wymowa artykulacja

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mącz/1564 (war. B)
• Jan/1594
• Kn/1621
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Sty/1675
• Cell/1725
• Tr/1764
• Klecz/1767
• Kop/1778
• Kop/1783
• Ant/1788
• L/1807–1814
• Szum/1809
• SkorM/1816
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• SWil/1861
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Oż/1883
• Jes/1886
• Uchw.AU/1891
• SW/1900-1927
• Lor/1907
• Kr/1917
• Łoś/1918
• Benni/1923
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• ZwO/1924
• Łoś II/1925
• Gaert/1927
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969

Charientissimus, mas, se. Wdzięczność wymowy.

Eloquentia, Wymowá.

Aż Pálámedes niejáki Grèczyn, widząc że do własnéj języká przyrodzonègo wymowy, trzeba było liter więcej, wynálazł czásu Trojáńskiéj wojny liter cztérzy.

Ale to więcéj záwisło ná sáméj tylko wymowie w literách nie w kréskách.

Ēlŏcūtio. Wymowá. [...] Ĕlŏquium. Mowá 1. Wymowá.

Abowiem tej litery potrzebne i pożyteczne záżywánie w tym się záwiera, iż gdy się stáwia w społeczności tych dwuch cienkich wokałow e, i i, i owych dwuch konsonántow c, i g, jest przyczyną rożności dźwięku wymowy, jáko Pocche Ocche máło gęsi [...].

Ktorych zle używánych i przykrych, do wymowienia ákcentow, podrożni się wystrzegáć máją, áni wiáry dáć że káżda wymowá pospolstwá Toskańskiego jest dobra, ále owszem táż mowá sámá w sobie Toskáńska piękniejsza i ozdóbniejsza jest, kiedy się wymawia według pronuncjáciej, álbo wymowy Rzymskiej, po owym przysłowiu Lingua Toscana in bocca Romana.

W zwyczájnem, i dopiero prędkiem pisániu, nie ro[ż]niło się ná poczátku nászego Seculi v, od u głosem álbo wymową, ále się tylko rożniło miejscem, ták iż v záwsze ná początku Słowá, U záś we srzodku álbo ná końcu.

A to jak wiele pomaga do gładkiej wymowy? każdy przyzna.

O dobrej wymowie, i roztropnym wyborze słow.

[...] najsilniéjszy jédnak związék záchodzi między Grámátyką, Loiką i Wymową, bo wszystkie trzy máją zá cél, jédnęż mowę ludzką.

Przeto obáczymy tamże jako wielcy Mówcy postrzegając, że akcjá nájwięcéj i nájszczęśliwiéj na Teatrach panowała, uczyli się jéj od Komedyantów, którzy swoją sztuką ledwie nié połowę i zrozumiałości i mocy przydawali ustnéj Wymowie.

Mamy wprawdzie niektóre Angielskich dzieł tłómaczenia [...] osobliwie co do wymowy, komu się ich nogdy porównać nie wydarzyło.

C. Przedimki się nie odmieniają, prócz że niektóre dla łatwiejszej wymowy czasem się przedłużają, np. we mnie, zamiast; w mnie; ode mnie, zamiast: od mnie; ze mną, zamiast: z mną.

Usiłujący zgłębić wzorowe prawidła o nauce Języka i wymowie, czyli łącząc to razem o Filologii, znajdzie to w szacownym zdań (Aphorismów) zbiorze [...].

Z powyższych uwag nad wymawianiem spółgłosek i miękczeniem ich wypadają następujące prawidła. […] 4) Dwie głoski syczące, z których jedna jest odbita, druga nieodbita, można odznaczyć w wymowie, jeżeli odbita następuje po nieodbitéj, ść, sc, szcz, zdz, źdź, żdż; punkt bowiem odbicia przedziela je. Lecz jeżeli te głoski w porządku odwrotnym jak się to w etymologicznych odmianach zdarzać może wymówić zechcemy, spłyną koniecznie w jednę głoskę ść, cś, cz, sz, dzz, dżż, bo w punkcie zetknięcia się z sobą, niczém się od siebie nie odróżniają.

Wymowa przeto takich głosek nie jest tak jednostajna, jak wymowa urozmaiconych samogłosek w innych językach.

Jak wymowa tak i ortografia nieukształconego jeszcze języka jest zawsze niepewną; jedna dla ucha, druga dla oka nieprzyjemną.

Uznać jednak wolno każdemu pewnie i rzeczywistą całego już narodu wymowę; gdyż nasza ortografia nie jest przecie francuską ani angielską, żeby pisać koniecznie musiała brzmienia, obecnie w danych razach już w mowie nieistniejące.

P. Czy jest jaka różnica w wymowie między é (é kreskowaném) a i, y? O. Żadnéj [...]

Pyt.: Jak ułożyć i pogodzić nasze litery, których inne narody wcale nie mają, jak np.: nasze ł, l, rz, sz, cz, ż, dż, a te same łacińskie przyjęliśmy abecadło ? Odp.: Tak ułożyć, jak tegoż szczepu sławianie inni zrobili, którzy tę samą wymowę i litery mają, to jest rozszerzyli swoje abecadło i w słownikach podług tego lepszy porządek mają.

Ktokolwiek uczył się obcej mowy, czy mógł doskonale nauczyć się bez jloczasu wskazanego? za nadto tu nas doświadczenie same przekonywa że nie; iloczas tylko wskazany czy to żywym głosem, czy na piśmie nauczył dobrej wymowy obcej.

Tak samo: twój, swój, kwiat, chwała, chociaż zdaje się, że słyszymy w wymowie f.

Lud bowiem wymawia po dawnemu M a-ry-ja, lita-ni-ja, z akcentem na y, i, w wymowie zaś klas wykształconych y i i znika, lub też zatarło się zupełnie.

H pisze się w wyrazach przyswojonych tam, gdzie je w dobrej wymowie słychać, n. p.: błahy, bohater, Boh, buhaj, czyhać, druh, habit, haft, haftka... hrabia, hetman itd.

Przegląd wymowy.

A brzmi zwykle jak polskie, ale przed m, n, nh ma dźwięk przytłumiony, gardłowy, na prz.: ama kocha, apanha chwyta.

Zgodnie z wymową i ogólną zasadą polskiej pisowni pisze się powszechnie: maniera, inżynier, kanonier (kosynier), magazynier, Madziar, pakier (pakiet) itd., to znaczy w wypadkach, gdzie, zgodnie z pochodzeniem, wymawiamy tylko zmiękczoną spółgłoskę bez następującego j, wyrażamy zmiękczenie, jak zwykle przez i.

Wielu jednak wymawia nie spółgłoskę z jotą ale po prostu spółgłoskę zmiękczoną, co bywa zwłaszcza pod wpływem wymowy tego języka, z którego wyraz zapożyczono np. słyszymy często debiut, bordiura.

Wiadomo także, że to zastosowanie fonetyki przy nauczaniu wymowy było tylko pierwszym krokiem, po którym nastąpiła reforma całkowita nauczania w tej dziedzinie (tak zwana metoda»bezpośrednia«), a została ona zapoczątkowana i częściowo przeprowadzona przez wybitnych fonetyków.

Za poprawniejszą uważana jest wymowa, dokładnie trzymająca się pisowni.

Znaczy to, że obok znamion czeskich mają one także cechy polskie, mianowicie: 1. akcent na zgłosce przedostatniej, 2. zupełny dziś brak iloczasu, 3. zwężenie samogłosek w zgłoskach zamkniętych spółgłoską dźwięczną [...], 4. wymowę dawnego ā jak o [...], wreszcie — cechy dawniejsze: 5. skracanie wszystkich zgłosek akcentowanych w epoce prasłowiańskiej, także pod tonacją akutową [...] i 6. zachowanie prasłow. ʒ [...].

Wreszcie napewno w związku z sąsiedztwem słowacko-morawskiem jest istnienie dźwięcznego h różnego od χ i wymowa -ę jak -ėm [...].

Druga, na prawym brzegu dolnego Sanu i Wisły, mająca swe jądro w Janowskiem, musiała być pod wpływem Mazowsza, skoro — poza typem tług-em — nie udźwięcznia międzywyrazowo. Z dawniejszych zaś cech samodzielnych znamionują ją: a) zasadnicza wymowa zą.by, viʒ'ą.

W języku kulturalnym ó nie różni się od u, é (o ile nie jest = e) brzmi jak ė lub jak i wzgl. y. Jeszcze większe różnice są co do wymowy ą z powodu elementu nosowego, usposabiającego do przesunięć artykulacji.

WYMOWA: Przy wymowie uwzględniono zasady wymowy brazylijskiej, a nie portugalskiej, która niejednokrotnie odbiega od wymowy, używanej w Brazylii.

Niektóre z przymiotników na -any dziś wymawiają się z podwojonem n n. p. powszechnie szklanny, w wymowie niektórych drewnianny, blaszanny.

Trudno orzec, odkąd ten zwyczaj ortograficzny nie zgadzał się z żywem wymawianiem, wiadomo tylko, że trwał jeszcze w XVII w., choć już w słowniku Mączyńskiego (1564) obok normalnej dawnej pisowni z -s pojawiają się formy z -ś, jako odbicie wymowy: tośmy muśieli 173 v b, mówiliśmy przy tej mowie, ktorąśmy czynili 334 v a [...].

Każdą opisaną tam artykulację należy sprawdzić we własnej wymowie.