tonu), że jednak jeden jego rodzaj łączy się z samogłoskami o ogólnie (polsko-) kaszubskiej długości, a drugi z ogólnie (polsko-) kaszubskiemi krótkiemi, przeto jest to objaw zupełnie drugorzędny, bez znaczenia tak dla gramatyki porównawczej jak i dla charakterystyki dzisiejszych gwar kaszubskich.

Ton, p. akcent.

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Terminologia. Litera vocalis brevis — głoska samogłoska, wokala krótka, longa — długa, [...], accentus — znamię, ton (t.. 3), przygłos (t. 3, przyp., s. 33), przygłoska (Układ, s. 138), akcent (Układ, s. 238).

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Terminologia.Głosownia [...]; akcent, przycisk, ton, nagłos, śródgłos, wygłos.