Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rzeczownik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rzeczowniki
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
  • Dane morfologiczne: BdC/1915
  • Dane semazjologiczne: BdC/1915
  • Forma negativă: Gos/1939
  • Kilka słów o etymologii właściwej jako sprawozdanie o niniejszej pracy złożone: Trz/1865
  • Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
  • Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
  • O źródłosłowach w ogólności: Trz/1865
  • Podział mowy: Desz/1846
  • Podziały istotników: Czep/1871–1872
  • Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
  • Przypisy na klassę drugą: Kop/1780
  • Rozdział III. O słoworodzie: Kop/1783
  • Rzeczowniki: Desz/1846
  • Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
  • Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
EJO 1999, 506 Definicja współczesna

Rzeczownik. Leksem o prymarnej funkcji subiektu - obiektu w zdaniu.

Cytaty

Kop/1780, t. II, s. 8 (7-8)

Przeciwnie zaś, poniewáż Imiona rzeczowné a przymiotné w wielu względach grammatycznych są od siebie różné, przeto na osobné dwa szeregi rzeczowników i przymiotników podzieloné być musiały.

Kop/1783, t. I, s. 37

Widzimy po siódmé, jak z Rzeczowników robią się Przymiotniki, i wzajémnie, np. urodzáj, urodzájny, wyrodzony, wyrodek: jak z Imion robią się Słowa i Imiésłowy, np. rodzáj, rodzic, urodzić się, urodzony.

Kop/1783, t. II, s. 138

Imiona przymiotów, wziętych rzeczownie, kończą się jak Rzeczowniki np. moc, życié : fortitudo, vita.

Kop/1783, t. II, s. 149

Części myśli nazywamy po Grammatycznemu Rzeczownikiém, Przymiotnikiém i Słowém [...].

Jak/1823, t. I, s. 29 Definicja

IMIE lub RZECZOWNIK, uważany tylko jako wyraz, znaczy rzecz wszelką, albo wyobrażenie rzeczy. Uważany jako część zdania, wyraża tę rzecz, o któréj mówimy.

Jak/1823, t. I, s. 35 Definicja

Imie rzeczowne zowiemy króciéj rzeczownikiem.

Desz/1846, s. 8 (7-8) Definicja

W czasie późniejszym nadano ogólne nazwy stworzeniom i przedmiotom np. drzewo, źwierz, ptak [...] w szczególne później rozrodzone np. buk, sosna, dąb [...] Niemen, Dźwina, San. Te i tym podobne nazwy naukowe nazywają się rzeczownikami.

Desz/1846, s. 21 Definicja

Wszelkie nazwy nadane istotom żyjącym, tworom przyrodzenia, rąk ludzkich dziełom i wyobrażeniom umysłowym, oderwanym nazywają się ogólnie po grammatycznemu imionami rzeczownemi, a króciéj rzeczownikami.

Trz/1865, s. 5

[Zygmunt Sawczyński] Że wywód n. p. wyrazu sumienie, od s-umienia, jak to niedawno jeszcze uczynił SZCZĘSNY MORAWSKI w Iszym tomie Sądecczyzny, jest mylny, przyzna każdy, kto wie, że wyraz ten niedawno jeszcze brzmiał i w drukach wyglądał jako sumnienie; złożony więc jest z dawniejszego przyimka su (inna forma dawniejsza jeszcze jest są n. p. w wyrazach sąsiad, sąsiek — późniejsza s, dzisiejsza z, ze) i rzeczownika mnienie utworzonego bezpośrednio z formy imiesłowu biernego czasu przeszłego, jako źródłosłowu, zapomocą końcówki ie; zatém = su - mnian - ie ; a według prawideł głosowni polskiej: sumnienie.

Trz/1865, s. 30

I to wiedzieć trzeba, że piérwotne znaczenie przyrostków z czasem tu i owdzie aż do niepoznania się zmieniło: żo-na- źródłosłów rzeczownika tej samej postaci powstały z pierw. żon i przyrostka -a [...].

Trz/1865, s. 85 Definicja

1.Rzeczowniki tworzą się od imion, przyczém końcowa samogłoska źródłosłowu imiennego w postaci o jako spójka występuje; kłop-o-t źródł. kłop-.

Malin/1869, s. 280 Definicja

Rzeczownik jest to wyráz, którym oznaczámy osobę, zwiérzę, lub jakąkolwiek jistotę żywotną lub nieżywotną, stán, czynność, uwáżaną w pojęciu naszym jako jistność wyłączną i swój byt mającą […].

Malin/1869, s. 281

[...] Zresztą, jak piérwiástki kończące się na a, i, e są wyłącznie słównemi, t. j. służą tylko, ogołocone z nágłosów i pogłosów, za temáta słówne, a nigdy za temáta jimionowe, tak samo i piérwiástki słówne, mające w środku jotowane e, czyli zaczynające się od spółgłoski zmiękczonéj, a kończące się na spółgłoskę twardą, nie służą za temát do urábianiá rzeczowników [...].

Malin/1869, s. 303

[...] Aczkolwiek język nasz skłádá wyrazy s piérwiástków jimionowo-słównych, jednakże środka tego pomnożeniá swojich rzeczowników używá bardzo skromnie, rzádko i tylko zdaje się w koniecznéj potrzebie, a przynájmniéj dzieje się takowe skłádanie daleko rzádziéj i skromniéj niżeli w greczyznie i dzisiejszéj niemczyznie, w któréj nader ograniczoná jilość pogłosów stała się źródłem bogactwa językowego s powodu wielkiéj łatwości skłádaniá rzeczowników z dwu lub więcéj piérwiástków lub piérwotników ze sobą [...].

Czep/1871–1872, s. 14 Definicja

Istotnik czyli rzeczownik jest nazwanie każdéj istoty, w zdaniu zwykle jest podmiotem, i odpowiada na pytanie: kto? co?

Czep/1871–1872, s. 17

Rzeczowniki czyli istotniki dzielą się jeszcze na własne czyli szczególne, pospolite czyli ogólne i podzielne.

BdC/1915, s. 173

Przenosimy więc to złudzenie w świat zewnętrzny, animizujemy świat cały, substantywizujemy, tworzymy istoty, substancje. [...] Jak wszystko, częgo się dotknął Midas, stawało się złotem, tak wszystko, pomyślane osobno, w oderwaniu od całości życia konkretnego, staje się substancją, staje się rzeczownikiem.

BdC/1915, s. 176

W zakresie deklinacji mamy różne gromady deklinacyjne, oparte na różnicy wyobrażeń kierujących o charakterze semazjologicznym: 1) rzeczowniki (substantiva) 2) zaimki osobiste (pronomina personalia) 3) zaimki wskazujące (pronomina indicativa) wraz z przymiotnikami (adjectiva) 4) liczebniki (numeralia).

Kon/1920, s. 10 Definicja

§ 19. Słowa: Piotr, kot, grób, Mickiewicz, kamień, słoń, głos i t. d. wyrażają imię jakiejś osoby, zwierzęcia lub rzeczy. Części mowy, które są imionami osób, zwierząt lub rzeczy, nazywają się rzeczownikami.

Szob/1923, s. 104 Definicja

Rzeczowniki nazywają przedmioty, a wśród przedmiotów rozróżniamy przedmioty zmysłowe świata zewnętrznego i przedmioty oderwane, czyli właściwości, czynności lub stany, odtwarzane niezależnie od przedmiotów, w których są wyróżniane. Zależnie od tych dwóch odmian przedmiotów dzielimy rzeczowniki na zmysłowe i oderwane.

Gos/1939, s. 27

RZECZOWNIK—SUBSTANTIVUL

In limba polonă substantivele sunt de trei genuri: masculin, femenin și neutru. Ele au numărul singular și plural și se declină în 7 cazuri.

[W języku polskim rzeczowniki występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim. Mają liczbę pojedynczą i mnogą i odmieniają się przez siedem przypadków.]

Powiązane terminy