Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rzeczownik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rzeczowniki
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
EJO 1999, 506 Definicja współczesna

Rzeczownik. Leksem o prymarnej funkcji subiektu - obiektu w zdaniu.

Cytaty

Kop/1780, t. II, s. 8 (7-8)

Przeciwnie zaś, poniewáż Imiona rzeczowné a przymiotné w wielu względach grammatycznych są od siebie różné, przeto na osobné dwa szeregi rzeczowników i przymiotników podzieloné być musiały.

Kop/1783, t. I, s. 37

Widzimy po siódmé, jak z Rzeczowników robią się Przymiotniki, i wzajémnie, np. urodzáj, urodzájny, wyrodzony, wyrodek: jak z Imion robią się Słowa i Imiésłowy, np. rodzáj, rodzic, urodzić się, urodzony.

Kop/1783, t. II, s. 138

Imiona przymiotów, wziętych rzeczownie, kończą się jak Rzeczowniki np. moc, życié : fortitudo, vita.

Kop/1783, t. II, s. 149

Części myśli nazywamy po Grammatycznemu Rzeczownikiém, Przymiotnikiém i Słowém [...].

Ant/1788, s. 34

W Rzeczownikach na trzy rzeczy mieć wzgląd potrzeba: to jest, na liczbę, przypadkowanie, i rodzajowanie.

Ant/1788, s. 60

Poetowie opuszczają to 'S jeśli rzeczownik, któremuby się dodać powinno było, kończy się S np. When Phebus rays had pierced the trem bling trees. Kiedy słoneczné promienie przeniknęły drżącé drzewa.

Prz/1792, s. 18

Imiona są dwoiakie: Rzeczowniki, które mianuią rzeczy: kto? co? [...] i Przymiotniki, które mianuią przymiot rzeczy jak? jaka? jakie? Z temi drugiemi maią powinowactwo Imiesłowy skazuiące stan rzeczy z oznaczeniem czasu.

Gott/1794, s. 50

O Rodzaiach Imion rzeczownych albo rzeczownikow.

SkorM/1816, s. 105

Indostanie rzeczowniki, przymiotniki, Zaimki, Imiesłowy, łącznie z wszystkiemi nieodmiennemi częściami mowy, ogólnym wyrazem (Shobdo) nazywają.

Desz/1846, s. 8 (7-8) Definicja

W czasie późniejszym nadano ogólne nazwy stworzeniom i przedmiotom np. drzewo, źwierz, ptak [...] w szczególne później rozrodzone np. buk, sosna, dąb [...] Niemen, Dźwina, San. Te i tym podobne nazwy naukowe nazywają się rzeczownikami.

Desz/1846, s. 21 Definicja

Wszelkie nazwy nadane istotom żyjącym, tworom przyrodzenia, rąk ludzkich dziełom i wyobrażeniom umysłowym, oderwanym nazywają się ogólnie po grammatycznemu imionami rzeczownemi, a króciéj rzeczownikami.

Such/1849, s. 20 Definicja

Rzeczownik jest to słowo, które mianuje jakiś przedmiot; np. Bóg, słońce, człowiek, koń, nóż.

Such/1849, s. 22 Definicja

Rzeczownik jest słowo wyrażające przedmiot, o którym coś pomyśléć i wyrzéc można; np. Duch, świat, lis, powietrze, cnota, rąbanie

Such/1849, s. 23 Definicja

Najłatwiéj poznać Rzeczowniki po tém, że odpowiadają na pytanie kto? co?.

SWil/1861, cz. I, s. 426

Istotnik, a, lm. i, m. gram. imię rzeczowne, v. rzeczownik (Morz.).

SWil/1861, cz. II, s. 1435 Definicja

Rzeczownik, a, lm. i, m. gram. v. Imię rzeczowne; część mowy należąca do odmiennych; obejmuje wyrazy będące nazwami rzeczy jakichkolwiek, w najobszerniejszém znaczeniu; rzeczownikiem jest każda nazwa istoty żyjącéj, tworu przyrodzenia, dzieła rąk ludzkich, wyobrażenia umysłowego. Rzeczowniki ze względu na znaczenie tego czego są nazwą, dzielą się na: a) żywotne, będące nazwą istot żyjących, a te jeszcze na ludzkie i zwierzęce; b) nieżywotne, będące nazwą istot lub wyobrażeń niemających życia widocznego takiego jak w ludziach i zwierzętach; c) własne v. szczególne, które służą wyłącznie jednéj rzeczy; d) pospolite v. ogólne, które służą do oznaczenia różnych rzeczy podobnych; e) zbiorowe, które pod postacią liczby pojedyńczéj wyrażają zbiór jednorodnych v. jednoprzymiotowych istot, rzeczy; f) liczebne, v. liczbowe (v. Liczbowniki), oznaczające lik, liczbę; g) porządkowe, wyrażające następstwo rzeczy za rzeczą; h) pierwotne, z których inne się formują; i) pochodne, z innych ukształtowane; j) zdrobniałe albo spieszczone, wyrażające małość drobność, albo też pieszczotę; k) zgrubiałe, które znaczą wielkość a razem niezgrabność i często wyrażają pogardę dla nazywanych niemi rzeczy; 1) słowowe, uformowane ze słów i przedstawiające w formie rzeczownika czynność lub stan oznaczony słowem, z tych uformowane od słów zaimkowych zowią się jeszcze zaimkowemi, a te wszystkie są rodzaju nijakiego. Rzeczowniki w języku polskim mają trzy odmiany, wyróżniające się rozmaitemi kształtami zakończenia : a) przez rodzaje, wyrażające płeć lub jéj podobieństwo, ob. Rodzaj; b) przez liczby pojedyńczą, podwójną i mnogą, ze względu czy rzeczownik wyraża jedną, dwie lub wiele osób albo rzeczy; c) przez przypadki v. spadki wyrażające stosunek rzeczy do rzeczy lub czynności do tego na co się wywiera.

SWil/1861, cz. II, s. 1435

Rzeczownie, ps. jako rzeczownik, w znaczeniu rzeczownika. Wziąć przymiotnik lub słowo rzeczownie.

Malin/1869, s. 280 Definicja

Rzeczownik jest to wyráz, którym oznaczámy osobę, zwiérzę, lub jakąkolwiek jistotę żywotną lub nieżywotną, stán, czynność, uwáżaną w pojęciu naszym jako jistność wyłączną i swój byt mającą […].

Malin/1869, s. 281

[...] Zresztą, jak piérwiástki kończące się na a, i, e są wyłącznie słównemi, t. j. służą tylko, ogołocone z nágłosów i pogłosów, za temáta słówne, a nigdy za temáta jimionowe, tak samo i piérwiástki słówne, mające w środku jotowane e, czyli zaczynające się od spółgłoski zmiękczonéj, a kończące się na spółgłoskę twardą, nie służą za temát do urábianiá rzeczowników [...].

Malin/1869, s. 303

[...] Aczkolwiek język nasz skłádá wyrazy s piérwiástków jimionowo-słównych, jednakże środka tego pomnożeniá swojich rzeczowników używá bardzo skromnie, rzádko i tylko zdaje się w koniecznéj potrzebie, a przynájmniéj dzieje się takowe skłádanie daleko rzádziéj i skromniéj niżeli w greczyznie i dzisiejszéj niemczyznie, w któréj nader ograniczoná jilość pogłosów stała się źródłem bogactwa językowego s powodu wielkiéj łatwości skłádaniá rzeczowników z dwu lub więcéj piérwiástków lub piérwotników ze sobą [...].

Czep/1871–1872, s. 14 Definicja

Istotnik czyli rzeczownik jest nazwanie każdéj istoty, w zdaniu zwykle jest podmiotem, i odpowiada na pytanie: kto? co?

Czep/1871–1872, s. 17

Rzeczowniki czyli istotniki dzielą się jeszcze na własne czyli szczególne, pospolite czyli ogólne i podzielne.

Szob/1923, s. 104 Definicja

Rzeczowniki nazywają przedmioty, a wśród przedmiotów rozróżniamy przedmioty zmysłowe świata zewnętrznego i przedmioty oderwane, czyli właściwości, czynności lub stany, odtwarzane niezależnie od przedmiotów, w których są wyróżniane. Zależnie od tych dwóch odmian przedmiotów dzielimy rzeczowniki na zmysłowe i oderwane.

Gos/1939, s. 27

RZECZOWNIK—SUBSTANTIVUL

In limba polonă substantivele sunt de trei genuri: masculin, femenin și neutru. Ele au numărul singular și plural și se declină în 7 cazuri.

[W języku polskim rzeczowniki występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim. Mają liczbę pojedynczą i mnogą i odmieniają się przez siedem przypadków.]

Powiązane terminy