Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

nomen
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: n., nomina
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Zab/1514–1515/1518, s. [14]/65

N littera duplicem habet sonum, scilicet plenum in primis et ultimus partibus sillabarum, ut nomen, et exilem in mediis, ut annus.

[N litera ma dwojakie brzmienie, tj. pełne w pierwszych i ostatnich częściach sylab, jak nomen, słaby w środkowych jak annus, s. 109.]
Murm/1533, s. 170

Sororis vir, speciale nomen non habet.

Murm/1533, s. 171

Nomina dignitatum ecclesiarum. Vocabeln der geistlichen digniteten ader wirdikeiten. Imioná dostojenstwá i przełożności duchownych pánow.

Mym/1541, s. 12v

De nominibus artificum. von namen der handewercks leuthe. Imioná rzemiesnikow.

Bart/1544 , t. II, s. 31

IMIĘ [...] gram. imię każdej rzeczy nomen RN (wykl. przednia).

DonCul/1560, s. [16] Definicja

Nomen quid est? Pars orationis cum casu corpus aut rem proprie communiterue significans. Proprie, ut Roma, Tiberis, Communiter, ut Urbs, Flumen. Nomen zámyka w sobie rzecz káżdą ktorą widzieć, ábo sie jej dothknąć możemy.

Stat/1568, s. [33]

Si ea nomina, de quibus in masculinis diximus in a desinentia, excipias, reliqua omnia, quae in a finiunt, feminina sunt.

ArtNom/1591, s. [56b]

NOMINA CIVITATUM. Namen der Städte. Imioná Miast.

ArtNom/1591, s. [56b]

NOMINA CIVITATUM. Namen der Städte. Imioná Miast.

Mora/1592, s. [6] A3v [10] Definicja

Nomen, est Pars Orationis, quae rem significat, non agere aliquid aut pati. hoc est. Imię zámyka w sobie imioná wszystkich osob, i rzeczy, ták widomych jako i niewidomych: Vt Deus, Bog. Homo, Człowiek.

UrsMeth/1592 (1998), s. 141 (G-65)

Nomen Imię. Wiśniewska 1998, 65: Gramatyka. W podręczniku znajdujemy terminy: czas 122, ćcionka (litera) 121, droga (methodus) 151, dwugłośnik (dyphtongus) 127, imię 141, głośnik (vocalis) 310, kropka, punkt 127, odmiana (paradigma) 194, osoba 141, oznaczenie 193, postać, wid (species) 84, prawidła (canon) 143, przedłogi (praepositio) 185, przymiot, przypadek (accidens) 175, rod, rodzaj (genus) 172, słowo (dictio) 144, sposob, prawidło (canon) 184, wspułgłośnik (consonans) 310, zbieranka, złoż (sylaba) B 147.

Jan/1594, s. [58]

[Górnicki] [...] ábo tesz zásię (buoj) nomen, jáko oto tu, buoj sie stał wielki w tęm boru.

Don/1595, s. [3]

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie.

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.

Kn/1621, s. 501 Definicja

Názwisko jákiej rzeczy, przezwisko, Nōmen Cice. Nomen non hominis tantum est, sed & aliarum rerum. Idem. Nomina sunt rerum notae. τὸ ὄνομα [tò ónoma].

Kn/1621, s. 902 Definicja

Praenomen, Nomen, Cognomen, & Agnomen [...] Nomen, familiae originem declarat, & perpetuum in aliqua gente à locis, ab animantibus, ab eventu Lips. & auctore gentis ductum, ut Cornelius: Tullius. respondetque Patronymico Graecorum ait Lips. & ferè apud Romanos in ius desinebat, ut Ouilius, Caninius, etc. Lips. Sigon. | Graeci hoc etiam articulo & nomine patris vel avi circumloquebantur. ut μάρκος, [μάρκ]ου [márkos, márkou], παύλου [paúlou]. Sic Russi & Lituani Páwłowicz, etc. dicunt.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 507 Definicja

Nōmen. Imię 1. 2. Słowo. Názwisko. Przezwisko 3. [...]

Nomen apud Grammaticos, pars orationis seu dictio rem corporalem aut incorporalem cum casu, sine tempore, propriè, communiterue significans. Diomed. Donat. τὸ ὄνομα [tò ónoma].

Men/1649, s. 9

Accidentia nominis hoc loco explicanda sunt septem: genus, motio, species, comparatio, casus, numerus, declinatio.

Don/1649, s. [5] Definicja

Nomen quid est? Pars orationis cum casu corpus aut rem pripriè aut communitérue significans.

Imię co jest? Część mowy z spadkiem ciáło ábo rzecz właśnie ábo pospolicie známionując.

Don/1649, s. [5]

PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium: Participium, Conjunctio, Praepositio, Interiectio.

Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imie/ Namiestnik/ Słowo/ Przysłowie: Uczestnik/ Złącz[á]nie / Przekłádánie / Wdánie.

Sty/1675, s. 31

WTORA CZĘŚĆ DE NOMINE Eiusq; ACCIDENTIBUS. O Imieniu i jegoż przypadkách.

Woy/1690, s. 5

Expositis, quae ad literarum affectiones pertinere videbantur, ad dictiones ipsas seu partes Orationis progredimur. Sunt autem ut apud Latinos, ita apud Polonos, octo: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Praepositio, , Adverbium, Interiectio, Coniunctio.

Duch/1699, s. 31 (31-32)

O Częściách Dyszkursu. [...]

Wszystek dyszkurs jest komponowány z dziewiąci części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imię, Namięstnistwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya, lub Przekładánie, Konjunkcya, lub Złączánie, Interjekcya, lub Wtrącenie.

[l'Article], Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l'Adverbe, la Préposition, la Conjonction, l'Interjection.

Cell/1725, s. 2

Słowá, łácińskiego Języká (Partes Orationis) są Ośmiorákiego rodzáju: Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Coniunctio, Interiectio.

Cell/1725, s. 3 Definicja

Rożność Nominum, Imion. 3. Nomen jest Słowko, przed ktorem kłaść możemy, hic, haec, hoc, ten, tá, to. jáko hic homo, ten człowiek, hic Pater, ten Ojciec, haec Maus, tá ręká, hoc Animal, to zwierzę.

Dąb/1759, s. 37 (37-38)

Wszystek dyskurs jest komponowany z dziewiąciu części, ktore są.

Articulus, Nomen, Pronomen, Verbum, Participium, Adverbium, Praepositio, Conjunctio, Interjectio.

Artykuł, Imie, Namiestnictwo, Słowo, Uczestnictwo, Przysłowie, Prepozycya lub Przekładanie, Konjunkcya lub złączenie, Interjekcya lub Wtrącenie.

Le Nom, le Pronom, le Verbe, le Participe, l' Adverbe, le Preposition, la Conjonction, l'Interjection.

Fook/1768, s. 4 (3-4)

On peut dire, que trois fortes de mots composent le Discours: Ceux de la première, et seconde sorte sont flexibles; ceux de la troisieme sont inflexibles. On appelle ceux de la premiere sorte des Noms, ceux de la seconde des Verbes, et ceux enfin de la troisieme des Particules indeclinables.

[...]

Można mowić, że trzech gatunkow słowa składają mowę. Pierwszego i drugiego gatunku deklinują się, á trzeciego nie. Pierwszego gatunku jest Nomen, drugiego Verbum, á trzeciego Partykuły niedeklinujące się.

Fook/1768, s. 4 (3-4) Definicja

Le Nom en general est un mot, qui denote la chose, ou la qualité d'une chose. Dans la langue Latine le Nom est un mot flexible qui denote la chose, ou la qualité d'une chose: par ex. Pater (Pere) est un Nom parce qu'il est flexible; car si le Nominatif est Pater, le Genitif est Patris etc, comme nous verrons plus bas.

[...]

Nomen (imię) w powszechności jest słowo, ktore znaczy rzecz iską, albo własność rzeczy. W języku łacińskim Nomen jest słowo deklinujące się, ktore znaczy rzecz, albo przymiot rzeczy. Na przykład Pater Ojciec jest nomen, ponieważ się deklinuje; albowiem jeżeli Nominativus jest Pater, Genitivus Patris etc. jako niżej obaczemy.

SzyPocz/1770, s. 4 (4-5)

Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium, ktore pochodzi od Verbum, à deklinuje się jak Nomen, przeto jest uczestnikiem tych oboch części mowy, jako czytający, czytany od słowa czytam. V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio [...].

SzyPocz/1770, s. 29 (29-30)

Do tej Części mowy, ktora sie Imieniem czyli Nomen nazywa, należą słowa, ktore się odmieniają przez spadki, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, ktore się deklinują.

SzyPocz/1770, s. 30

Rożność między Nomen, Pronomen i Participium dosyć w przyzwoitym czasie pokaże się [...] Wszakże niektórzy Językow Mistrzowie wszystkie trzy części pod jednym Imieniem zawierają, dzieląc całą mowę tylko na Imie i Słowo.

Lub/1778, s. 13

Wszystkie Rossyjskie rzeczenia dzielą się na ośm części, i do nich się odnoszą, które są: Imie (Nomen), Zaimek (Pronomen), Słowo (Verbum), Uczesnictwo (Participium), Przysłowie (Adverbium), Przekładanie (Praepositio), Łączenie (Coniunctio), Międzymiot (Interiectio).

Mon/1780, s. 155

Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.

Don/1795, s. [4] Definicja

Nomen quid est? imię co jest? pars orationis, część mowy, per casus, przez spadki, declinabilis, staczająca się, rem sine tempore significans, rzecz bez czasu znacząca, proprie, właśnie, ut Roma, jako Rzym, Tiberis, Tyber, communiter, pospolicie, ut Urbs, jako Miasto, flumen, rzeka.

Don/1795, s. [6]

Nomen est duplex, imię jest dwojakie, substantivum, ut homo, istotne jako człowiek, adjectivum, ut devotus, przydatne jako nabożny.

Prz/1816, s. 100

Nomen (Nennwort) Imię.

SkorM/1816, s. 38

Imie (nomen) np. radziia rządzca, manusz mąż.

Gddk/1816, s. [218]

Nomen. Imie.

Rozp/1830, s. 477 (477-478) Definicja

Dla dokładniejszego oznaczenia osoby, przyjęli Rzymianie kilka rodzajów nazwisk: z trzech imion Publius Cornelius Scipio, piérwsze, praenomen, było imieniem osoby; drugie, nomen, nazwiskiem szczepu (gentis); trzecie zaś, cognomen, nazwiskiem rodu (familiae).

Mał/1863, s. 51

Pierwsze cztéry klasy wyrazów "rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, liczebniki" stanowią wspólnie jeden oddział, który nazywamy imieniem (nomen), ponieważ służy każda z nich do oznaczenia czy to istoty, czy też przymiotu jakiéj osoby lub rzeczy, a zatem do nadania właściwego imienia istocie lub przymiotowi owéj osoby i rzeczy.

Oż/1883, s. 327

W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik.

Rozw/1923, s. 85

Por. dalej czas (<= czás) obok wꞋten-czás, opiąć opięć [...], odpowiadają postaci z przyciskiem na nomen.

Rozw/1923, s. 94

Długa rdzenna pozostaje jako długa, ale dostaje nowy akutus; zatem utrzymanie długiej przedprzyciskowej z przemianą intonacji: [...] r. (adv., czasem n.) běꞋlo || Ꞌbělyj, cz. bílý.

Rozw/1923, s. 108

n. acc. pl. deski

Gaert/1927, s. 87

Imię (nomen), nazwa ogólna rzeczowników, przymiotników i liczebników.

Gaert/1927, s. 105

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy):

A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale).

Powiązane terminy