Historical Dictionary
of Grammatical Terms online

język

Language: polski
Etymology: psł. *ęzykъ
Area: Teoria języka (Today)
  • Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
  • O Grafice w ogóle, a w szczególności o Grafice starożytnych i jéj historycznym rozwoju, jako téż o podstawie, na któréj polegá porządek głosek w alfabecie fenickim, greckim i łacińskim: Malin/1869
  • Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
  • Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
  • Rozdział VII. O czytaniu książek: Kop/1783
EJO 1999, s. 269 Contemporary definition

Język. 1. System znaków (prymarnie dźwiękowych, wtórnie pisanych) służący do porozumiewania się w obrębie danej społeczności, jęz. jest tworem społecznym, tj. wspólnym wszystkim członkom danej społeczności (nazywanej społecznością językową) w przeciwnym bowiem wypadku niemożliwe byłoby porozumienie.

Quotations

W przeciągu Grammatyki, nauczyliśmy się pod ilą i jakiémi względami uwáżać mámy słowa: czytanié xiążek, pod témi względami czynioné, nauczy nás języka, do którego uwági Grammatyczné przewodnikiém tylko nazwać się mogą.

Nasz język wielkiém jest świadectwém téj práwdy, że ludzie do mowy swojéj brali głosy postrzeżoné w dźwięku rzeczy.

[...] Pisowniá podaje prawidła, jakiemi postaciami głosek oznaczać náleży głosy i brzmieniá, danego języka, wchodzące już w skłád wyrazów; jakiemi znakami oddzielać wyrazy i zdaniá od siebie w ciągu pisma, albo raczéj, jakiemi znamionami oznaczać zdaniá i okresy. Grafika zaś w znaczeniu gramatycznym má nám wskazać postacie głosek, jakiemi oznaczać náleży głosy i brzmieniá danego języka niezależnie od wyrazów, których są cząstkami. Jednym słowem: Grafika uczy nás oznaczać pojedyńcze głosy i brzmieniá, podaje sposób wyráżaniá głosek w abecadle, i jest pisownią, że tak rzekę, abecadłową; Ortografijá zaś jest odnośnie do fonetyki języka pisownią wyrazową, obejmującą prawidła dlá wyrazów, zgoła dlá mowy pisanéj. Grafika daje nám, a przynájmniéj dać nám powinna, w pojedynczych postaciach wyraźny i cáłkowity obráz fonetyki danego języka; Pisowniá zaś jest wynikiem prawideł językowych zastósowanych do etymologiji i gramatyki; powinna być wiernym obrazem nie tylko fonetyki języka, ale i jego organizmu.

[...] Skoro bowiem jakikolwiek náród wyksztáłci jakiekolwiek nárzecze i złoży w nim płody swego ducha, t. j. rozwinie swoje piśmiennictwo, wtedy nárzecze jego słusznie nazywámy dostojnym mianem języka, gdyż język a náród są to pojęciá odpowiednie i równoległe sobie; dlá tego téż starzy Słowianie tego wyrazu język używali już w znaczeniu łacińskiego populus, natio, już w znaczeniu lingua [...].

Filologa zajmują dzieje, które się włáśnie tam rozpoczynają, gdzie swobodná ludzká wolá wchodzi w rzeczywistość; na odwrót, przedmiotem Lingwistyki jest język, którego ustrój włáśnie się tak daleko poza kresem woli pojedyńczego człowieka znajduje, jak jest np. słowikowi niepodobną rzeczą zamienić swój śpiéw na śpiéw skowronka [...].