Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

interiectio wykrzyknik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: interieccio, interiectiones, interj., interjectio, interjectĭo, Interjectĭo, interjectiones
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Park/1440 (ok.), s. 9 [69]

Exemplum tercii: [caper] cap id est hircus Vallacorum vel interieccio percucientis, hynca kunca.

[Przykład trzeciego: "cap" 'kozioł' u Wołochów lub wykrzyknik oznaczający uderzenie, "hynca", "kunca" (Kucała 1985, s. 99).]
DonGl/1542, s. 206

Negatio – zaprzeczenie, interiectio – wołanie.

Bart/1544 , t. VI, s. 224

WRZUCENIE gram. 'dodanie, wtrącenie' wdanie, podrzucenie, przerzuce<ni>e, wrzucenie interiectio, quedam pars orationis indeclinabilis apud Latinos R q2; podrzucenie, wdanie interiectio RN (wykl. przednia).

DonCul/1560, s. [84] Definicja

Interiectio quid est? Pars orationis significans mentis affectum voce incognita.

Interiectio wdánie.

Mącz/1564 (war. B), s. 100d

Ehem, Interiectio, Oho Bá Wej.

Stat/1568, s. [173]

Paucas habent Poloni interiectiones, quarum aliae comminativae, ut Biáda/et Biádáʃʒ, Vae, cum tamen sit nomen substantivum.

Mora/1592, s. 279 S4r [283] Definicja

Quid est Interiectio? Est vox significans animi affectum, sono incondito: [Jest tá cząstká Etymologiej, przez ktorą się znáczą affekty nasze, álbo namiętności ná nas przychodzące.] Ut, Hem, [By, bá wejgo, bá wejżego] Ah, [ách].

Don/1595, s. [3]

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie.

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.

Vol/1612, s. [80]

In adverbio, coniunctione, et interiectione nihil quod videam observandum occurrit, praeter significationem.

Vol/1612, s. [94]

Interjectiones Poloni paucas habent.

Rot/1616, s. [51]

Durch die 8. Stück der Rede, welche da in der Lateinischen Grammatica erzehlet werden, als: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Conjunctio, Praepositio, vnd Interjectio.

Kn/1621, s. 1

A Polskie pełne, a, rozmaicie się po Łácinie i po Grecku wyłożyć może, jáko masz niżej. A Polonicum plenum, Interiectio et Adverbium Latinè reddi propriè non potest.

Kn/1621, s. 1068 Definicja

Słowo łácińskie ábo Polskie nic nié znáczące péwnego ábo z áfektu jákiego naglé wymowione, ábo trudne do własnego wykłádu. Effutitium verbum Varroni quod nihil significat, sed effutitum naturaliter est. ut Euax, hehe, eheu. etc. ex quibus exemplis constat Varronem de interiectionibus loqui. alij latinus effutitia extendunt ad voces. alias ut Fest. tiutiuillitium nullius esse significationis ait, velut apud Graecos. βλιτυρὶ [blityrì], σκινδαψὸς [skindapsòs].| Ios. Scal. Effutitia Latinè & Graecè ἀποφθεγματικὰ [apophthegmatikà] (i. adsonantia) appellat. Talia apud Polonos sunt: Rum, Puk, plásk, bá, terefere.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 407 Definicja

Interiectio Grammatica, est pars orationis affectum mentis voce incondita significans. Carisius Diomed. Graeci Interiectiones inter Adverbia ponunt. Sunt etiam aliquae particulae Latinae, quae Adverbîa & Interiectiones dici possunt, ut ô. heus, papae, sed & aliae partes orationis singulae plurésue pro Interiectionibus ponuntur ut. nefas! miserum! nefandum! Amabo etc. Diomed. Donat. Priscian. Latini Interiectiones ab Adverbijs separarunt, quia post eas non statim sequitur Verbum. Donat. Diomed. ἡ ἐπένθεσις [hē epénthesis].

Men/1649, s. 116

DE INTERIECTIONE

Don/1649, s. [5]

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium: Participium, Conjunctio, Praepositio, Interiectio.

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imie/ Namiestnik/ Słowo/ Przysłowie: Uczestnik/ Złącz[á]nie / Przekłádánie / Wdánie.

Don/1649, s. [59] Definicja

Interiectio quid est? Pars orationis significans mentis affectum voce incognita.

Wdánie co jest? Część mowy známionując umysłu żądzę głosem nieznájomym.

Don/1649, s. [130]

Unde dicitur Interiectio? [...] Tot fere quod affectus. Da aliquot. Gaudentis, Ridentis, Admirantis, Indignantis, Dolentis, Metuentis.

Gut/1668, s. 3

das Zwischenwort (Interjectio) Wdanie.

Gut/1669, s. [27]

Zwischenwort / Interjectio, Wdánie.

Sty/1675, s. 170 Definicja

DE INTERIECTIONE O Wtrąceniu.

Interiectio jest cząstká mowy, ktora poruszenie jákie umysłu wyraża. Podziwienia wyrazájące są te O! o! [...] Karzące są te. Ahi, ahi ej ze [...] Wyśmiewájące są te, lub wzgárdzájące. Vah, vuh fe, pfy [...] Obrzydzájące są te. Via, ihì precz plugáwcze [...] Lámentujące. Oime, ohi me och mnie nędznemu.

Malcz/1687, s. 56

DE INTERJECTIONE.

Malcz/1687, s. 56

Die Pohlen brauchen wenig Interjectiones, derer nur diese sind: Comminationis, welche sie im Dreuen brauchen: Biádá/ oder Biadasż/ Ach/ Wehe, Irrisionis, durch welche man spottet: Bawey/ Siehe da. Silentii, durch welche man heisset stillschweigen: Syt/ st/ Still. Ejulationis, welche man mit Weheklagen brauchet: Och/ ach/ o nie steysz/ O daß es Gott seye geklaget.

[Polacy mało używają wykrzykników i mają tylko takie, których używają, gdy grożą: biada, biadaż; takie, którymi szydzą: bywaj; takie, którymi nakazują milczenie: syt, st; takie, których używają przy lamentowaniu: och, ach, niestetyż. ]
Woy/1690, s. 5

Expositis, quae ad literarum affectiones pertinere videbantur, ad dictiones ipsas seu partes Orationis progredimur. Sunt autem ut apud Latinos, ita apud Polonos, octo: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Praepositio, , Adverbium, Interiectio, Coniunctio.

Mich/1696–1700 ok., s. 492

Die Interjectiones.

[Interiekcje.]
Duch/1699, s. 31 (31-32)

O Częściách Dyszkursu. [...]

Wszystek dyszkurs jest komponowány z dziewiąci części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imię, Namięstnistwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya, lub Przekładánie, Konjunkcya, lub Złączánie, Interjekcya, lub Wtrącenie.

[l'Article], Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l'Adverbe, la Préposition, la Conjonction, l'Interjection.

Cell/1725, s. 2

Słowá, łácińskiego Języká (Partes Orationis) są Ośmiorákiego rodzáju: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Coniunctio, Interiectio.

Cell/1725, s. 107 Definicja

Interiectio jest nieodmienne Słowko, ktore osobliwe umysłu wyznacza poruszenie, jáko O. Proh, Væ, Heu, Ah, Hem. Apage, Heus etc.

Dąb/1759, s. 37 (37-38)

Wszystek dyskurs jest komponowany z dziewiąciu części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imie, Namiestnictwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya lub Przekładanie, Konjunkcya lub złączenie, Interjekcya lub Wtrącenie.

Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l' Adverbe, le Preposition, la Conjonction, l'Interjection.

Kon/1759, s. 14 Definicja

Co iest Interiectio? Jest część mowy wyrażająca affekt albo poruszenie umysłu, jako to żal, radość, pochwałę, wzgardę, podziwienie etc.

Gott/1762, s. 140

DE INTERJECTIONIBUS.

Tr/1764, s. 1

A adv. et interj. [...] § piszę a ty wrzeszczysz.

Gott/1766, s. 11

Interjectiones, Interiekcye.

SzyGram/1767 , s. 7

Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.

Fook/1768, s. 142 (141-142) Definicja

Des Interjections. L'interjection est une particule indéclinable, qui dénote les affections de l'Ame.

[...]

De Interiectionibus. Interiekcja jest Partykuła niedeklinująca się, wyrażająca affekcje duszy.

SzyPocz/1770, s. 5 (4-5) Definicja

Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np.: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio, co łączy słowa z słowami lub sens z sensem, np: chociaż, przecie, bowiem, ale. VII. Przekładanie, Praepositio, jest słowko samo nic nieznaczące, tylko w ten czas, gdy przed inszemi słowami będzie położone, jako: z, do, przydane słowom: z domu, do Kościoła. VIII. Interiekcya, Interjectio, ktora wyraża jakie umysłu wzruszenie, np: wesołość, smutek, narzekanie, etc. jako: cha, cha, cha, ach, niestetyż, biada!.

Gott/1774, s. 15

Interjectio, wciskanie.

Lub/1778, s. 13

Wszystkie Rossyjskie rzeczenia dzielą się na ośm części, i do nich się odnoszą, które są: Imie (Nomen), Zaimek (Pronomen), Słowo (Verbum), Uczesnictwo (Participium), Przysłowie (Adverbium), Przekładanie (Praepositio), Łączenie (Coniunctio), Międzymiot (Interiectio).

Kop/1778, t. I, s. 8 Definicja

Wykrzyknik, (Interjectĭo), np. o! o!

Kop/1778, t. I, s. 10 Definicja

Wykrzyknik (Interjectĭo) tak nazwany od głośniejszego wymawiania, znáczy jaki áfékt, jáko to: Radości (pod liczbą 1. 2. 3.) Smutku (pod liczbą 4) Żalu (pod liczbą 5), Gniewu (pod liczbą 6. 7.) Zadziwienia (pod liczbą 8. 0.) i insze afekta.

Mon/1780, s. 155

Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.

Kop/1785, s. 53

Nakoniec kładą się łatwé a potrzebniejszé uwági, jako to: náprzód, opisanié, czyli cécha wewnętrzná Wykrzyknika, Przyimka, Spoynika, i Przysłówka, (Interjectionis, Praepositionis, Conjunctionis et Adverbii)

Gott/1787, s. 13

Interjectio wykrzyknik

Gott/1794, s. 44

Interjectio, wykrzyknik.

Don/1795, s. [26] Definicja

Quid est Interjectio? Co jest wdanie? est vox indeclinabilis, jest głos niestaczający się, affectum animi significans, affekt umysłu znaczący, ùt ah, ach, euge, o hej, eja, nuż, haha, chacha, hei, hej niestetyż, hem, czegoż, heus, hej słysz, o! utinam, bodaj, papae, ba wej, vah, otóż oto tobie, vae, biada.

L/1807–1814, t. I, s. 1

A, a, we wszystkich prawie djalektach Słowiańskich używane, jako wykrzyknik interjectio, spójnik conjunctio.

1., Interj. a = ah! ach! o! oj! och! [...].

Szum/1809, s. 31 Definicja

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! biada! o Boże! o Nieba! Cyt! hopsa! hejda!

Prz/1816, s. 101

Interjectio (Zwischenwort) Natrącak.

SkorM/1816, s. 37

Wykrzyknik (interjectio) He, hey o!

Gddk/1816, s. [218]

Interjectio. Wykrzyknik.

Morz/1857, s. 52 Definicja

I to jest siódmy przestanek, doba modlitwy, w któréj Słowo człowieka, głos uniesienia wydało, a nazwisko jego jest wykrzyknikiem, (interjectio).

Mał/1863, s. 262

§. 573. Wykrzyknikami (interjectio) nazywamy partykuły, które same żadnego w sobie właściwie nie zawierają wyobrażenia, tylko służą do uwydatnienia uczucia, w jakiem wypowiadamy inne wyrazy obok nich położone. Uczucia takie mogą być nader rozmaite: radość, smutek, żal, zdumienie, przestrach, szyderstwo, niecierpliwość, gniew, itp.

Mał/1879, t. I, s. 160

Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY. [...]

  1. przyimki (praepositio),
  2. spójniki (conjunctio),
  3. wykrzykniki (interjectio).
Mał/1879, t. II, s. 343

§. 568. WYKRZYKNIKAMI (interjectio) nazywamy partykuły, które same przez się właściwie nic nie znaczą, a tylko służą do uwydatnienia uczucia, w jakiém wypowiadamy inne wyrazy obok nich położone. Uczucia takie mogą być nader rozmaite: radość, smutek, żal, zdumienie, przestrach, szyderstwo, niecierpliwość, gniew, itp.

Gaert/1927, s. 87

Interjekcja (interiectio), p. wyrazy II.

Gaert/1927, s. 105

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); 2) ★zaimek (pronomen); 3) ★czasownik (słowo, verbum); 4. ★przysłówek (adverbium); 5) ★wykrzyknik (interiectio).

Powiązane terminy