imię własne

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DonGl/1542
• DonCul/1560
• Don/1595
• Kn/1621
• Don/1649
• Sty/1675
• Duch/1699
• Mal/1700
• Cell/1725
• Dąb/1759
• Klecz/1767
• SzyGram/1767
• SzyPocz/1770
• Nał/1774
• Lub/1778
• Mon/1780
• Don/1795
• DwBg/1813
• Gddk/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• Br/1848
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Grub/1891
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Król/1907
• Kr/1917
• Łoś/1918
• Kon/1920
• Król/1922
• Rozw/1923
• ZwO/1924
• Gaert/1927
• Kor/1961

Nomen appellativum, proprium – imię pospolite, własne.

Imieniu wiele przypadáją? Sześć. Ktore? Jákość, Przyrownánie, Rodzaj, Liczbá, Wyobráżenie, Spadek. Jákość Imion w czym jest? Dwojáka jest. Jáko? Albo iż jednej rzeczy imię jest, i własne jest rzeczone, álbo wielu, i jest pospolite. Nomini quot accidunt? Sex. Quae? Qualitas, Comparatio, Genus, Numerus, Figura, Casus. Qualitas Nominum in quo est? Bipartita est. Aut enim unius rei nomen est, et proprium dicitur, aut multorum, et est appellativum.

Kiedy przemienia w jáko pan pánie. Kiedy zásię w jeśli są własne imioná, odjąwszy będzie wzywájący w jáko to imię.

Quando us mutatur in e, ut dominus domine. Quando vero in ius, si sint propria nomina, abiecta us, fit vocativus in i, ut Vergilius Vergili.

Qualitas Nominum in quo est? Bipartita est. Aut enim vnius rei nomen est, et proprium dicitur, aut multorum, et est appellativum.

Jákość Imion w czym jest? Dwojáka jest. Jáko? Abo iż jednej rzeczy imię jest/ i własne jest rzeczone/ ábo wielu/ i jest pospolite.

Quando us mutatur in e, ut Dominus domine. Quando vero in ius, si sint propria nomina, abiecta us, fit vocativus in i, ut Vergilius Vergili. Kiedy przemienia w jáko Pan pánie. Kiedy zásię w jeśli są własne imioná, odjąwszy będzie wzywájący w jáko to imię.

Articulus Infinitus tylko ma trzy spadki, ábowiem Imioná własne Krolestw, Xięstw [...] zadnego Artykułu w miánującym i w oskarzájącym spadku, nie máją.

Są też insze Imioná własne dzieci, ták Męskiego ják niewieściego rodzáju, ktore się Irregulariter zmniejszáją, jáko Nino Miásto Giovannino Jasiek, vel Jasieczek [...].

Odpowiedájąc tedy ná pytanie dokąd przełożysz Imionom własnym Cesarstw, Krolestw, i Prowinciy praepozycyą in [...].

Odpowiedájąc tedy ná pytanie dokąd przełożysz Imionom własnym Cesarstw, Krolestw, i Prowinciy praepozycyą in [...].

Imioná własne Cesarstw / Krolestw / Xięstw z miejscá znáczące máją rodzący spadek / insze inne Imioná máją odbierájący [...].

Imioná tákże własne Narodow, ktore máją tęż terminácyą, ois, ták brzmią jákoby tylko e było [...] v. g. Polonois, Polak.

Imię istotné dzieli się ná Własné i Pospolité. po Fr: Propre et Appellatif. Własné jest, którym sie nie może názwáć tylko jedna rzecz. náp. Rzym, Polská, Wisła [...]. Tu notuj że imióná ludzi, zowią sie własnymi, chóć sie nie jednęmu tylko przydáją [...].

Imióná własné nie záżywáją ártykułu. tylko ná znák Rodzącégo i Odbiérającego spadku dobiéráją pártykuły de [...], ná znák záś dającego przybiérają pártykułę à.

Pod literą S naprzod imiona własne, nap: Mars.

Większy by był dowod z Imion własnych, i pospolitych, znajdujących się, u Starych Dziejo- i Lato-pisow, gdyby kto dla przysługi Ojczyzny, wydał, Wykład Słow (Etymologiam) z dobyciem i wyrażeniem początku onychże.

Tłumaczący [...] jak ma tłumaczyć imiona własne 15, 4. nast.

I. Imiona własne męskie jakokolwiek zakończone byle nie na a, i lub y.

Wiedzieć tedy potrzeba najprzod, że w imionach tak własnych, jako też pospolitych z obcych językow pochodzących [...] samego h, używa się.

P. Wiele jest Rożnic czyli Szczegolności Jestotnych Imion? O. Jak Grammatycy pospolicie uczą jest ich trzy: Imiona Powszechne lub Ogolne (Noms généraux) inaczej się zowią Imiona spolne albo Nazywające (communs lub appellatifs). Imiona Zbiorne (les Noms Collectifs). Imiona Własne (les Noms Propres.

Na początku cudzoziemskich rzeczeń [...] lub są imiona własne (nomina propria) Е. w dwugłośną potajemną nie przemienia się; lecz wymawia się, jak w onych językach.

Punkt zamyka cały period, i po nim zwyczajnie następuje większa litera; od której także imiona uczciwe, i własne poczynają się.

Imiona własne miast, mające znaczenie dzierzących (Nomina possessiva) kończące się na БО. i НО. skłaniają się [...] Тушино tuszyne, Тушинымъ.

Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik. Nomen Adjectivum: Imie przyrzutne, przymiotne, krocej Przymiotnik. Nomen proprium: Imie własne czyli szczegulne. Nomen appellativum: Imie nazowne, mianowne, czyli pospolite. Nomen gentile, gentilitium: Imie Narodowe, Rodowe.

Imié­nia włásnégo do pospolitégo np. Job (bogácz), Imiénia pospolitégo do włá­snego np. zwycięzca Turków (Sobieski) [...]. Ta Przenośnia zowié się Antonomasia.

Sczególné czyli włásné Imiona, 4.

Opuszczają się te słowa: façon, mode, manière. Sposób jeźli mają się łączyć z Imionami własnemi, naprz: À la Françoise, Po Francuzku.

Imiona własne Krolestw i Prowincyi kładą się w 4tym przypadku z Przyimkiem en, na przykład; Je demeure en Pologne. Mieszkam w Polszcze.

[Nomen] Proprium. [Imie] Własne.

[…] Przymiotniki od imion własnych pochodzące, formują się przez dodanie zgłoski ski, np. krakowski, lwowski, poznański itd. Od Kraków, Lwów, Poznań.

Imiona własne czyli szczególne, ponieważ jednéj tylko rzeczy służą, nie mogą mieć liczby mnogiéj i nie mogą wyrazić wiele rzeczy, np. Warszawa, złoto, srebro.

Właśnie dlatego, że tworzenie nowych słów nie jest rzeczą łatwą, urabiamy imiona własne z imion pospolitych, albo też przenosimy imię własne z przedmiotu na przedmiot: miasto bierze często nazwisko od rzéki, strumyk od przyległéj okolicy, wioska od imienia osoby, właściciel od swéj ziemi i t. p.

Imiona własne, uważane tylko jako brzmienia, nie mogą być znakami pewnemi, bo nie masz dwóch narodów, któreby wymawiały imiona własne zupełnie tym samym sposobem.

IMIONA własne; ich powstanie, 469. Urabiano je z imion pospolitych , 473.

Obce imiona własne spadkują się podług prawideł języka polskiego […]; wszelako jeśli poprzedzamy imię własne rzeczownikiem Pan, wtenczas możemy nie spadkować imienia własnego […].

Imiona właśne miast, Falmouth, Plymouth, Portsmouth, Weymouth, Yarmouth, i t. d. [...].

[Przedimek nieokreślny] kładzie się [...] przed imionami pospolitymi, następującemi po imionach własnych, jeżeli imię pospolite oznacza rzecz należącą do rzędu wielu innych jej podobnych.

Przymiotniki oraz rzeczowniki ogólne czyli pospolite, brane w znaczeniu imion własnych, piszą się także przez początkową literę większą, np. Aleksander Piérwszy, Piotr Wielki, ogród Saski, ulica Długa.

Imiona własne [...] dzielą się jeszcze trojako: 1. Rzeczowne, np. Polak, Wolter, Jakób [...]. 2. Przymiotne, np. polski, á, e; Wolterowski, á, e [...]. 3. Przysłówkowe, np. z polska, po niemiecku.

Istotniki, jako miana wszelakich istot, są w mowie poddane pewnym powszechnym prawidłom, — lecz między niemi nazwiska, tak zwane imiona własne, oraz istotniki złożone odróżniają się odmianami w pewnych względach (…).

[…] Spółgłoski gs zlewają się w niektórych imionach własnych w dz […], w innych albo nie zlewają się wcale, np. księstwo Ostrogskie, most pragski, Haga hagski, albo g wyrzuca się np. Petersbur(g)ski […].

[…] Według formy przymiotników odmieniają się także: 1. Przymiotniki i imiesłowy użyte w znaczeniu rzeczowników i imion własnych […].

[...] Jakkolwiek w polskim języku samogłoska y nie tylko jak w greczyznie jest córką samogłoski u, ale także powstaje ze samogłoski i pozbawionéj swojego j, i słusznie w wyrazach polskich i spolszczonych po spółgłoskach twardych zamiást czystego i piszem y, to jednakże sądzę, jiż przez nader usprawiedliwione uwzględnienie klasycznych języków, to jest greczyzny i łaciny, powinniśmy w greckołacińskich názwach naukowych i w jimionach własnych zachować etymologiczną pisownią tych języków [...].

[…] Rzeczownik zbiorowy paɳstvo łączym z liczbą mnogą tych jimion włásnych […].

P. Dlaczego Walusiu nazywamy imieniem własnem?

Wszystkie imiona własne, t. j. nazwy osób, bożków mitologicznych, narodów, krajów, miast, wsi, rzek, gór, herbów, świąt, ciał niebieskich.

W łacińskich dyplomatach naszych od r. 1218 począwszy, znajdujemy już imiona własne w taki sposób pisane, że wątpić o tém nie można, iż w nich np. ć i dź wymawiane być musiało po dzisiejszemu: np. Raciborius, Woicech.

Wyrazy cudzoziemskie w ogólności używane w języku naszym są to albo imiona własne (osób, krajów, miast, gór, rzek itd.) albo imiona pospolite (np. kolacya, szosa, warsztat, armata).

Tylko w obcych imionach własnych, niespolszczonych, zachowujemy podwójne głoski: np. Pallas, Apollo, Pirrhus, Mekka, Otto — i w niektórych obcych pospolitych np.; netto, brutto, itp.

Имя существительное бываетъ: [...] 2. Собственное, własne, которымъ мы отличаемъ одинъ предметъ отъ всѣхъ другихъ ему подобныхъ напр. Aleksander, Maryja, Wilhelm, Rossyja, Moskwa, Wołga, Wezuwijusz и проч.

2) Imiona własne ze świata starożytnego.

Projekt Rady Szkolnej zmierzał do radykalnej reformy w sprawie pisowni imion własnych ze świata starożytnego.

Według pisowni oryginalnej pisze się imiona własne, wzięte z języków nowożytnych, które używają alfabetu łacińskiego: Goethe, Schiller, Rousseau, Byron, Bordeaux, Manchester i t. p.

Małą literą początkową pisze się: [...] Przymiotniki, urobione od imienia własnego miejscowości: np. starosta lwowski, województwo lubelskie (ale: Lubelskie, jako obszar dawnego województwa, wielka litera, ob. wyżej 1. b.), łany podolskie i t. p., również przymiotniki urobione od imienia własnego osoby: np. obchód mickiewiczowski, zygmuntowskie czasy, chyba że ten przymiotnik jest nazwą własną: np. plac Sapieżyński, fundacya Skarbkowska.

W imionach własnych, zwłaszcza mniej spolszczonych, jak oto: w nazwach gieograficznych i nazwiskach rodowych, zachowujemy podwójne spółgłoski bez względu na wymawianie: jak np. Apollo, Attyka, Chantilly, Halla, Hellada, Jassy, Mekka, Odessa, Otto, Pallas, Saragossa, Sully, Rousseau, Oppert, de Rialle, Corregio, Hellwald, itp.

WIELKIE LITERY 1) Piszemy na początku pierwszego słowa w zdaniu. 2) Imiona własne osób, nazwiska rodowe, przydomki: Apollo, Bolesław Chrobry [...] 3) Nazwy gieograficzne: Europa, Polska, Warszawa, Tatry, tudzież złożone: Sądowa Wisznia, Nowe Miasto, Wola Węgierska itd.

Wielkie i małe litery. Imiona własne [...] piszemy dużą literą np. Jan Kochanowski [...] Polska, Polacy, Akademia Umiejętności i t.d. Zaczynamy pismo od wielkiej litery, od której też rozpoczynamy zdanie po kropce a także po dwukropku.

Imiona własne i nazwy: Bogdan, Radgoszcz, Radwan, Racław Racławice, Więcław, Chwalszyce.

Przedimek (artigo) zawsze się kładzie przed rzeczownikiem; przedimka używa się przy imionach własnych, w znaczeniu familijnem: o José (Józef), o Antonio (Antoni), o Vieira; dalej, przy imionach własnych geograficznych: o Brasil (Brazylja), a Europa (Europa); wreszcie przy imionach dzieł n. p. os Lusiadas (Luzjady), a Iliiada (Iljada, itd).

Własne imiona, p. rzeczowniki.

Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.

Terminologia Reguł [...].

Nomen proprium — imię własne, appellativum — pospolite, pronomen demonstrativum — namiastek ukazujący, relativum — powtarzający; verbum — słowo, adverbium — przysłowie, praepositio — przełożenie, coniunctio — słączenie, interiectio — wołanie.

Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.

Terminologia [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, appellativum — pospolite, adiectivum — przydane, numerale — słowo, imię liczebne.

Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne (s. 202—206), appellativum — nazywające (s. 37), pospolite (s. 203), adiectivum — przydane, przyłożone, numerale cardinale — liczba przednia, ordinale — porządkowa, collectivum — złączająca [...].

Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.

Terminologia [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, adiectivum — przydatne, numerale — liczba, pronomen personale — namiestnictwo osobiste, demonstrativum — pokazujące, possessivum — osiadłość znaczące, interrogativum — pytające, interrogujące, relativum — relacyją mające, infinitum — niedeterminowane.

Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.

Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne, substantyw (s. 70), własne, appellativum — pospolite, adiectivum — przyrzutne, adiektyw (s. 74). numerale cardinale — liczba (s. 85) zawiesista, ordinale — porządkowa.

Więcej ich [terminów] można znaleźć u K. Cellariusa [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne, substantyw (s. 142) własne, appellativum — innym wielom spólne, adiectivum — adiektyw (s. 168), przyrzutne, numerale — liczby, liczba (s. 112), pronomen — pronomen (s. 146), verbum — werbum (s. 136), adverbium — adwerbium (s. 168), praepositio — przekładalne słówko, prepozycyja (s. 117), coniunctio — koniunkcyja (s. 138).

Trochę rodzimych terminów gramatycznych zawiera jeszcze podręcznik S. Konarskiego [...].

Nomen substantivum proprium — imię, nomen (s. 8), substantyw (s. 6) własne, adiectivum — adiektyw, numerale cardinale — liczalne zawiesiste, ordinale — porządkowe, pronomen possessivum — dzierżawne, interrogativum — pytające, relativum — odnoszące.

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].

Nomen substantivum proprium — imię istotne własne, appellativum — nazywające, adiectivum — przydatne, numerale cardinale — liczby (s. 177), liczba główna, ordinale — porządkowa, collectivum — zebrana, multiplicativum — przymnażająca, propartionale — proporcyjonalna, rozdzielająca.

Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].

Nomen substantivum proprium — imię, miano jestotne, istotne (s. 111), własne, appellativum — powszechne, ogólne, spólne, nazywające, pospolite, collectivum — zbiorne, abstractum — odciągnione (s. 229), adiectivum — dodane.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .

Nomen substantivum proprium — imię ist(ot)ne (s. 63), własne (s. 8), adiectivum — przydatne, numerale cardinale — rachunkowe pierwiastkowe, ordinale — pochodzące, collectivum — zgromadzalne (s. 51); pronomen personale — zaimek pierwiastkowy, reflexivum — odwrotny, demonstrativum — pokazujący, possesivum — dzierżący, interrogativum — pytający, relativum — odnośny.