Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

gradus comparativus
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: comp, Comp:, compar., comparat:, comparativus, comparativus gradus
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

DonGl/1542, s. 205

Gradus comparativus, superlativus – stępień przyrownający, przewyszający.

Bart/1544 , t. IV, s. 171

PRZYROWNAJĄCY gram. 'stopień wyższy' comparativus gradus in grammatica przyrownający stopień, positivus przedni, ut doctus, doctior comparativus, superlativus przewysz(sz)ający R h1v (md); Stopień przyrownający comparativus gradus RN (wykl. przednia); comparativus gradus, ut doctior przedni (!) (w oryg. wyraz przekreślony), przyrownający RN (k. tyt.); adverbia positivi gradus położonego stępnia, comparativi przyrownającego, superlativi przewysz(sz)ającego R X2v (md). Zob. NADWYSZSZY, PIRWSZY, POŁOŻONY, PRZYSŁOWIE, SŁOWO, WSTOPIEŃ.

DonCul/1560, s. [18] Definicja

Comparativus cui casui seruit? Ablativo utriusque numeri sine praepositione. Quomodo? Dicimus enim, doctior illo vel doctior illis. Superlativus cui? Genitivo tantum plurali, vel collectivo singulari. Quomodo: Dicimus enim doctissimus Poetarum, vel optimus plebis.

DonCul/1560, s. [64] ([64]-[65])

Da comparativi gradus? ut doctius.

Stat/1568, s. [41]

Comparativi igitur nota est szy.

Mora/1592, s. [12] A6v [16] Definicja

Quid est [gradus] Comparativus? Qui supra positivi significationem magis significat, hoc est, qui significationem ipsius superat: ut doctior id est magis doctus, uczeńszy, albior, bielszy, fortior, mocniejszy, udátniejszy, Sanctior, świętobliwszy, Prudentior, mędrszy, rozstropniejszy.

[Co to jest stopień wyższy? To taki, który znaczy więcej ponad znaczenie stopnia równego, to jest, który przekracza jego znaczenie.]
Don/1595, s. [4]

Przyrownánia stopniow wiele są? Trzy. Ktore? Przedni, jáko náuczony. Przyrownywájący, jáko uczeńszy. Przewyższájący, jáko náuczeńszy. Comparationis gradus quot sunt? Tres. Qui? Positivus, ut doctus. Comparativus, ut doctior. Superlativus, ut doctissimus.

Don/1595, s. [5]

Przyrownający stopień ktoremu spadkowi służy? Comparativus gradus cui casui servit?

Vol/1612, s. [15]

Comparativus fit a positivo.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 155 Definicja

Comparativus Gradus Grammaticorum, qui comparationem significationum continet, Quintil.. ὁ συγκριτικός [ho sygkritikós].

Men/1649, s. 14

Comparativus fit a positivo mutato i vel y in ʃʒy.

Don/1649, s. [6] ([5]-[6])

Comparationis gradus quot sunt? Tres. Qui? Positivus, ut doctus. Comparativus, ut doctior. Superlativus, ut doctissimus.

Przyrownánia stopniow wiele są? Trzy. Ktore? Przedni/ jáko náuczony. Przyrownájący/ jáko uczeńszy. Przewyzszájący/ jáko nauczeńszy.

Don/1649, s. [116] Definicja

Quid est [gradus] Comparativus? Est qui supra Positivi significationem magis significat, ut doctior, id est, magis doctus.

[Co to jest [stopień] wyższy? To taki, który ponad znaczeniem [stopnia] równego oznacza coś więcej, jak doctior, tj. bardziej doctus.]
Sty/1675, s. 47

Comparativus Przyrownájący, ktory Positivo przyrownány więcej waży, jáko più dotto uczeńszy [...].

Sty/1675, s. 48

Comp: Più nobile Sláchetniejszy [...].

Sty/1675, s. 211

Comparativus żąda po sposobie rodzącego spadku, jako to. La mia sposa è più bella ditutte le dame mojá oblubienicá jest najdobniejsza między wszytkiemi dámámi.

Woy/1690, s. 11

In comparatione regulari a positivo gradu fit Comparativus, videlicet adiectivum desinens in y, mutat y na szy.

Cell/1725, s. 5 Definicja

Adiectiva compárują się, to jest, stosowywáją się, przez Gradus, stopnie, ktorych jest trzy: [...] Comparativus przystosowywájący, ktory co większego i przedniejszego wyznacza, á pochodzi, á Casu, Positivi, ná, I, przydawszy in Masculino i Foeminino, Syllábę Or. in Neutro záś, Us; jáko: doctior, doctius, uczeńszy.

SzyGram/1767 , s. 153 (152-153)

P. Wiele jest stopni czyli gradusow Komparacyi? O. Trzy; jeden ani podwyższający, ani poniżający rzecz, nazwany Positivus, jako: wysoki, niski. Drugi podwyższający albo poniżający: Comparativus, jako: wyższy, niższy. Trzeci nad wszystkie przenoszący albo poniżający, jako najwyższy, najniższy; nazwany Superlativus.

Fook/1768, s. 38 (37-38) Definicja

On peut donner trois degréz à plusieurs noms [ad]iectifs; car nous pouvons considerer une chose en [elle] même, ou la comparer avec une autre, ou enfin [la] donner le suprême degré, ou un degré tout à fait s[u]perieur. Nous disons p. e. ce capitaine est vaillant. C[e] capitaine est plus vaillant, que l'autre. Ce capitain[e] est tres-vaillant: Dans le premier cas on appelle ce adiectif Positif, dans le second Comparatif, dans le troisieme Superlatif.

[...]

Można naznaczyć wielu adiectivom trzy stopnie, czyli gradus: albowiem możemy rzecz uważać, jak jest w sobie samej, albo ją z drugą rownać, albo nad inne wynieść lub dać jej stopień najwyższy, tak mowiemy: Ten Wodz waleczny. Ten wodz waleczniejszy niż inny. Ten wodz najwaleczniejszy. W pierwszym stopniu nazywa się adiectivum Positivum, w drugim Comparativum, w trzecim Superlativum.

Lub/1778, s. 61

Rossyjskie przydatne w porównywalnych stopniach (Comparativis gradibus) nie skłaniają się; lecz jak przysłowia nieporuszone zostają: смиренъ skromny, смирнѣе skromniej.

Mon/1780, s. 156

Gradus, stopnie, trzy ich liczą: Gradus positivus, stopień rowny. Comparativus, wyzszy. superlativus, najwyzszy.

Don/1795, s. [4] Definicja

Quot sunt gradus comparationis? wiele jest stopniow przyrownywania? tres, trzy, qui? ktore? positivus, przedni, ut doctus, jako uczony, comparativus, przyrownywający, ut doctior, jako uczeńszy, superlativus, przewyższający, ut doctissimus, jako najuczeńszy.

Don/1795, s. [5]

Comparativus gradus, Przyrownywający stopień, cui casui servit? ktoremu spadkowi służy? Ablativo utriusque numeri, odbierającemu obojej liczby, sine praepositione, bez przekładania, quomodo? jako? dicimus enim mowiemy bowiem, fortior illo, mocniejszy nad niego, vel fortior aliis, mocniejszy nad inszych.

Szum/1809, s. 37

Uwaga. Stopniów jest 3, niski (positivus), wyższy (comparativus), najwyższy (superlativus), np. pięknie, piękniej, najpiękniej; ciemno, ciemniej, najciemniej.

Prz/1816, s. 127

Gdy rownamy przedmiot z przedmiotem przez Przymiotnik, mamy pięć wzorow wyrażenia w porownywalnym stopniu (in comparativo) a wszystkie pięć jednę myśl oddające, np. bielszy, niż śnieg, bielszy od śniegu, bielszy nad śnieg, bielszy za śnieg, i po Staropolsku: bielszy śniegu.

Gddk/1816, s. [217]

[Gradus] Comparativus. [Stopień] Wyższy.

SkorM/1828, s. 41

Praw: 248, 249, 250 i 251. traktują o Stopniach porównania; i tak: Praw: 251. Positivus Substitut: Comparat: Superlativ:

Mał/1863, s. 226

Te różne postaci danego przymiotnika nazywamy: stopień równy (positivus), np. długi; — stopień wyższy (comparativus), np. dłuższy; — i stopień najwyższy (superlativus), np. najdłuższy.

Malin/1869, s. 481

Porównywámy częstokroć osoby i rzeczy ze sobą pod względem przyznawanych jim przymiotów, których stopień może być większy w jednéj rzeczy od stopnia tego samego przymiotu w drugiéj rzeczy. Dlá tego gramatycy słusznie pod tym względem dzielą przymiotniki na trzy stopnie, które nazywają: równym (positivus), wyższym (comparativus) i najwyższym (superlativus) [...].

Mał/1879, t. II, s. 72

Te różne postaci danego przymiotnika nazywamy: stopień równy (positivus), np. długi; — stopień wyższy (comparativus), np. dłuższy; — i stopień najwyższy (superlativus), np. najdłuższy.

Nitsch/1923, s. 426

Oto na wsch. od Suwałk, zwłaszcza na niemazurzącym, a więc świeżym skrawku koło Sejn, pewne kategorje gramatyczne zachowały resztki ruchomego akcentu, mianowicie w compar. adv. da'vńei ̯ pren'ʒei ̯, imp. podai ̯, praeter. do'stał, 2 pl. praes. rob'ic'e, połączenia do'iiχ ‘do nich’ [...].

Nitsch/1923, s. 483

Tak np. w Luzinie, na zach. od Wejherowa, z licznych kategoryj oksytonowanych na północy zostają jeszcze: [...] comp. adv. da'lė, vi'cī [...].

Gaert/1927, s. 78

Comparativus, p. stopniowanie.

Gaert/1927, s. 100

Stopnie - formy, wyrażające względną lub bezwzględną intensywność cechy: 1) ★równy (positivus), 2) ★wyższy (comparativus) i 3) ★najwyższy (superlativus).

Powiązane terminy