Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

adiectivum
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: adiectiva, adiectiva nomina, adiectivum nomen, adject., adjectiva, adjectivum, nomen adiectivum, nomen adjectivum
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Murm/1533, s. 9

Semestris, e, nomen adiectivum.

Murm/1533, s. 83

Inde anserinus, a, um, adiectivum, ut Anserinus pes. eyn genszfus. Gęsia nogá.

DonCul/1560, s. [17] Definicja

Doctus quale nomen? Adiectivum. Quid est nomen adiectivum? Cuius polonico addi potest, mąż, niewiàstà, rzecz. Non autem potest per se stare cum uerbo in sensu perfecto, nam doctus sedet non dicitur, sed oportet exprimere uel subaudire homo, aut quid simile.

["Doctus" to jakie imię? Przymiotne. Co to jest imię przymiotne? Takie, które może być dodane do polskiego "mąż", "niewiasta", "rzecz". Nie może natomiast samo stać z czasownikiem w sensie pełnym (doskonałym), ponieważ nie mówi się "doctus sedet", lecz trzeba wyrazić lub dodać "homo", lub coś podobnego.]
Stat/1568, s. [84]

Adiectiva etiam diminuuntur.

ArtNom/1591, s. [5b]

Quaedam Adiectiva Nomina.

ArtNom/1591, s. [102b]

QUAEDAM ADIECTIVA. Aeternus Ewig Wieczny.

Mora/1592, s. [7] A4r [11] Definicja

Quid est adiectivum? Cui addi poest, Vir, mulier, animal: Ut albus, alba, album. Hoc est, cuius significatio per se absque altero addito non intelligitur, nec in oratione absolute ponitur. to jest. Adiectivum nomen, niemoże być sine substantivo nomine.

[Czym jest [imię] przymiotne? To takie, do którego można [coś] dołożyć, [np.] "vir" ('mężczyzna'), "mulier" ('kobieta'), "animal" ('zwierzę'), jak "albus, alba, album" ('biały, biała, białe'). To jest, którego znaczenie nie jest samo przez się zrozumiałe, bez dodania czegoś drugiego, ani nie kładzie się go w mowie absolutnej.]
Vol/1612, s. [14]

Adiectiva quidem nomina moventur per tria genera et tres terminationes.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 18 Definicja

Adiectitius & Adiectivus. Przydátny.

Hinc Adiectivum nomen, quod qualitatem aliquam significat, & Substantivo adijcitur. ut albus, sapiens. τὸ ἐπίθετον [tò epítheton].

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 843 (Index: 3)

Adiectiva Polonica genus à terminatione Substantivorum aliquando sumunt. ut. Miła brácia/ miła Księża, pro Mili. Cochanovius. vide infra Genere.

Men/1649, s. 11

Adiectiva moventur apud Polonos omnia per tria genera et tres terminationes.

Men/1649, s. 102

Participia moventur et declinantur ut nomina adiectiva.

Sty/1675, s. 31 Definicja

WTORA CZĘSC DE NOMINE Eiusque ACCIDENTIBUS.

O Imieniu i jegoż przypadkách. Imię jest dwojákie, Substantivum et Adiectivum.

[...] Adiectivum názywa się przydátne Imię, ktore sámo przez się nic nie znáczy, ále gdy się złączy, álbo przekłádáne będzie Substantivo, istotnemu Imieniu, ná ten czás jego istność własność, ábo okoliczność jáką wyraza [...].

Woy/1690, s. 11

In comparatione regulari a positivo gradu fit comparativus, videlicet adiectivum desinens in y, mutat y na szy.

Woy/1690, s. 115

Nomina adiectiva cohaerent cum suis substantivis genere, numero & casu.

Duch/1699, s. 37

Dwojákie jest Imię, to jest, Istotne álbo Substantivum, drugie przydatne álbo adjectivum.

Cell/1725, s. 3 (3-4) Definicja

Nomen, względem Qualitatis, jakości, jest, albo Substantivum, istotne; Ktore bez przydánia innego, pojąć możemy, i ktoremu, nie można przydáć tych słowek, hic haec, hoc, ten, tá, to, jáko Homo, Człowiek, Lapis, kámień, Domus, dom. Albo Adiectivum, przyrzutne, ktore bywa przyczucone do Substantivum, ktoremu można przydáć te Słowká, hic, haec, hoc, ten, tá, to. Jáko: pius, pobożny, Bonus, dobry, Facilis, łácny.

Dąb/1759, s. 43

Imie Adjectivum, lub przydatne jest to, co nic samo przez się nie znaczy, àlbo przekładane będzie Imieniu istotnemu, na ten czas jego istność, własność, i okoliczność jaką wyraża [...].

Klecz/1767, s. 61

Albowiem słowo przydatne (adjectivum) powinno się zgadzać z osobistym (cum substantivo).

Klecz/1767, s. 62

Mamy słowa, ktore (jako u Grekow i Łacinnikow) wraz mogą bydź osobistemi (substantiva) i przydatnemi (adjectiva). Na przykład: Gajowy, Leśny.

Fook/1768, s. 4 (3-4) Definicja

Le Nom est Substantif, ou Adiectif. Le Nom Substantif est celui, qui denote une chose, et qui peut être seul dans le Discours p. e. Tabula la Table. Le Nom Adiectif denote la qualité d'une chose, et qui ne peut pas être seul dans le Discours, p.e. rotunda ronde.

[...]

Nomen jest Substantivum i Adiectivum. Substantivum jest, ktore znaczy rzecz, i ktore może być same przez się w mowie v. g. Tabula, stoł. Adiectivum zaś nie może same kłaść się w mowie, i znaczy przypadki czyli jakość rzeczy v. g. Rotundus, okrągły.

Fook/1768, s. 64 (63-64)

Du verbe actif amo (ce qu'on doit entendre des autres verbes de la même conjugaison) on en forme le nom adiectif amans amantis, celui, qui aime, qui est quelquefois un substantif amant; comme aussi un'autre adiectif amaturus, amatura, amaturum, qui aimera, ou qui doit aimer, qu'on emploie à l'infinitif futur. On appelle ces deux noms participes, parce qu'ils prennent une partie du verbe, et ils sont de veritables nomes, et on les nomme Participes en ans et en rus à cause de leur terminaison.

[...]

A verbo activo Amo kocham, amas (co się ma rozumieć o innych słowach tejże koniugacji,) uformowano nomen adiectivum Amans, amantis, ktore jest czasem substantivum, jako też i inne adiectivum, amaturus, ktory ma kochać, amatura, amaturum, ktorego zażywają in futuro modi infinitivi. Te dwa nomina nazywają participia, ponieważ partycypują od verbum, i są prawdziwie nomina; nazywają je participia na ans, i na rus, z przyczyny takiej ich terminacji.

Fook/1768, s. 144 (143-144)

L'Adiectif doit s'accorder toujours avec son substantif en genre, en nombre, et en cas; c'est à dire, qu'il faut mettre l'adiectif en tel genre, tel nombre; et tel cas, dans le quel genre, nombre, et cas est le substantif.

[...]

Adiectivum powinno się zawsze zgadzać cum substantivo w rodzaju, spadku i liczbie; to jest: potrzeba kłaść w tym rodzaju, spadku, i liczbie, w ktorych jest substantivum.

Lub/1778, s. 16

Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, E. у Я. w rodzajach imion przydatnych, (in generibus nominum adjectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje.

Lub/1778, s. 44

PIĄTE skłonienie zamyka w sobie imiona przydatne (adiectiva) wszystkich trzech rodzajow.

Mon/1780, s. 155

Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik. Nomen Adjectivum: Imie przyrzutne, przymiotne, krocej Przymiotnik. Nomen proprium: Imie własne czyli szczegulne. Nomen appellativum: Imie nazowne, mianowne, czyli pospolite. Nomen gentile, gentilitium: Imie Narodowe, Rodowe.

Don/1795, s. [6] Definicja

Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.

Szum/1809, s. 31 Definicja

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]

VIta: Przymiotnik (Adjectivum), np. stary, piękny, dobry, zły, i t. d.

Gddk/1816, s. [218]

Adjectivum. Przymiotnik.

Morz/1857, s. 47

Następnie światło przewodniczące wiedzy człowieka, poprowadziło go do badania jestestw w ich kształtach i treści — do pojmowania właściwości, czyli przymiotów każdego,—wskazywało mu, jakie ony są, dla czego są, i nazywało przymioty wedle rodzaju istotników. A to jest druga doba w mowie, a miano tych nazwań jest przymiotnikiem, (Nomen adjectivum).

Mał/1863, s. 51

Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.

  1. rzeczowniki (substantiva),
  2. przymiotniki (adjectiva).
Mał/1863, s. 105

Imieniem przymiotném czyli przymiotnikiem (Adjectivum) nazywamy każdy wyraz, który służy na oznaczenie własności, pochodzenia, materyi, słowem jakiegokolwiek przymiotu rzeczowników, lub też innych części mowy.

Malin/1869, s. 488 Definicja

[...] Łacińscy gramatycy te trzy części mowy rzeczownik, przymiotnik i liczebnik obejmują pod jedną ogólną názwą jimię, s których piérwszą nazywają nomen substantivum, jimię rzeczowne, drugą nomen adjectivum, jimię przymiotne, trzecią nomen numerale, jimię liczebne, i poniekąd słusznie, gdyż w języku łacińskim, jak w sanskrycie i greczyznie, skłánianie tych trzech części mowy nie różni się pomiędzy sobą [...].

Mał/1879, t. I, s. 160

Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY.

  1. rzeczowniki (substantiva)
  2. przymiotniki (adjectiva).
Mał/1879, t. I, s. 228

§. 177. Imieniem przymiotném czyli PRZYMIOTNIKIEM (Adjectivum) nazywamy każdy wyraz, który służy na oznaczenie własności, pochodzenia, materyi, słowem jakiegokolwiek przymiotu rzeczowników, lub też innych części mowy.

Oż/1883, s. 327 Definicja

W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik.

Nitsch/1923, s. 488

[...] gen.-loc. pl. pron. i adject. tëχ starëχ [...].

Gaert/1927, s. 75

Adiectivum, p. wyrazy II.

Gaert/1927, s. 105

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy):

A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale).

Powiązane terminy