akcent diakryt

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jan/1594
• Sty/1675
• Duch/1699
• Mal/1700
• Cell/1725
• Dąb/1759
• GramFr/1766
• SzyGram/1767
• SzyPocz/1770
• Nał/1774
• Dudz/1776
• Lub/1778
• Szum/1809
• SkorM/1816
• SkorM/1828
• Rozp/1830
• Lor/1907
• Kor/1961

Inszé accenty álbo krèski, gdzie ich dwie álbo trzy po sobie, áby tylko ostátnia byłá znáczona, uchodząc krèsek wiele, służy do rzeczy.

Trzecie [e] bywa ákcentem náznáczone i otwártemi ustmi rubo wymawiáne, bo jest Verbum jako Cioè to jest.

DE ACCENTU. O akcencie.

Accentus názywa się gdy jedná z wokałow takim znakiem (') dla słusznego dźwięku i ozdobniejszej wymowy słowá, náznáczona będźie.

Accenty Dzieciom tylko i innym mniej doskonáłym są ku pomocy, Uczeni zásie Ludzie i też onych mogą uczynić rozeznánie.

Tu naprzod należy namienić, że Francuzi zażywają kilkunastu krysek, z ktorych trzy zowią się akcenty. Jeden zowią grave to jest ciężki, pisze się nad wokalami tak: à é. Drugi zowią aigu to jest: á è. Trzeci zowią circonflexe, to jest obojętny albo dachowaty, pisze się nad wokalami tak: â ê î ô û.

Akcenty są. Ostry, płaski i kapeluszek.

O Pisaniu. Opuszczam interpunkcye spolne Francuzom i Polakom, à o samych tylko akcentach i Apostrofie Francuskim krotko namienię.

P. Wielu i jakich Akcentow zażywają Polacy? O. Dwoch: ostrego; ktory się pisze (ʹ), i ciężkiego; ktory się pisze tak (ˋ), tudzież jednej kropki nad literą tak (ż). Procz tego przydane do niektorych liter kreski ich brzmienie odmieniają.

Z bez kropki i kreski pospolitą inszym językom ma pronuncyacyą, naznaczone kropką grubo się mowi; kreską czyli akcentem; cienko, jak gdyby j lub i następowało nap: bez, też, wėź

P. Co to są Znaki Ortograficzne? O. Są pewne kreski lub kropki, ktore się nie już nad literami jak akcenta, lecz między syllabami, słowami, po albo przy całym sensie kładą.

Znaki przydawać się zwykłe są: najprzod akcent dwojaki, jeden od prawej ręki do lewej, od Łacinnikow nazwany acutus, ostry, jako: (ń). Drugi od lewej do prawej, gravis, ciężki, jako: (ò).

E. bez akcentu wymawia się głośno i otwartemi ustami.

Znaki Ortograficzne są pewne krèski lub kropki, ktore się, nie już nad literami, jak akcenta, lecz między słowami, lub przy zawartym jakim sensie kładą.

Sposob nieograniczony ztąd się nazywa, iż do żadnej w szczegulności osoby nie ściąga się, lecz każdej służyć może. W Polszczyźnie łatwo go poznać ztąd, iż prawie zawsze kończy się na literę ć z akcentem, albo na sylabę dz, jako: ścigać, biedz.

U starych Polaków bądź substantiva, bądź adiectiva, kończące się na a, jeśli nad, á miały accent, zamieniały á, na ę in accusativo; jeśli zaś nie miały accentu nad a in nominativo, tedy in accusativo zamieniały a na ą [...] Znajdzie-li in nominativo literę ostatnią a nienotowaną akcentem, niech onę in accusativo zamienia na ą.

Barbaryzmy Polskie [...] Popełniają się zaś: [...] 3. Nie zachowując akcentu nad literami tak w pisaniu, jako też w mówieniu.

[...] w Księgach Cerkiewnych, że się te znaki zachowują [...] Trzeci Akcent nazywa się Варíа. Accentus gravis `. Ma miejsce nad Głośną zamykającą Dykcyę. Na przykład: Божєствò, Вєселю̀. na znak także tam pauzy, albo pociągnienia dchem tej syllaby.

Widzimy, że niektóre głoski polskie mają; na wierzchu kreski (akcenta). W polskim języku jest tylko jeden akcent prawolewy (od prawej do lewej ręki idący), ale jest on dwojaki; cienki i gruby.

Polacy francuzkie akcenta przyjęli dla oznaczenia miękkiej wymowy niektórych głosek, np. koń.

[...] 11. I bez akcentu, znamienia i kropki od 5 do 16 wieku. 12. I z akcentem, znamieniem prawém od 10 do 16 wieku.

O Akcentach (Znamionach). 30. Prawidło. [...] To, co Colebrooke w swojéj Grammatyce [...] o akcentach rozprawia, ściąga się jedynie do Wedas, w których za pomocą szczególnych znaków wysokość i nizkość tonów oznaczoną bywa, i wedle nich samogłoski wymawiane lub śpiewane bywają.

AKCENT, 75. Obacz Znamiona.

[TPN/Staszic 1814] „By nad jednogłoskami nie kłaść akcentów. Wszystkie jak w mówieniu, tak w pisaniu zachować mają otwartość, swoje właściwe brzmienie i dźwięk".

Akcent pisany jest dwojaki: prosty ' i podwójny ˆ. Akcent prosty (') oznacza, że trzeba wymówić samogłoskę jasno, ustami szeroko otwartemi i z naciskiem: portugalskie ó nigdy nie brzmi jak polskie, lecz zawsze jak jasne, szerokie o.

Podobnie postępował i J. Januszowski, u którego pojawia się litera, wokalisz, dyftong, neologizm litera consonans — konsonans, syllaba, accentus — akcent.

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Terminologia. Litera vocalis e, i — litera sama przez się brzmiąca, wokał(a) cienka, subtelna, a, o, u — rubsza, mią(ż)sza, consonans muta — spół brzmiąca, konsonans, konsona (s. 224) niema, lenis — cienka (s. 9—10), fortis — ruba; syllaba — syllaba, accentus — akcent.

Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.

Terminologia. Litera vocalis — litera (sama, s. 10) przez się brzmiąca, wokal (s. 5), diphthongus — dyftong, consonans — ta, co bywszy złączona z inszą literą brzmienie wydaje, co wespół z drugą literą brzmi, konsonans (s. 7); syllaba — syllaba, accentus — akcent.

Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.

Terminologia. Litera vocalis — wokala, przez się brzmiąca, swój własny głos mająca, diphthongus — dyftong, consonans — konsona, konsonans, współbrzmiąca muta; syllaba — syllaba, accentus — akcent.

Trochę rodzimych terminów gramatycznych zawiera jeszcze podręcznik S. Konarskiego [...].

Terminologia. Litera vocalis — litera wokal (-a, s. 62), diphthongus — dyftong, consonans — konsona, konsonans, syllaba — syllaba, accentus — akcent.

Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].

Terminologia. Litera vocalis — litera wokala, diphthongus — dyftong, consonans — konsona; syllaba — sylaba, accentus — akcent, quantitas — ilkość.

Trochę polskich terminów stosował jeszcze z zajmujących się językiem ojczystym W. Dudziński znający z nich takie, jak litera — litera, syllaba — sylaba, accentus — akcent (s. 11) [...].

Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].

Terminologia. Litera vocalis nasalis — litera głoska przez nos, brevis — krótka, longa — długa, diphthongus — dwogłoska, kilkogłoska (właściwa), consonans — spółgłoska, łamogłoska, brzmiąca; syllaba — syllaba, spójka, accentus — akcent.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...].

Terminologia. Litera vocalis — litera samobrzmiąca, głośna (s. 14), diphthongus — dwugłośna, consonans liquida — zgodno-, spółbrzmiąca (s. 9) płynna, lenis — miękka, fortis — twarda, alternans — odmienna, syllaba — sylaba, accentus — uderzenie (s. 8-9), akcent (s. 14).

Akcent 14, 18, 20, 21, 23, 26, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 76.