tempus

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DonGl/1542
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Stat/1568
• Mora/1592
• UrsMeth/1592 (1998)
• Don/1595
• Vol/1612
• Rot/1616
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Don/1649
• Men/1649
• Gut/1668
• Gut/1669
• Sty/1675
• Malcz/1687
• Woy/1690
• Raph/1698
• Cell/1725
• Kon/1759
• Gott/1762
• Gott/1766
• Fook/1768
• Gott/1774
• Kop/1778
• Lub/1778
• Mon/1780
• Gott/1794
• Don/1795
• Cas/1797
• L/1807–1814
• Szum/1809
• Gddk/1816
• SkorM/1828
• Mał/1863
• Mał/1879
• KarłT/1885
• Gaert/1927

Tempus – czas: praesens – niniejszy, imperfectum – przeszły niezupełny a. niespełny, perfectum przeszły zupełny a. spełny, futurum – przyszły.

CZAS [...] - 2) gram.: Czasz tempus RN (wykl. przednia).

VERBORUM TEMPORA

Cur in Verbis quaeritur de Tempore? Quia Verbi est proprium significare discrimina temporum in actione.

Quid est Participium? Est nomen verbale significans tempus, [id est, Inflectitur ut nomen, sed praeterea tempus significat, Ut Verbum. Hoc est, Participium ma pod sobą te słowá, ktore deklinują się jako nomina, á pochodzą à Verbo, i záwsze czás pewny znáczą].

Tempus Czás. Wiśniewska 1998, 65: Gramatyka. W podręczniku znajdujemy terminy: czas 122, ćcionka (litera) 121, droga (methodus) 151, dwugłośnik (dyphtongus) 127, imię 141, głośnik (vocalis) 310, kropka, punkt 127, odmiana (paradigma) 194, osoba 141, oznaczenie 193, postać, wid (species) 84, prawidła (canon) 143, przedłogi (praepositio) 185, przymiot, przypadek (accidens) 175, rod, rodzaj (genus) 172, słowo (dictio) 144, sposob, prawidło (canon) 184, wspułgłośnik (consonans) 310, zbieranka, złoż (sylaba) B 147.

Słowu ile przypada: Siedṁ. Ktore: Jákość, sprzężenie, rodzaj, liczbá, wyobráżenie, czás i osobá.

Verbo quot accidunt? Septem. Quae? Qualitas, coniugatio, genus, numerus, figura, tempus et persona.

Quot sunt tempora verborum? Quinque: praesens, perfectum, plusquamperfectum, futurum primum seu circumscriptum et futurum secundum.

Wszytkie swoie verba simplicia Primitiva, in primâ Indicativi, praesentis temporis, personâ, Niemcy pospolicie wymowiáią/ y po jedney/ y o dwuch syllabach/ ták: Ich red ábo/ Ich rede mowię. [...] wszytkie Verba Niemieckie/ we wszytkich Modis, Temporibus et Personis, máią przed sobą záwsze swoie Pronomina Personalia.

Wie viel sind Tempora in verbis? Fast nur 4. Præsens das von gegenwertiger Zeit redet als: cżuję Ich fühle. [...] Prefectum, das von verlauffener Zeit redet, Pámiętałem Ich habe gedacht. Plusqvamperfectum, daß von lengstvergangener Zeit redet, pámiętałemći był Ich hatte gedacht. Futurum, das von zukünfftiger Zeit redet, das ist zweyerley [...].

Czás, dobá, chwilá, Tempus Cicero. Virg. [...] ὁ χρόνος [ho chrónos]. ἡ ὥρα [hē hṓra]. χολὴ [cholḕ].

Tempus, ŏris, n. Czás 1. 2. 3. 7. 8. Przypadek 2. Skroń.

Indicativus ut plurimum sex tempora habet. Praesens, imperfectum, perfectum, plusquam perfectum, futurum primum seu circumscriptum, quod bene imperfectum vocari potest et futurum secundum seu simplex, quod perfectum dici potest.

Die Zeit, Czás, [Tempus]. Wie vielerley ist die Zeit? Fünferley. 1. Die Gegenwärtige Przytomny [Praesens.] 2. Die Fast vergangene niemal przeszły, [Imperfectum.] 3. Die Vergangene Przeszły [Perfectum.] 4. Die gantz vergangene Cále przeszły [Plusqvamperfectum.] 5. Die Künfftige Przyszły [Futurum.]

Wie viel sind Zufälle [Accidentia] des Zeitwortes? Achte? [sic!] (1) daß Geschlecht [Genus] (2) das Herkommen [Species] (3) die Zeit [Tempus] (4) die Weisen [Modi] (6) [sic!] die Gestalt [Figura] (5) [sic!] die Person [Persona] (7) die Zahl [Numerus] und (8) die Zeitwandelung [Conjugatio.].

Gdy jedná z tych pártykuł, álbo cząstek mi, ti, ci, ui, fi, lo, la, gli, li, le, ne, po wtorej personie ktorychkolwiek temporum, i liczby się kłáść będzie, tedy záwsze ostátna syllábá krotko wymawiána bywa, jáko Parligli, mow mu [...].

DE TEMPORIBUS O Czásách.

Wie viel Tempora hat das Verbum? Fünffe: Praesens, Die gegenwärtige Zeit. Imperfectum, Die knap vergangene/ Perfectum, Die vergangene. Plusquam perfectum, Die ganz verflossene. Futurum, Die künfftige.

Attributa verbi personalis [...] sunt octo: Genus, Coniugatio, Modus, Tempus, Numerus, Persona, Figura, Species.

Bey dem Verbo Personali sind achterley zu mercken: Genus, Conjugatio, Modus, Tempus, Numerus, Persona, Figura, Species.

ą pisze się [...] w Temporach kończących się ná ąłem, ał, ąwszy.

Nomen, Pronomen, Participium deklinuią się przez Casus, Verbum zaś koniuguie się przez Tempora.

P. Które są accidentia albo Przymioty Verbi? O. Sześć: Genus, albo Vox, numerus, persona, modus, tempus, Conjugatio.

Inne Modi i Tempora formuią śię tak, iak śię mówiło [...].

Tempus, Czas, praesens, teraznieyszy.

Tempus, Czas. præsens, teraźnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedoskonały. præteritum perfectum, przeszły doskonały. præteritum plus quam perfectum, więcey niż doskonały. futurum, przyszły. supinum, wznak.

Tak też kiedy w różnych spadkach (casus) lub czasach (tempus) przeniesione będzie uderzenie na Е.

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Uwaga: taka Słów odmiana zowie się Czasowaniem czyli odmianą przez Czasy (per tempora) ponieważ sąd, który w Słowie wyrażamy znaczy abo to, co teraz jest, abo to, co już było albo to, co dopiero będzie.

Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały.

Tempus, czas. præsens, terażnieyszy. præteritum imperfectum, przeszły niedokonany. præteritum perfectum, przeszły dokonany. præteritum plusquamperfectum, zaprzeszły. futurum, przyszły. supinum, imiesłów. gerundia, imiesłów osobliwy.

Participium quid est? Uczęstnik co jest? Pars orationis declinabilis, Część mowy staczająca się, Accidentia Nominis et Verbi habens, [p]rzypadki Imienia i słowa mająca, út scri[b]ens, jako piszący, orans, modlący się. Accidentia sunt septem, Przypadkow jest siedm, Figura Wyobrażenie, Tempus, Czas, Significatio, Znamionowanie. Genus Rodzaj, Declinatio, Staczanie, Numerus, Liczba, Casus Spadek.

Der Pole hat 4 Tempora oder Zeitbeugungen.

Wenn nun ein Zeitwort durch diese Modos, Tempora, Personas, Numeros nicht allezeit gebeugt wird, so ist es ein mangelhaftes Zeitwort. [...] folglich ist es ein Defectivum.

CZAS, u, m. [...]. §. Grammat. czasy, tempora, odmiany słów czasowych czyli czasowników verborum podług czasu.

Wyrazy do dziewiątej części mowy należące odmieniają się, a to czworako:

1) Przez Tryby (Modus), np. czytać, czytam, czytaj, czytałbym.

2) Przez Czasy (Tempora), np. czytam, czytałem, czytałem był, będę czytał.

3) Przez Liczby (Numeros), np. czytam, czytamy [...].

Verbum tempora. Słow czasy.

Czas dzielimy, jak wiadomo, na teraźniejszy, przeszły i przyszły, wedle tego, czy zdarzenie, o którém mówię, odbywa się w téj chwili, gdzie o niém mówię; czy już się przedtém odbyło, czy też dopiero ma nastąpić. [...] Posiada zatem język polski w ogóle cztéry gramatyczne czasy (tempora) na oddanie tych wszystkich względów.

Czas dzielimy, jak wiadomo, na teraźniejszy, przeszły i przyszły, wedle tego, czy zdarzenie, o którém mówię, odbywa się w téj chwili, kiedy o niém mówię; czy już się przedtém odbyło, czy też ma dopiero nastąpić. [...] Posiada zatem język polski w ogóle cztéry gramatyczne czasy (tempora) na oddanie tych wszystkich względów.

Czas Tempus. Orzekając, najlepiéj opuszczać wyraz czas, więc zatem czas teraźniejszy mówić Teraźniejszy, Teraźniejszość i t. d. [Ter. Przech. Przesz. Przysz. Zaprzesz.].

★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności.