casus accusativus

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Park/1440 (ok.)
• Bart/1544
• DonCul/1560
• Mącz/1564 (war. B)
• Stat/1568
• Mora/1592
• Don/1595
• Vol/1612
• Rot/1616
• Kn/1643 (I wyd. 1621)
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Kus/1646
• Don/1649
• Men/1649
• Gut/1668
• Gut/1669
• Sty/1675
• Malcz/1687
• Woy/1690
• Malcz/1696
• Mich/1696–1700 ok.
• Raph/1698
• Duch/1699
• Mon/1722
• Cell/1725
• Dąb/1759
• Kon/1759
• Gott/1762
• Tr/1764
• Gott/1766
• Fook/1768
• Gott/1774
• Nał/1774
• Dudz/1776
• Kop/1778
• Lub/1778
• Mon/1780
• Gott/1787
• Gott/1794
• Don/1795
• Cas/1797
• L/1807–1814
• Szum/1809
• Gddk/1816
• Prz/1816
• SkorM/1816
• Kop/1817
• Desz/1846
• Morz/1857
• SWil/1861
• KarłT/1885
• Kras/1897
• BdC/1915
• PolTerm/1921
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923
• Gaert/1927
• Łoś III/1927

Sic de n˛ in fine diccionis posito, ut ʃgon˛ id est finis, koon˛ id est equs. Et in fine illius diccionis koon˛ necesse erat addere duplex y ad denotandum i, quo facto non erit differencia inter koonÿ, nominativum singularem, et koonÿ, accusativum pluralem.

OSKARŻAJĄCY gram. oskarżający accusativus casus R M2 (md); oskarżający, Skarżanek accusativus RN (wykl. przednia); oddzielne, co nie prawujące (?) się, a przeto nie możemy ich wymowić przez oskarżający spadek <verba> neutra R a8 (md; av. activa verba); [...] RN (k. tyt.). Zob. BIERZĄCY, DAJĄCY, DAWAJĄCY, DAWANEK, IMIENIAK, MIANUJĄCY, MIENIĄCY, MIENIONEK, ODBIERAJĄCY, ODDALONEK, RODZĄCY, WOŁANEK, WZYWAJĄCY, ZOWANEK

Casus nominum quot sunt? Sex. Qui? Nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, et ablativus. Per hos enim casus, omnium generum nomina, pronomina, participia declinantur.

Casus participiorum quot sunt? Sex. Qui? Nominativus ut hic et haec et hoc legens. Genitivus ut huius legentis. Dativus ut huic legenti. Accusativus ut hunc et hanc legentem et hoc legens. Vocativus ut o legens. Ablativus ut ab hoc et ab hac et ab hoc legente vel legenti.

Id quod amo careo, cum accusativo, Plaut. To co miłuję nie mogę mieć.

Accusativus casus est Grammaticis.

Propter praepositio accusativo casui servit, Dla.

Accusativi et ablativi constructio. Hi duo casus raro in oratione absque verbo aut praepositione ponuntur.

Spadkow Imion wiele są? Sześć. Ktore? Miánujący, Rodzący, Dawájący, Oskarżájący, Wzywájący, Odbierájący.

Casus Nominum quot sunt? Sex. Qui? Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Quot casus habent? Sex, ut et aliae linguae, verum quia ablativus triplex est, propter diversas terminationes in alia atque alia significatione et usu, ideo octo in universum constitui possunt, ut sint: nominativus, genetivus, dativus, accusativus, vocativus et ablativus proprie sic dictus.

Declinantur autem sic per omnia genera. [...] Ac[cusativus] Einen Mann człowieká [...].

Potym Foemina Adjectiva Niemieckie iednostáyne máią casus singulares te: Nominativum, Accusativum et Vocativum ná e: I tesz Genitivum, Dativum et Ablativum ná en, ták: Foeminum Singulare. N. Die Starcke mocna. G. [...] D. [...] Ac. [...], V. [...] Abl. von der Starcken od mocney.

Accusativus casus. sub Oskárżyciel & sub Słów odmiány.

Activum vebum. est quod exit in o & actionem sonat, & assumpta r litera, facit ex se Passivum. & communiter accusativum casum recipit. Priscian. Diomed. [...]

Declinationes Nominum Masculini Generis: [...]

Accus: Páná den Herren.

Prima declinatio nominum [...]. Genitivus in hac declinatione exit in a vel u. Dativus in owi vel u. Accusativus vel similis est Genitivo vel Nominativo. Vocativus exit in u vel e [...]. Ablativus in em desinit. Ultimus casus ut plurimum similis est Vocativo.

Casus nominum quot sunt? Sex. Qui? Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Spadkow imion wiele są? Sześć. Ktore? Miánujący/ Rodzący/ Dawájący/ Oskarżájący/ Wzywájący/ Odbierájący.

Die Zahlendung Spadek (CASUS.) Wie viel sind der ZahlEndungen bey den Pohlen? Acht als: 1. Die Nennendung (Nominantivus) Miánujący [...]. 2. Die Geschlechtendung (Genitivus) Rodzący [...]. 3. Die Gebendung (Dativus) Dáwający [...]. 4. Die Klagendung (Accusativus) Oskarżájący [...]. 5. Die Rufendung (Vocativus) Wzywájący [...]. 6. Die Nehmendung (Ablativus) Odbierájący [...]. 7. Die WerckzeugsEndung (Instrumentalis) Státkowy [...]. 8. Die OrtEndung (Localis) Mieyscowy [...].

Wie viel sind die Zahlendungen bey den Pohlen? Acht / als: 1. Die Nennendung (Miánujący) [Nomintivus] [...]. 2. Die Geschlechtendung (Rodzący) [GENITIVUS] [...]. 3. Die Gebendung (Dawájący) [DATIVUS] [...]. 4. Die Klagendung (Oskarżájący) [ACCUSATIVUS] [...]. 5. Die Ruffendung (Wzywájący) [VOCATIVUS] [...]. 6. Die Nehmendung (Odbierájący) [ABLATIVUS] [...]. 7. Die Werckzeugsendung (Státkowy) [INSTRUMENTALIS] [...]. 8. Die Orthendung (Mieyscowy) [Localis] [...].

Káżdy Numerus ma swoje pięć Casus, to jest spadkow ktore w ten sposob się názywáją, Nominativus Miánujący, Genitivus Rodzący, Dativus Dájący, Accusativus Oskarzájący, Ablativus Odbierájący lub rozłącájący.

Singularis. N. ... G. di D. à A.... A. dà [...].

Wie viel sind Casus? Sechs. Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, und Ablativus.

Exempla cum Accusativo.

Casus septem: Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus, Ultimus.

Umb/ o. Praepositio. cum Accu[sativo] oder Abl. Loc.

Auff/ ná. Praepositio cum. Accus[ativo] oder. Abl. Locali.

Der Accusativus derer Nominum, die ein lebhafftes Ding bedeuten / ist gleich dem Genitivo.

Sieben Casus: Nominativum, Genitivum, Dativum, Accusativum, Vocativum und Ablativum.

Das die Neutra in beyden Numeris drey gleiche Casus haben, Nom. Acc. und Vocat.

Accus. Fraucymer gimn, lud, narod, derer Accusativus dem Nominativo gleich ist.

Sześć są kazusy álbo spadki, ktore są, Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Miánujący, Rodzący, Dawájący, Oskarżájący, Wzywájący, Oddalájący.

Nominatif, Génitif, Datif, Accusatif, Vocatif, Ablatif.

Máłą liczbę, i wielką, będę często znáczył [...] przez ábrewiacye sing. plur. [...]. Tákże spadkow tákowemi partikułámi, nom. miánujący; gen. rodzący; dat. dawájący; acc. oskarżájący; voc. wzywájący; abl. oddalájący. álbo też jedną tylko literą N. G. D. A. V. A.

Wie viel sind Casus? Sieben/ Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Instrumentalis, und Localis.

Sędzia der Richter hat folgende Art in der Declination: Sing. N. Sędzia, G. Sędziego, D. Sędziemu, Acc. Sędziego. V. o Sędzio. Inst. Sędzią. Loc. w Sędziu.

Sześć są kazusy albo spadki, ktore są: Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Mianujący, Rodzący, Dawający, Oskarżający, Wzywający, Oddalający.

Nominatif, Genitif, Datif, Accusatif, Vocatif, Ablatif.

Także spadkow takowemi partykułami [będę znaczył], nom. mianujący; gen. rodzący; dat. dawający; ac. oskarżający; voc. wzywający; abl. oddawający; albo też jedną literą N. G. D. A. V. A.

Wiele iest Kazufow? Sześć: Nominativus, Genitivus. Dativus, Accusativus, Vocativus, Ablativus.

Mascul: Singul: Nominativo Der Ten. Genitivo Deß Tego. Dativo Dem Temu. Acusativo Den Tego. Vocativo Du o Ty. Ablativo Von dem od tego.

N. g. D. A. V. I. L. Spadki Polskie. Nominativus, genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, Instrumentalis, Localis.

Accusativus, Oskarżaiący.

Les Cas sont les changements de la terminaison des Noms. On veut que les Cas soient au nombre de six; Nominatif, Génitif, Datif, Accusatif, Vocatif, et Ablatif.

[...]

Casus czyli spadki Imion, są odmiany końca słow. Liczy się ich sześć: Nominativus, mianujący, Genitivus, rodzący, Dativus, dający, Accusativus, oskarżający, Vocativus, wzywający, Ablativus, odbierający.

Accusativus, Oskarzaiacy.

Substantiva kończące się na a mają accusativum na e, np. czapkę, Senekę.

U starych Polaków bądź substantiva, bądź adiectiva, kończące się na a, jeśli nad á miały accent, zamieniały á na ę in accusativo; jeśli zaś nie miały accentu nad a in nominativo, tedy in accusativo zamieniały a na ą.

Upadnie różnica rzeczeń odmiennego znaczenia, a podobnego wymawiania [...] пѣню, pienie, imie w Oskarżającym (Accusativus) od пѣню, pienię, пѣнишь, pienisz.

Imiona [...] kończące się na А. [...] przemieniają A. [...] w Oskarżającym (Accusativo) na У.

Casus. Spadki, à tych sześć: Casus nominativus, spadek mianujący. Genitivus, Rodzący. Dativus, Dający. Accusativus, oskarżający. Vocativus, wzywający. Ablativus, odbierający, albo odejmujący.

Accusativus Przypadek czwarty.

Accusativus, Przypadek 4ty.

Casus in nomine sunt sex, spadkow w imieniu jest sześć nominativus, mianujący, genitivus, rodzący, dativus, dawający, accusativus, oskarżający, vocativus, wzywający, ablativus, odbierający, abo oddalający.

Der Deutsche hat, nach Adelung, nur vier dergleichen Fälle; der Lateiner sechs, der Pole aber gar sieben Casus oder Fälle gedacht, nämlich: .1. den Nominativus, 2. den Genitivus, 3. den Dativus, 4. den Accusativus, 5. den Vocativus, 6. den Instrumentalis, 7. den Localis.

PRZYPADEK, -dku, m., [...]. – c) Gramm. Przypadek, przypadkowna odmiana zakończenia imion, casus, spadek [...]. Czwarty przypadek [...] Accusativus [...].

Liczba pojedyncza.

Nom. ja,

Gen. mnie, [...]

Acc. nas.

Liczba pojedyncza.

N. On,

G. onego, niego, jego, go, [...]

A. onego, niego, jego, go.

Chciałbym mieć Przypadki Imion [...] wyraźnie a stosownie mianowanemi zwyczajem naszych dawnych Nauczycielow Gramatyki Łacińskiej. Oto są moje mianowki, które tu przyłączam dlatego, iż się już w tym Artykule po części do nich stosowałem i w reszcie stosować będę; a te są: Mianowalny (Nominativus), Zaczyjalny (Genitivus), Oddawalny (Dativus), Przedstawialny (Accusativus), Wzywalny (Vocativus), Pomagalny (Instrumentalis) i Przymieszczalny (Localis).

Przypadek na pytanie kogo, co? czyli nasz czwarty i Accusativus łaciński.

Przypadek na pytanie z kogo? z czego? od kogo? od czego? dla kogo? dla czego? czyli nasz przypadek drugi i czwarty rządzone przyimkami, łaciński zaś Accusativus i Ablativus.

Accusativus. [Przypadek] 4ty.

Nie nazywámy tych przypadków po łacinie nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, ablativus, ani przełożenemi po polsku słownie: mianujący, rodzący, dáwający, oskárżający, wzywający, odbiérający: bo té nazwiska nie znaczą, co znaczyć powinny: ale nazwiémy jé: 1. mianownik, 2. dopełniacz. 3. célownik. 4. biérnik. 5. wołacz. 6: narzędnik. 7. miescownik.

Daléj w stosunkach pożycia potrzeba było np. wskazać, że uczucie swoje, swoję miłość lub gniew i nienawiść przelewa na towarzyszkę [...]; i to utworzyło drugi wyraz, w innej postaci, choć tęż osobę oznaczający ciebie. A przez naśladowanie już tego i pierwszy zaimek ja przybrał podobną odmianę w postaci mnie, i tę odmianę nazywam drugim skłońnikiem (accusativus).

(d) Dlatego przemieniłem porządek drugiego i czwartego skłońników w dawniéjszych grammatykach stale używany; że on nie jest przyrodzony, ale tylko z innych języków grammatyk naśladowany, a mianowicie z łacińskiego, w którym z 2go skłońnika inne tworzono, czego w naszym języku niema. Po wyjściu mojéj grammatyki z Cenzury bardzo się ucieszyłem że Jordan w swojéj już też odmianę zaprowadził.

Przypadek trzeci cosprawialny .... Przypadek czwarty, (accusativus).

Oskarżający, a, e, m. [...], gram. Przypadek oskarżający (accusativus), t. j. czwarty.

Przypadki Casus [...] [Przypis pod tekstem A. A. Kryńskiego] [...] Dosyć tu przypomniéć porządek przypadków np. u Miklosicha, gdzie przyp. 1 = nom., 2 = voc., 3 = acc., 4 = gen., 5. = dat., 6 = instr., 7 = loc.; widoczna więc niezgodność z systemem dawnym, od przyp. 2-go do 5 włącznie. Niesłusznie téż byłoby oznaczać liczbą 8 łaciński ablativus, skoro przypadek ten (w łacinie) miejsca 8-go z rzędu nie zajmuje.

[…] Język polski posiada 7 następujących przypadków: nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, instrumentalis, localis […].

[…] ACCUSATIVUS […]. Pierwotnie 4. przypadek oznacza rozciągłość przedmiotu, czyli wyraża, że rzecz wymieniona ma być wziętą w całej rozciągłości, we wszelkich kierunkach […]. Stąd służy: 1) z jednej strony na wyrażenie okoliczności miejsca i czasu na pytania: jak daleko i jak długo [...], często z dodaniem przyimka: przez; 2) a z drugiej strony jest właściwym przypadkiem na wyrażenie dopełnienia bliższego po słowach przechodnich, które oznaczają czynność, rozciągającą się czyli przechodzącą na przedmiot zewnętrzny w całości i ogarniającą go zupełnie [...]. 3) Z dopełnienia bliższego rozwinął się 4. przyp. dopełnienia dalszego przy słowach nieosobowych: boli, korci itp., oraz przy słowach obchodzić i kosztować [...], na tej samej zasadzie, że słowa powyższe w gruncie rzeczy mają znaczenie podobne, jak słowa przechodnie, a tylko przypadkowo nie posiadają cechy słów przechodnich, tj. imiesłowu biernego, a to dlatego, że nigdy nie zachodzi potrzeba używania ich po stronie biernej. 4) Znaczenie rozciągłości posiada również 4. przyp. okoliczności stopnia przy przymiotnikach: długi, szeroki, wysoki, głęboki, gruby [...]. 5) Również ze znaczenia rozciągłości w przestrzeni lub czasie rozwinęło się znaczenie ilości, tj. ilość arytmetyczną zaczęto wyrażać wedle analogii ilości gieometrycznej.

[...] kojarzenie z wyobrażeniem życia wymaga użycia G. s. w roli A. s.: senatora, urzędnika..., wilka, psa, wróbla... Brak asocjacji nietylko z wyobrażeniem życia prowadzi przy rzeczownikach masc., podobnie jak i przy wszystkich fem. i neutr., do utożsamiania N. pl. z A. pl. oraz (masc. i neutr.) A. s. z N. s. stoły, kraje..., stół, kraj...

Przypadek: mianownik (nominativus), dopełniacz (genetivus), celownik (dativus), biernik (accusativus), wołacz (vocativus), narzędnik (instrumentalis), miejscownik (locativus).

Inna rzecz ślady morfologiczne, np. pod Mławą acc. sg. [...]

Częściowe zmieszanie także w dialekcie pn.-małopolskim (kielecko-sandomierskim), gdzie gdzie nom.-acc. głębokå studńå [...].

Iloczas rzeczowników ręka strzała [...] wyjaśnia się może tem, że to są oksytona powstałe z dawnych barytonów wskutek działania prawa de Saussure’a, które przedprzyciskową długą mogły mieć tylko w nom. gen. loc. sg., zaś w dat. acc. sg. oraz nom. acc. pl. miały przycisk (cyrkumfleks) na rdzennej [...].

Nawet co do starych oksytonów z długą rdzenną nie wiadomo, czy w n. acc. sg. ich długość przeciągła nie polega na analogicznem jej (t. j. przeciągłej) wprowadzeniu z casus obliqui, co prawda zapewne już w prasł. epoce.

Ac. sg.

§ 31. W języku stp. tak samo, jak w dzisiejszym, przypadek ten utożsamił się z N. sg., ale w zakresie imion żywotnych zamiast niego wszedł także w użycie G. sg.

Accusativus singularis § 31—32.

Accusativus, p. przypadki.

★Przypadki - formy imion i zaimków, wskazujące na ich funkcję znaczeniową w stosunku do innych wyrazów w zdaniu: 1. ★mianownik (★nominativus) [...], 4. ★biernik (★accusativus).