Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rzeczownik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: rzecz., rzeczow., rzeczowniki
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
  • Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
  • Forma negativă: Gos/1939
  • Kilka słów o etymologii właściwej jako sprawozdanie o niniejszej pracy złożone: Trz/1865
  • Liczby najdokładniej stwierdzają: Oż/1883
  • O częściach mowy w ogólności: Bor/1830
  • O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
  • O źródłosłowach w ogólności: Trz/1865
  • Podziały istotników: Czep/1871–1872
  • Przypisy na klassę drugą: Kop/1780
  • Słownik: Mon/1780
  • Słownik, tom VII (Pri-R): Dor/1958–1969
  • Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
  • Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
EJO 1999, 506 Definicja współczesna

Rzeczownik. Leksem o prymarnej funkcji subiektu - obiektu w zdaniu.

Cytaty

Kop/1780, t. II, s. 8 (7-8)

Przeciwnie zaś, poniewáż Imiona rzeczowné a przymiotné w wielu względach grammatycznych są od siebie różné, przeto na osobné dwa szeregi rzeczowników i przymiotników podzieloné być musiały.

Mon/1780, s. 155

Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik.

Jak/1823, t. I, s. 29 Definicja

IMIE lub RZECZOWNIK, uważany tylko jako wyraz, znaczy rzecz wszelką, albo wyobrażenie rzeczy. Uważany jako część zdania, wyraża tę rzecz, o któréj mówimy.

Jak/1823, t. I, s. 35 Definicja

Imie rzeczowne zowiemy króciéj rzeczownikiem.

Bor/1830, s. 5

Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.

Bor/1830, s. 11

Gatunki i Nazwiska Rzeczowników. Rzeczownik żywotny [...] nieżywotny [...] mężczyński [...].

Trz/1865, s. 5

[Zygmunt Sawczyński] Że wywód n. p. wyrazu sumienie, od s-umienia, jak to niedawno jeszcze uczynił SZCZĘSNY MORAWSKI w Iszym tomie Sądecczyzny, jest mylny, przyzna każdy, kto wie, że wyraz ten niedawno jeszcze brzmiał i w drukach wyglądał jako sumnienie; złożony więc jest z dawniejszego przyimka su (inna forma dawniejsza jeszcze jest są n. p. w wyrazach sąsiad, sąsiek — późniejsza s, dzisiejsza z, ze) i rzeczownika mnienie utworzonego bezpośrednio z formy imiesłowu biernego czasu przeszłego, jako źródłosłowu, zapomocą końcówki ie; zatém = su - mnian - ie ; a według prawideł głosowni polskiej: sumnienie.

Trz/1865, s. 30

I to wiedzieć trzeba, że piérwotne znaczenie przyrostków z czasem tu i owdzie aż do niepoznania się zmieniło: żo-na- źródłosłów rzeczownika tej samej postaci powstały z pierw. żon i przyrostka -a [...].

Trz/1865, s. 85 Definicja

1.Rzeczowniki tworzą się od imion, przyczém końcowa samogłoska źródłosłowu imiennego w postaci o jako spójka występuje; kłop-o-t źródł. kłop-.

Malin/1869, s. 280 Definicja

Rzeczownik jest to wyráz, którym oznaczámy osobę, zwiérzę, lub jakąkolwiek jistotę żywotną lub nieżywotną, stán, czynność, uwáżaną w pojęciu naszym jako jistność wyłączną i swój byt mającą […].

Malin/1869, s. 281

[...] Zresztą, jak piérwiástki kończące się na a, i, e są wyłącznie słównemi, t. j. służą tylko, ogołocone z nágłosów i pogłosów, za temáta słówne, a nigdy za temáta jimionowe, tak samo i piérwiástki słówne, mające w środku jotowane e, czyli zaczynające się od spółgłoski zmiękczonéj, a kończące się na spółgłoskę twardą, nie służą za temát do urábianiá rzeczowników [...].

Malin/1869, s. 303

[...] Aczkolwiek język nasz skłádá wyrazy s piérwiástków jimionowo-słównych, jednakże środka tego pomnożeniá swojich rzeczowników używá bardzo skromnie, rzádko i tylko zdaje się w koniecznéj potrzebie, a przynájmniéj dzieje się takowe skłádanie daleko rzádziéj i skromniéj niżeli w greczyznie i dzisiejszéj niemczyznie, w któréj nader ograniczoná jilość pogłosów stała się źródłem bogactwa językowego s powodu wielkiéj łatwości skłádaniá rzeczowników z dwu lub więcéj piérwiástków lub piérwotników ze sobą [...].

Czep/1871–1872, s. 14 Definicja

Istotnik czyli rzeczownik jest nazwanie każdéj istoty, w zdaniu zwykle jest podmiotem, i odpowiada na pytanie: kto? co?

Czep/1871–1872, s. 17

Rzeczowniki czyli istotniki dzielą się jeszcze na własne czyli szczególne, pospolite czyli ogólne i podzielne.

Oż/1883, s. 278

Prawideł przypadkowania rzeczow. i przymiot. mamy 16; zawierają 17,300 rzecz.

Oż/1883, s. 278

Prawideł przypadkowania rzeczow. i przymiot. mamy 16; zawierają 17,300 rzecz.

Kr/1897, s. 43

Do części mowy odmiennych należą: rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i słowa (zwane niekiedy czasownikami).

Gos/1939, s. 27

RZECZOWNIK—SUBSTANTIVUL

In limba polonă substantivele sunt de trei genuri: masculin, femenin și neutru. Ele au numărul singular și plural și se declină în 7 cazuri.

[W języku polskim rzeczowniki występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim. Mają liczbę pojedynczą i mnogą i odmieniają się przez siedem przypadków.]
Dor/1958–1969, t. VII, s. 1466 Definicja

Rzeczownik m III «część mowy obejmująca wyrazy odmieniające się przez przypadki i liczby, nie mająca w zasadzie mocji, określana, a nie określająca, oznaczająca osobę, przedmiot, pojęcie».

Powiązane terminy