terminów gramatycznych online
słowo posiłkowe
Czasownik posiłkowy (słowo posiłkowe). 1. Czasownik lub wyrażenie czasownikowe, z którym łączy się określona forma innego (tzw. pełnego) czasownika, przy czym oba człony stanowią całość kategorialną (określony czas, tryb) [...].
Cytaty
Posiłkowe słowa: Буду Będę, i Стану stanę[...] nie ze wszystkiemi nieskończonemi sposobami posiłkowe słowa układają się.
Słowa [...] są wielorakie. Verbum activum. Słowo czynne. Verbum passivum. Słowo bierne. Verbum deponens. Słowo pokładne, które ma zakończenie bierne (terminationem passivam) à znaczenie czynne (significationem activam). Verbum auxiliare. Słowo posiłkowe. Verbum regulare. Słowo foremne. Verbum irregulare. Słowo nie foremne. Verbum personale. Słowo osobiste. Verbum impersonale. Słowo nie osobiste. Verbum neutrum. Słowo nijakie, t.[to] j. [jest] ani czynne, ani bierne. Verbum frequentativum, Carisio, iterativum. Słowo częstotliwe, czyli powtorzyste. Verbum reciprocum. Słowo zaimkowe etc. etc.
Posiłkowé słowa są osobliwie to have mieć to be bydź, oprócz tych jednak są inné, które w pewnych trybach samym się nawet posiłkowym dodają. Takié są do, will, shall, may, can, ought, let.
Posiłkowé to do używa się jakośmy już namienili w pytaniu i przeczeniu, wyjowszy tylko kiedy się pytamy, albo przeczemy przez inné słowo posiłkowé. n.p. Do you read czytaszli, I do not nie czytam; takoż kiedy chcemy dodadź mocy słowu, osobliwie zastanawiając się nieco n.p. I really do forget what I had to tell you. W rzeczy saméj zapomniałem com miał mówić Waćpanu.
A. Słowa posiłkowe są takie, które pomagają (posiłkują) innym rozmaite czasy oznaczyć, ale same wtenczas nic nie znaczą, np. będę pisał. Tu słowo będę nic nie znaczy, tylko pomaga słowu pisać, czas przyszły oznaczyć. B. Słowo posiłkowe jest w polskim języku tylko jedno: bydź, które się tak czasuje.
Dwa są jeszcze słowa czyli posiłkowe avoir mieć, être bydź. Nazywają się tak, że się wszystkie słowa za pomocą ich Czasują.
[Verbum] Auxiliare. [Słowo] Posiłkowe.
Dwa słowa być i mieć, nazywają się posiłkowe: bo gdy które słowo, zwyczajnych odmian samo przez się uskutecznić nie może, one, jak to niżéj zobaczymy, na posiłek mu przychodzą.
A miałyżby trzy słowa (z których odjąwszy być jako posiłkowe, i we wszystkich językach nieforemne), miałyżby dwa pozostałe upoważnić do zaprowadzenia w pisowni nowości przez dź, zamiast powszechnego ć, a co większa, nowości na niczém nie opartéj?
Słowo posiłkowe; a tem jest być, oznaczające bycie rzeczy. Ztąd zaś ma swe nazwisko, że, w potrzebie tego, inne posiłkuje Słowa.
IMIOSŁOWY Osobliwe czyli Bez-okoliczne. Teraźniejszy. Czynny: znając się [...] Przeszły. Czynny: znawszy się. Pobiwszy się. [...] Przyszły. Czynny: Chciawszy się znać. Musiawszy się pobić. [...] 2. Zwyczajne czyli Okoliczne. Teraźniejszy. Czynny: znający się (41), znająca się [...] Przyszły. Czynny: Mający się i t. d. znać [...] Rzeczowniki słowowo-nijakie. Znanie się. Pobicie się. [...] (41). W słowach zaimkowych nie ma Imiosłowów różnoczasowych; Imiosłow czynny zastępuję ich miesce czasując się ze słowem posiłkowém, być np. On jest (był, będzie, i t. d.) znający się na kim lub na czém.
Rozdział VI. wykazuje w krótkości podział Czasowników, nazwiska ich, i cechy poznawania, oraz przykład zawierający w sobie Trybowanie, Czasowanie, Liczbowanie, Osobowanie i Rodzajowanie. Tu dwie nowości nastręczają się uwadze znawcy; pierwsza, iż jedno tylko mamy Słowo posiłkowe być, tak jak w sławiańkiém, rossyjskiém, i t. d. a co i J. S. Bandtke przede mną jeszcze uważał (d), druga zaś, Słowo dwuosobowne. Dla tego mówię , jedno słowo posiłkowe być, iż mieć, od innych mniemane Słowem posiłkowém, tego niemal uważam przyrodzenia, co i rozumieć, mniemać, sądzić, myśleć, i t. d.
Że zaś w późniéjszym czasie na wzór jégo inne się słowa potworzyły i do odmian swoich zawsze jégo pomocy potrzebują przeto słowo być nazywa się także posiłkowém.
Słowo posiłkowe jest to, które pomaga innym słowo do oznaczenia czasów przeszłych i przyszłych [...]. To słowo posiłkowe jest być.
Czas przyszły słów jednokrotnych, częstokrotnych i często dokonanych tworzy się poprzedzając trzecią osobę czasu przeszłego słowem posiłkowém: Będę, będziesz, będzie, będziemy, będziecie, będą, albo kładąc to słowo posiłkowe po trybie bezokolicznym słowa [...].
I nakoniec słowa posiłkowe, które innym na posiłek przychodzą: to have; to be; will, would; shall, should.
Widzieliśmy że słowo ułomne can ma tylko czas przeszły could, must ma tylko jeden czas teraźniejszy, will ma tylko czas przeszły would. Brakujące im czasy dopełniają się za pomocą słowa posiłkowego to be.
Słowa więc bierne formują się w języku polskim ze słów czynnych: albo za pomocą słów posiłkowych: być, bywać, zostać, zostawać, oraz za pomocą imięsłowa biernego [...]; albo za pomocą trzeciéj osoby liczby mnogiéj słowa okolicznego z przydaniem zaimka osobistego i przypadku IV, stosownego do każdéj osoby: liczby i rodzaju.
Słowa posiłkowe zowią się te, które używają się w niektórych czasach złożonych dla zastąpienia brakującego zakończenia słowom innym, np. Słowo pisać w czasie przyszłym niedokonanym samo przez się nie ma swego osobnego zakończenia zdolnego na wyrażenie tegoż czasu; dlatego trzeba w tym względzie użyć słowa posiłkowego; być, i wtedy mówi się: będę pisał, albo; pisać będę i t. d.
Posiłkowiec .... Słowo posiłkowe.
Posiłkowiec .... Słowo posiłkowe.
[...] Łączenie w jeden wyráz słównego temátu s końcówkami tak osobowemi, jak bezosobowemi nazywámy po staremu spájaniem (conjugatio), do którego zaliczámy nie tylko kojarzenie temátów słównych s końcówkami, ale także łączenie jimiesłowów lub rzeczowników słownych s formami słowa posiłkowego, którym jest słowo być [...].
[...] Wyrazy hortatus, napomɳáł, napoⴅináł są jimiesłowami, wyrazy zaś napoⴅinać, ermahnen są rzeczownikiem słównym, który nazywámy po staremu trybem bezokolicznym, prof. Małecki wyrazem bezokolicznym. Spółgłoskę m [...], jako téż formę słówną będę nazywámy słowem posiłkowym, prócz którego posługuje się także język nasz słowem mám, jako słowem posiłkowym.
Podziały słowa są na: [...] posiłkowe same przez się nic nie wyrażają, tylko z drugiem słowem się łączą i jedną z niem całość stanowią; takich słów posiłkowych mamy dwa: być i mieć, np. ja mam iść, ty będziesz czytać i t.d.
Słowo być, gdy znaczy to samo, co istnieć, egzystować, jest słowem nijakiém, rzeczowném; gdy zaś słowo być pomaga innym słowom do wyrażenia jakich okoliczności, nazywa się posiłkowém. Słowa: bywać, zostać, mieć mogą także być posiłkowemi.
Słowo w języku polskim jest siedmiorakie: czynne, zwrotne, wzajemnie-zwrotne, nijakie, posiłkowe, bierne, i czynno-bierne albo przymiotne.
Najpierwej poznaliśmy odmianę słowa posiłkowego być, albowiem zapomocą słowa posiłkowego być urabiamy całą formę bierną, składając imiesłów bierny czasu przeszłego na ty-ta-te lub ny-na-ne czasownika ze słowem być; daléj zapomocą słowa posiłkowego być urabiamy nasz czas zaprzeszły, np. robiłem był, uczyłem się był; nakoniec za pomocą słowa posiłkowego być urabiamy czas przyszły niedokonany, np. będę czytał, będę robił, będę pisał, będę się bawił itd.
Jeżeli orzeczeniem nie jest czasownik, lecz jaka inna część mowy, w takim razie łączy się to orzeczenie z podmiotem zapomocą słowa posiłkowego być. Słowo to posiłkowe być dlatego, że łączy orzeczenie z podmiotem, nazywamy łącznikiem, np. Pies szczeka. Rzeka płynie. Brat pisze. Dom stoi. Człowiek umiera. W tych zdaniach orzeczeniem są same czasowniki. – Lecz w zdaniach: Uczeń jest pilny. Dzieci są posłuszne. Ta książka jest twoja. Te zeszyty są nasze – orzeczeniem nie są czasowniki, lecz inne części mowy, i dlatego są one z podmiotem połączone zapomocą słowa posiłkowego być.
Uwaga 2-ga. W skład słowa biernego wchodzić muszą koniecznie dwa wyrazy: pierwszym jest słowo posiłkowe być, lub słowo nijakie: zostać, stać się.
Imiesłowy, od słów pochodzące, posiłkowych, czynnych biernych i cierpiętliwych.
Chlubią się Grecy, że mają zrachowanych 300 słów prawidłowych, Samskryci 300, Łacinnicy 250 a inne narody coraz mniej i mniej mają. Zobaczymy ile my mamy, i jak się dzielą owe słowa. Dzielą się ogólnie, na czynne, bierne i posiłkowe, a szczególnie jeszcze oprócz tych na omowno zwrotne, na Jednoczasowe tezniejsze, (rzadko przeszły czas mające) na Jednoosobowe z zajimkiem mi, na Jmiesłowowe z zajimkiem mi.
Słowoczasownik nieokreślny.
Jestem Jesteś Jest Jesteśmy Jesteście Są [...]
Widzimy teraz że jedną własność mają te słowa, zawierają tylko pewność rzeczy lub osob że jest lub są, siedzą, leżą, stoją lub śpią i nic więcej. Jestem, bywa z łacińskiego [słowem] posiłkowem u nas nazywanem; ale nie zasila innych słów tylko łączy w potrzebie.
Mamy 16 słów posiłkowych, z których 4ch głównie używamy, a 12 ostatnich podrzędnie i urywkowo, bo są połowiczno posiłkowemi, pomagają innym słowom, i potrzebują zarazem obok siebie słowa być więc połowę czynności tylko wyrażają, a ze słowem być całość.
Ponieważ w odmianie każdego czasownika, zachodzi wiele form takich, które nie są pierwotnemi, ale raczej złożonemi z dwóch form, tj. z formy czasownika danego i ze słowa posiłkowego być, obejrzymy więc nasampiérw konjugacyą owego słowa posiłkowego.
Глаголы być и mieć называются вспомогательными posiłkowemi (таковыми въ русскомъ языкѣ суть глаголы: быть и стать), потому что они помогаютъ другимъ глаголамъ въ означеніи времени; напр. ja będę czytał, on będzie czytać.
W dawnej polszczyźnie istniała forma czasu przeszłego opisowa, złożona z imiesłowu przeszłego czynnego na ł, ła, ło i form czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być.
§ 110. Odmiana słowa posiłkowego być.
Bezokolicznik: być,
Imiesłów czasu teraźniejszego: będący, -a, -e,
Imiesłów współczesny: będąc, [...].